Nieuwe Europese Commissie: vier vrouwen in kernteam Von der Leyen, zware posten voor Frankrijk en Italië

Evenveel mannen als vrouwen. Een goede verdeling tussen de Europese politieke partijen. De grote landen tevreden stellen met een interessante post. Een goede mix van ervaren Eurocommissarissen en nieuwe mensen. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft de afgelopen weken een ingewikkelde klus moeten klaren om de portefeuilles van de 27 leden van de nieuwe Europese Commissie goed te verdelen. Nederland, zo bleek dinsdagochtend, moet het doen met een middelgrote post die Wopke Hoekstra krijgt: Klimaat & Schone Groei.

De vorming van de nieuwe commissie ging niet zonder slag of stoot. „Het waren intense weken van onderhandelingen met de lidstaten”, zei Von der Leyen dinsdagmorgen. De presentatie stond een week geleden al gepland in Brussel, maar Von der Leyen kreeg de puzzel niet op tijd rond. Twee weken geleden waren alle kandidaten door de lidstaten voorgedragen, maar Von der Leyen was niet tevreden. Ze zette Slovenië en Roemenië onder druk om niet met een man maar met een vrouw te komen. Deze landen kwamen over de brug, maar de Sloveense oppositie vertraagde het proces vervolgens door een snelle parlementaire goedkeuring te traineren. Een gelijke verdeling tussen mannen en vrouwen is ook niet gelukt: de nieuwe ploeg van Von der Leyen bestaat uit elf vrouwen en zestien mannen. „Dat is 40 procent. Er is nog veel werk te doen”, zei Von der Leyen.

En een dag voor de presentatie, deze dinsdagmorgen in Straatsburg, nam de ervaren Franse Eurocommissaris Thierry Breton per direct ontslag omdat Von der Leyen erbij Frankrijk op zou hebben aangedrongen met een andere kandidaat te komen. Terwijl veel Brusselse volgers dachten dat Breton opnieuw tot het kernteam van Von der Leyen zou toetreden en uitvoerend vicevoorzitter zou worden. Al was het ook geen geheim dat Von der Leyen intern dikwijls botste met Breton.

Wie komen op de belangrijke posities?

Het kernteam

Twee van de in totaal zeven belangrijke posities in de Commissie waren al bekend, die van commissievoorzitter Von der Leyen zelf en die van de Estse ex-premier Kaja Kallas. Zij wordt de nieuwe EU-buitenlandchef. Von der Leyen zei met enige trots dat ze vier vrouwen in haar kernteam heeft.

De andere belangrijke posities van uitvoerende vicevoorzitters gaan naar Spanje, Italië, Frankrijk, Finland en Roemenië.

De vervanger van Breton die Frankrijk naar voren schoof, wordt een van de belangrijkste vicevoorzitters. Stéphane Séjourné, demissionair minister van Buitenlandse Zaken, gaat het economische cluster aansturen met Welvaart en Industriële Strategie als zijn formele portefeuille.

De economie innoveren en de Europese concurrrentiekracht vergroten worden de speerpunten van de Commissie, met het rapport dat Mario Draghi vorige week presenteerde als belangrijkste input. Von der Leyen: „De hele commissie gaat zich inzetten voor concurrentie. We hebben de rigide kachelpijpen gesloopt.”

Séjourné geldt als een vertrouweling van de Franse president Macron. Von der Leyen beloonde Frankrijk, nadat Breton was teruggetrokken, met een van de zwaarste posten voor de komende jaren.

De meest politiek gevoelige benoeming bij de vicevoorzitters is die van de Italiaan Rafaello Fitto. Hij krijgt Cohesie en Hervormingen. Fitto wordt onder meer verantwoordelijk voor het coronaherstelfonds van in totaal 750 miljard euro. De besteding van dat geld verloopt nog moeizaam, meldde de Europese Rekenkamer onlangs. Dat een vertrouweling van de Italiaanse premier Giorgia Meloni een vicevoorzitterschap krijgt, zorgt vooral bij de de Europese sociaaldemocraten voor wrevel. Von der Leyen zocht voor haar herbenoeming vooral steun bij de liberalen en sociaaldemocraten. De radicaal-rechtse fractie van Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), met daarin Meloni’s Fratelli d’Italia liet ze links liggen. Meloni steunde haar daarom niet.

Von der Leyen haalt nu met de benoeming van Fitto de banden weer aan. Maar dat het Europees Parlement, onder aanvoering van de sociaaldemocraten, zich hiertegen gaat verzetten lijkt wel zeker.

De Spaanse socialiste Teresa Ribera wordt in het kernteam verantwoordelijk voor Schone, Rechtvaardige en Concurrerende Transitie. Zij wordt hiermee ook verantwoordelijk voor Mededinging, de portefeuille waar de Deense Margrethe Verstager de afgelopen jaren veel indruk maakte met haar strijd tegen machtsmisbruik door de grote Amerikaanse techbedrijven.

Teresa Ribera was in Spanje minister van de Ecologische Transitie en de Demografische Uitdaging en wordt Eurocommissaris voor de Schone, Rechtvaardige en Competitieve Transitie.

Dat de Finse Europarlementariër Henna Virkkunen en de Roemeense minister Roxana Minzatu belangrijke posten krijgen is een verrassing. De Finse wordt verantwoordelijk voor Technische Soevereiniteit, Veiligheid en Democratie. Minzatu krijgt Mensen, Vaardigheden en Paraatheid. Roemenië lijkt hiermee beloond te zijn voor het feit dat ze kandidaat Victor Negrescu terugtrokken voor een vrouwelijke kandidaat.

Post Wopke Hoekstra

Na het vertrek van Greendeal-commissaris Frans Timmermans in 2023, kreeg zijn opvolger Wopke Hoekstra een minder zware portefeuille. Ook in de nieuwe ploeg krijgt Hoekstra minder verantwoordelijkheid dan Timmermans had. Hoekstra krijgt de portefeuille Klimaat, Net Zero en Schone Groei. Hij gaat zich bezig houden met het uitvoeren van de Europese vergroenings- en klimaatagenda – net nu die in Brussel en in veel hoofdsteden onder druk staat.

Nederland maakte deze keer geen aanspraak op een toppositie, had premier Dick Schoof zich in augustus al laten ontvallen. Even leek Hoekstra door te schuiven naar een post vlak onder het kernteam: Hoekstra werd vorige week nog genoemd als de nieuwe Eurocommissaris voor Handel, een prestigieuze post, totdat de Tsjechische regering in het weekend bekendmaakte dat een Tsjech die rol zou krijgen. Dat zou de reden zijn dat Hoekstra klimaat zou gaan doen, klonk vervolgens. Dinsdag bleek dat beide landen ernaast grijpen: de Slowaak Maros Sefcovic krijgt Handel en Economische Veiligheid. Dat Nederland geen zware economische post heeft bemachtigd is een tegenvaller. Ook omdat de komende periode de economie meer een speerpunt lijkt te worden dan klimaat.

Nieuwe post Defensie en Ruimte

Er was in de aanloop naar de Europese verkiezingen al vrij snel consensus in Brussel dat er een speciale commissaris voor Defensie moet komen. Deze moet de defensie-industrie ondersteunen. Toen de vraag naar wapens en munitie na de grootschalige Russische invasie omhoogschoot, kon Europa daar niet aan voldoen. Zo lukte het bijvoorbeeld niet om binnen een jaar 1 miljoen 155 mm granaten te leveren voor Oekraïne.

De Europese defensiesector is de afgelopen decennia gekrompen. Bovendien is het van oudsher een versplinterde sector omdat landen sterk hechtten aan een eigen industrie. Die industriële structuur in combinatie met een versplinterd aankoopbeleid – elke krijgsmacht koopt zijn eigen materieel dat ook nog eens aangepast moet worden aan nationale wensen – leidde ertoe dat in Europa verhoudingsgewijs veel wordt uitgegeven voor weinig vuurkracht. Er wordt al tien jaar over gesproken dat meer samenwerking en een gezamenlijk aankoopbeleid tot een doelmatigere besteding van defensiebudgetten kan leiden.

Met de oorlog in Oekraïne en de wens om als Europa zelfstandiger te worden schoof de defensie-industrie weer naar het middelpunt van het politieke debat en werd doelmatigheid urgenter. Er ligt dus een forse taak voor de nieuwe commissaris. Het is voor de EU onontgonnen terrein en de Unie heeft op dit gebied weinig bevoegdheden. Bovendien hebben de lidstaten hun nationale militaire en industriële belangen niet meteen overboord gezet. De vraag is dus hoever Andrius Kubilius, voormalig premier van Litouwen en lid van het Europees Parlement voor de christendemocraten, kan komen.

Met de presentatie van deze dinsdag is Von der Leyen-II er nog niet. Nu begint het finest hour van Europees Parlement. De commissarissen worden in de komende weken in hoorzittingen ondervraagd. In het verleden zijn in dat proces kandidaten gesneuveld, anderen gingen in een eerste bijeenkomst pijnlijk onderuit en moesten hun huiswerk overdoen. Het is een van de weinige momenten waarop het Europees Parlement zijn tanden kan laten zien en het is een kans voor parlementariërs om zich politiek te profileren. Het is de bedoeling dat de commissie op 1 november aan het werk kan, vlak voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Inmiddels is onzeker of dat haalbaar is en wordt rekening gehouden met 1 december.

Delen





Mail de redactie