N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Nieuw middel Het effect van donanemab is zeer beperkt. Het lijkt effectiever dan twee eerder gepresenteerde middelen die het proces van alzheimer lijken te kunnen beïnvloeden, maar deelnemers aan een studie met het nieuwe middel hadden ook vaker bijwerkingen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103012214-6d86f2.jpg)
Een nieuw medicijn, donanemab, remt het verloop van de ziekte van Alzheimer een klein beetje af. De resultaten werden maandag groots gepresenteerd op een internationaal alzheimercongres in Amsterdam. Het is het derde middel in korte tijd waarmee wetenschappers het proces van die ziekte lijken te kunnen beïnvloeden.
Maar ook dit is nog vooral een wetenschappelijke doorbraak. Het effect is beperkt, het middel peperduur, en de bijwerkingen zijn fors. Voor patiënten geeft dit nog weinig hoop. De bijbehorende studie verscheen maandag in het medisch-wetenschappelijke blad JAMA.
Het middel, donanemab van fabrikant Eli Lilly, is een antistof tegen bèta-amyloïde, een eiwit dat onoplosbare klontertjes vormt in de hersenen van mensen met alzheimerdementie.
Aan de studie deden ruim 1.700 ouderen mee met beginnende alzheimer. De helft kreeg maximaal anderhalf jaar lang elke maand een infuus met het medicijn, de andere helft kreeg een placebo. Mensen bij wie de hoeveelheid bèta-amyloïde op een gezond niveau was gekomen, kregen daarna verder placebo. Ruim de helft was daar binnen een jaar.
Na anderhalf jaar was de behandelde groep minder achteruitgegaan op een scorelijst die het denkvermogen en het dagelijkse functioneren meet. De patiënten vroeg in de ziektefase hadden het meeste baat bij het middel. Zij gingen met de behandeling gemiddeld 6 punten achteruit, de placebogroep ruim 9 punten (de maximale score is 18). Bijna de helft van hen (47 procent) was het eerste jaar niet achteruit gegaan. Maar ook in de groep mensen die placebo kregen ging bijna een derde niet verder achteruit.
Bijwerkingen
Het middel lijkt iets effectiever dan de eerdere twee, maar deelnemers hadden ook vaker bijwerkingen. Ruim een derde kreeg hersenzwellingen of microbloedingen, en bij 1 op de 60 mensen waren die zeer ernstig. Er overleden drie mensen door de behandeling.
In de Verenigde Staten zijn sinds 2021 twee vergelijkbare medicijnen (van de firma’s Biogen en Esai) toegelaten door de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA. Rond het eerste middel, aducanumab, heerst controverse, het tweede middel, lecanemab, is in juni volledig goedgekeurd. Het eerste middel is in Europa afgewezen, het Europese medicijnagentschap EMA buigt zich nog over het tweede middel. Voor het nieuwe middel, donanemab, heeft fabrikant Eli Lilly de aanvraag voor goedkeuring maandag ingediend bij de FDA. Die zal naar verwachting voor het einde van dit jaar beslissen.
„Deze resultaten geven duidelijk aan dat we met het alzheimeronderzoek in een nieuw tijdperk terecht zijn gekomen”, zegt neuroloog Niels Prins. Hij is directeur van het Brain Research Center, dat klinisch onderzoek doet in opdracht van farmaceutische bedrijven en waar ook 22 van de proefpersonen met donanemab van Eli Lilly behandeld werden. „Dit is na lecanemab het tweede middel dat overtuigend laat zien dat een patiënt er baat bij heeft als je bèta-amyloïde opruimt”, zegt Prins.
Bijproduct
Of hiermee de oorzaak van het geheugenverlies ook echt wordt aangepakt is onderwerp van debat onder wetenschappers. Sommigen vermoeden dat bèta-amyloïde slechts een bijproduct is, omdat de amyloïdeplaques soms ook in de hersenen zitten van ouderen die géén dementieklachten hebben.
Neurologen Pim van Gool (Amsterdam UMC) en Edo Richard (Radboudumc en Amsterdam UMC) wezen er donderdag in deze krant op dat ondanks de behandeling de ziekte voortwoekert. Zij vinden het effect van de middelen veel te karig, het gebruik veel te duur, en de bijwerkingen te groot.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97494513-5d2fde.jpg)
