Een universiteit die werd opgericht in een kerk, maar nu te kampen zou hebben met ‘religiestress’? Aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, in 1880 door ARP-voorman Abraham Kuyper begonnen als een bolwerk van gereformeerde theologie voor ‘kleine luyden’, nadert het moment dat theologie als discipline opgaat in een grotere, nieuwe faculteit Social Science and Humanities.
De godgeleerdheid zal dan niet langer afgescheiden zijn, ook niet dolend of opgenomen in een hersteld verband, maar samengaan met de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen. Een zekere soevereiniteit in eigen kring blijft behouden. In de fusiefaculteit wordt de opleiding theologie een aparte School Religie en Theologie (SRT).
Het nieuwe verbond
Het is een voorgenomen fusie die, meldt de universiteitskrant Ad Valvas, door sommige seculiere leden van het nieuwe verbond niet genadig wordt geaccepteerd of gerechtvaardigd door geloof – er zou hier en daar sprake zijn van „religiestress”. Volgens de rector, in een vergadering van de ondernemingsraad, zijn er medewerkers „die het ingewikkeld vinden” om in één faculteit te werken met de theologen, aldus Ad Valvas.
Een degradatie van de godgeleerdheid? Dat is het zeker niet, verzekert Rik Peels, als hoogleraar zowel verbonden aan de opleiding theologie als aan de geesteswetenschappen. Hij ziet er juist een poging in het vakgebied slagvaardiger en toekomstbestendig te maken.
Dat is ook de strekking van een publieke verantwoording van de nieuwe school die de VU deze week publiceerde. Opname in een groter geheel zou de opleiding (nu zo’n 266 studenten in totaal) onder meer bevrijden van bestuurlijke en administratieve taken die drukken op een kleine faculteit. De nieuwe school zou zo meer ruimte krijgen om theologie te verweren tegen „religieus analfabetisme” en in te spelen op maatschappelijke vragen naar bezieling en zingeving,
Dalende studentenaantallen
De opleiding staat ook al langer onder druk door gestaag dalende studentenaantallen. Aan promovendi, vaak internationale, is dan weer geen gebrek, zodat docenten aan begeleiding daarvan vaak hun handen al vol hebben.
Daar komen de keiharde bezuinigingen nog bij die het kabinet heeft aangekondigd op het hoger onderwijs. Aan de Universiteit Utrecht hebben die al geleid tot het voornemen zes opleidingen te schrappen, waaronder religiewetenschappen (naast Frans, Duits, Italiaans, Arabisch en Keltisch). Ook de Leidse universiteit wil het mes zetten in de geesteswetenschappen: onder meer in Afrikaanse studies en de specialisaties Arabisch, Perzisch en Turks.
De voorgenomen fusie aan de VU helpt om dat lot voor theologie te voorkómen, zegt Peels. Hij relativeert ook het stressvolle bezwaar tegen de naamgeving van de nieuwe faculteit. „Religiestress zal er bij sommigen best zijn, en daar zijn ook wel remedies voor, maar de nieuwe naam is vooral gewoon internationaal gangbaar en herkenbaar. Theologie past ook heel goed bij de geesteswetenschappen. Dat is geen devaluatie. Grote universiteiten als Harvard en Yale hebben theologie ook in de vorm van een divinity school.”
