Niet de economie, maar vrede en stabiliteit staan centraal bij het bezoek van Scholz aan Beijing

Olaf Scholz zal deze vrijdag niet in Beijing blijven slapen, na zijn bezoek aan China. Zijn delegatie keert ’s avonds meteen terug naar Duitsland. Toch is het een belangrijk bezoek van de Duitse bondskanselier. Hij is het eerste staatshoofd van de G7 dat China bezoekt sinds dat land zich in 2020 vrijwel volledig afsloot van de buitenwereld vanwege de coronapandemie. Scholz ontmoet president Xi Jinping en premier Li Keqiang persoonlijk, in de Grote Hal van het Volk.

Het is ook een zeer omstreden bezoek, zowel in Duitsland als in de rest van de westerse wereld. Critici vragen zich af of Duitsland zich niet juist zo snel mogelijk los moet maken van China, omdat afhankelijkheid van China op den duur nog gevaarlijker is dan de afhankelijkheid van Russisch gas voor Duitsland bleek. Het hoofd van Duitslands binnenlandse inlichtingendienst, Thomas Haldenwang, zei daarover: „Als ik met buitenlandse partners spreek over China, dan zeggen zij altijd: ‘Rusland is de storm, China is de klimaatverandering.’”

Lees ook: Scholz moet, zegt hij, wel dansen met Xil

China ziet vooral Amerika steeds meer als de grote vijand. Beijing verliest ook meer en meer de hoop dat het Europa nog kan overhalen om een neutrale positie tussen China en de VS in te nemen, en dat het bereid zal blijven om China onmisbare technologie te leveren nu de VS dat steeds minder willen.

Daarom is China heel blij dat Scholz nadrukkelijk heeft gesteld dat hij tegen een ontkoppeling van de Duitse en de Chinese economie is. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken is het van harte met die stelling eens is, zo meldde het Volksdagblad, het officiële orgaan van de Communistische Partij van China (CPC) in oktober.

Minder afhankelijk

Maar ondertussen voert China wel degelijk een eigen beleid van ontkoppeling. Het is de bedoeling dat China alleen nog producten en technologie uit het buitenland haalt als die in China zelf nog niet goed te produceren zijn. Maar zodra het land die producten zelf kan maken moeten die de buitenlandse producten worden vervangen, om China zo steeds onafhankelijker te maken van de buitenwereld. Beijing hoopt dat het Europese partijen voorlopig kan blijven verleiden om in China te investeren en met het land handel te drijven, omdat China die partijen nu nog te hard nodig heeft.

Opmerkelijk is dat China richting Duitsland steeds hamert op het belang van pragmatisme en welbegrepen eigenbelang van Duitse kant, terwijl China’s president Xi Jinping binnen China juist steeds meer hamert op het belang van ideologie boven economie.

Lees ook: Xi waarschuwt voor ‘gevaarlijke stormen’ op het wereldtoneel

China is niet te beroerd om de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock hard aan te vallen. Zo zou zij Duitsland tekort doen door „op waarden gebaseerde” politiek te bedrijven en af te wijken van de pragmatische Duitse aanpak, zo stelde de pamflettistische Chinese partijkrant Global Times onlangs.

In het kielzog van Scholz reizen bedrijven mee als BMW, BASF, Deutsche Bank en vaccinmaker BioNTech. Die gaan niet zozeer naar China om nieuwe contracten af te sluiten, maar om hun bestaande belangen veilig te stellen. Het Europese midden -en kleinbedrijf doet al sinds het uitbreken van de coronacrisis geen investeringen meer in China en kijkt vooral naar andere landen in de regio.

Strenge coronamaatregelen

Productie en distributie in China ondervinden veel hinder van de strenge coronamaatregelen, de economie groeit nauwelijks meer en de angst bestaat dat de CPC de ideologie steeds meer laat prevaleren boven de economie.

Grote bedrijven zijn na hun aanvankelijke enthousiasme inmiddels min of meer tot China veroordeeld. Het is namelijk heel moeilijk een afzetmarkt te vinden die net zo aantrekkelijk is als de Chinese. Jörg Wuttke, algemeen directeur van chemieconcern BASF in China en voorzitter van de Europese Kamer van Koophandel in het land, stelt dat China nu eenmaal een heel grote speler is, wat je er verder ook van vindt. „Je kunt China niet wegdenken. Je moet je verhouden tot wat ze zijn.”

Lees ook: De Duitse chipdeal met China laat zien dat de SPD nog niks geleerd heeft van het debacle met Nord Stream

Vooral de Duitse belangen in China zijn groot. „De toptien van Europese bedrijven, en de helft daarvan is Duits, kán helemaal niet wegblijven uit China”, stelt Wuttke. „China vormt de helft van de wereldmarkt voor chemicaliën, voor auto’s is dat een derde. De Chinese markt voor machines is net zo groot als die voor de VS, Europa en Japan bij elkaar opgeteld.”

Maar een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken noemde interessant genoeg in een verklaring voorafgaand aan het bezoek van Scholz vooral het „verder consolideren van wederzijds politiek vertrouwen” als belangrijke doelstelling, niet het aanhalen van de economische banden.

Vrede en stabiliteit

Dat is ook volgens Wuttke het belangrijkste doel van het bezoek. Hij denkt dat Scholz vooral zal praten over Oekraïne, maar ook over het belang van vrede en stabiliteit in Taiwan, over semiconductors, mensenrechten en het zakenleven, en over klimaatverandering en biodiversiteit.

Scholz zal ondervinden hoe lastig het is om in China te opereren onder het zero-Covid-beleid

En een rechtstreekse ontmoeting is noodzakelijk, zegt Wuttke. „Voor de stabiliteit is het ongelooflijk belangrijk dat we rechtstreeks en achter gesloten deuren communiceren op een vriendschappelijke manier, want de sfeer is ontzettend vijandig.”

Het is een van de weinige gelegenheden waarbij een westerse leider rechtstreeks van Xi een indruk kan krijgen van hoe de vlag er in China bij hangt na het 20ste congres van de CPC. Het is volgens Wuttke voor Xi ook een kans rechtstreeks te horen hoe in Europa over China wordt gedacht. Dat krijgt Xi, met louter medestanders om zich heen, nu misschien alleen nog indirect te horen. „De kanselier zal misschien willen zeggen dat China als permanent lid van de Veiligheidsraad een verantwoordelijkheid heeft om te zorgen dat het niet inzetten van kernwapens de norm blijft.”

Scholz zal meteen bij aankomst aan den lijve ondervinden hoe lastig het is om in China te opereren onder het zero-Covid-beleid. Zodra hij er voet aan de grond zet, ondergaat hij eerst een Covid-test. Daarna gaat hij naar Diaoyutai, het gastenverblijf van de staat in Beijing. Na drie uur wachten op de uitslag begint het officiële programma pas. Mocht hij of een delegatielid positief testen, dan hoeft die bij uitzondering niet in quarantaine: hij of zij mag ’s avonds meteen mee terug naar huis.