In Nederland is het vrij algemeen bekend, en soms zelfs een reden tot trots: New York, die wereldstad, was ooit van ‘ons’. Het onlangs verschenen De geboorte van New York is een eerbetoon aan die geschiedenis. Shorto schreef al eerder boeken over vergelijkbare thema’s in dit tijdvak, maar hij heeft – deels op basis van nieuw ontdekte historische documenten – een nagenoeg volledig nieuw boek geschreven over het onderwerp.
Het jaar is 1664. De Brit Richard Nicolls hijst de zeilen, terwijl de bewoners van Nieuw-Amsterdam angstvallig wachten op de agressieve vloot die hen tegemoet treedt. Het is hoogzomer, de Nederlandse kolonisten aan de kade ruiken onfris in hun wollen kleding. En ze zijn in de minderheid. Hun leider, Peter Stuyvesant, is afwezig. Deze rasbestuurder, met genoeg moed en strategisch inzicht om het op één been vol te houden – hij verloor een been tijdens een gevecht tegen de Spanjaarden op Sint Maarten – maakt een blunder door een handelsoorlog met een noordelijke inheemse stam voorrang te verlenen. Die misser zal hem Nieuw-Nederland zal kosten.
De kolonie werd ongeveer gelijktijdig gesticht met de West-Indische Compagnie in 1621, het minder vermaarde broertje van haar oostelijke evenknie. Er moest worden gezocht naar vruchtbare stellen die zich in het Beloofde Land willen vestigen, maar weinig mannen en vrouwen hapten toe. Wie had er tijdens de hoogtijdagen van Amsterdam nu zin om te verhuizen naar een onontgonnen stuk land waar niemand ooit van gehoord had? Het waren dan ook vooral ontheemden die het avontuur aandurfden.
Apologetisch
In eerste instantie was Nieuw-Amsterdam een piratenstadje, bulkend van prostituees en smokkelaars. Dat veranderde toen Stuyvesant werd aangesteld in 1646. De stad kreeg een raadsbestuur, corruptie werd afgestraft. Er ontstond een cultuur die door Shorto beschreven wordt als ‘creatief’ en ‘vaardig’. Het zijn de eerste contouren van het pluralisme dat in het huidige New York valt terug te zien. Die tolerantie stak af bij de geloofsgekke puriteinen verderop in New England. Vrouwen mochten werken als boekhouder en er was relatieve godsdienstvrijheid, al had Stuyvesant zelf een hekel aan Joden.
Shorto wil afrekenen met het zwartgallige beeld waarmee vele historici deze tijd hebben geportretteerd. Ja, de Nederlanders brachten slavernij naar New York en stonden vijandig tegenover Joden. Maar ze lieten ook Afrikanen land beheren. Sommige tot slaafgemaakten verwierven zelfs hun vrijheid.
De oorspronkelijke bewoners van het gebied, de Lenape, waren ontwikkeld en bekwaam. Volstrekt geen ‘wilden’, schrijft Shorto. Hij is niet blind voor de morele misstanden van het Nederlandse kolonialisme. Maar je kunt aspecten het verleden afwijzen en tegelijkertijd de geschiedenis vieren, meent hij.
Met die gematigde stellingname schiet Shorto zijn doel enigszins voorbij. Gelukkig overtroeft Shorto deze apologetische tendens met zijn bloemrijke manier van vertellen, waardoor je als lezer toch het verhaal wordt ingetrokken. Bijvoorbeeld als halverwege het boek de Engelse Jacobus en Karel II worden geïntroduceerd. De Stuart-broers dromen van een groot Brits imperium. In 1664 ontluikt het plan om de oversteek te maken, met de loyale afgezant Nicolls aan het roer. De instabiele situatie in het godvrezende New England wordt gebruikt als excuus. Maar de missie is niet bedoeld om orde op zaken te stellen. De Britten zinnen heimelijk op Manhattan. In deze passages komt het verhalende talent van de auteur naar boven. Shorto wandelt niet door geschiedenis heen, hij walst. Geen pagina voelt gejaagd.
In de slotfase van het boek wedijveren Engeland en Nederland om het bewind van Manhattan. Vanaf de rand van de Hudson stuurt Nicolls een brief met een ultimatum tot overgave. Stiekem hoopt de Engelsman op onderhandelingen. Stuyvesant haast zich terug naar de kolonie en beroept zich als opperbureaucraat droogjes op het vredesverdrag tussen de twee landen. Ook is hij vechtlustig, al hebben sommige bewoners van Nieuw-Amsterdam weinig aandrang om de wapens op te nemen.
Gepolder
Dan verschijnt daar John Winthrop in een roeiboot, gouverneur van Connecticut. Door zijn inmenging verloopt de overname van Nieuw-Nederland beschaafd en geweldloos. Op 28 augustus 1664, ruim twee weken na de aankomst van Nicolls, wordt Nieuw-Amsterdam omgedoopt tot New York.
Hoewel de twee partijen ‘dicht langs de rand van geweld scheerden’, valt er geen enkele dode. Dit wapenfeit verdient meer aandacht binnen de Amerikaanse geschiedschrijving, stelt Shorto. Stuyvesant en zijn voortschrijdend gepolder verdienen meer erkenning. New York heeft twee ouders, zo houdt Shorto vol. Dat romantische beeld staat in het hele boek centraal. De stad is voortgekomen uit de rivaliteit van twee landen, die uiteindelijk uitmondt in het ontstaan van de eerste moderne wereldstad. Maar vraag een New Yorker of hij weet dat de naam van de buurt Flushing van de plaatsnaam Vlissingen afstamt en hij zal vermoedelijk zijn schouders ophalen.
Lees ook
‘De Amerikaanse tolerantie is Hollands’
