Het muziekstuk dat het vaakst met New York wordt geassocieerd is waarschijnlijk George Gershwins Rhapsody in Blue – dit jaar precies een eeuw oud. De manier waarop Gershwin jazz en klassieke muziek met elkaar laat versmelten, de vele accentverschuivingen, de extreme mix van opzwepende ragtime ritmes, melancholische trompetsolo’s en blue notes zijn de ultieme muzikale verbeelding van New York in de roaring twenties, zowel zwierig als somber, dreigend als hoopvol. Luister naar de beroemde klarinet glissando waarmee het stuk opent en je glijdt zo Jazz Age Manhattan binnen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat Rhapsody in Blue een belangrijke rol speelt in Ursula Parrotts Ex-vrouw, eveneens een portret van het New York in de jaren twintig, geschreven in het New York van de jaren twintig. Het is de favoriete plaat van hoofdpersoon Patricia en haar huisgenoot Lucia; sinds ze de grammofoonplaat van een aanbidder hebben gekregen draaien ze niks anders meer. ‘De melodie past bij New York’, zegt Lucia. ‘Het New York dat wij kennen.’ ‘Mij doet de melodie denken aan wolkenkrabbers en Harlem’, zegt Patricia. Ook thematisch passen Ex-vrouw en Rhapsody in Blue bij elkaar: beide zijn uitbundig met een donkere ondertoon en Parrotts vertelstijl is net zo swingend, pakkend en ontwrichtend als die van Gershwin. Als om dit te bekrachtigen wordt in een van de mooiste hoofdstukken van de roman de tekst doorlopend onderbroken door fragmenten uit Gershwins partituur.
Reclamevrouw
Ex-vrouw, verschenen in 1929 en nu voor het eerst in het Nederlands vertaald, is het relaas van Patricia, een succesvolle reclamevrouw, die tot haar grote ontsteltenis wordt verlaten door haar man, Peter. Pat en Pete zijn modern, hebben een open huwelijk, voor hen niet dat Victoriaanse gezeur over trouw zijn en puur blijven – dat is ‘zo 1880’. Maar als Patricia, nadat Peter een paar buitenechtelijke avontuurtjes achter de rug heeft, zich ook eens iets in die richting veroorlooft, blijkt dat ze het niet helemaal heeft begrepen: Peter heeft een open huwelijk, Patricia dient zich te gedragen als een keurig meisje. Als ze haar ontrouw opbiecht volgen enkele maanden waarin Patricia zich wanhopig aan haar man vastklampt, alles doet om haar huwelijk te redden, terwijl Peter zich steeds meer ontpopt als een male chauvinist pig van de ergste soort. Hij noemt haar ‘vuile slet’, slaat haar tot ze bloedt, verdraait haar pols met zoveel kracht dat hij breekt en, als ze hem vertelt dat ze zwanger is, dreigt hij haar te wurgen. ‘Hij vermoordde me niet. Hij tilde me alleen op en gooide me door de glazen deur van de woonkeuken. Daarna liep hij de deur uit.’ Tegen haar zin ondergaat Patricia een abortus, zonder verdoving.
Kort hierna verlaat Peter haar voorgoed en verliest Patricia zich in alcohol – het is bijna grappig om te zien hoe waanzinnig veel en makkelijk er gedronken werd in het Amerika tijdens de ‘drooglegging’; in zijn nawoord schrijft Parrotts zoon dat hij vermoedt dat weinig mensen zich kunnen herinneren ‘hoe een drinkende samenleving eruit zag, een hele samenleving die op deze schaal alcohol dronk’. Pat drinkt, gaat met foute mannen mee naar huis, wordt verkracht, overweegt zelfmoord, moddert toch weer voort, wordt verliefd op een getrouwde man en trouwt uiteindelijk met een man van wie ze niet houdt.
Toch is dit geen deprimerende roman. Dat komt in de eerste plaats doordat Patricia (en haar schepper) de wereld met een ironische, afstandelijke humor bekijken die zeer aanstekelijk is. Ook de portrettering van de warme vriendschappen die Patricia heeft met andere vrouwen zorgen dat het geen melodrama wordt, vrouwen die betrouwbaar zijn, haar onvoorwaardelijk steunen en zo een welkom respijt vormen tegenover de veelal grillige mannen.
Sex and the City
In beide opzichten deed Ex-vrouw me denken aan Sex and the City – een compliment van de hoogste orde komende van uw recensent die iedere aflevering van deze briljante tv-serie minstens vier keer heeft gezien. In Parrotts roman drinken ze highballs in plaats van cosmopolitans, dragen ze jurken van Vionnet in plaats van schoenen van Manolo Blahnik, maar in beide werelden worden middels snedige, geestige gesprekken tussen vriendinnen seksisme, hypocrisie en dubbele standaarden besproken. En net als in Sex and the City schittert in Ex-vrouw de mode. Parrotts beschrijvingen van kleding zijn haast sensueel, een genot om te lezen. Ze tonen hoe kleren een manier vormen voor Patricia om zich te beschermen tegen een harde buitenwereld, eentje die het niet zo op heeft met gescheiden vrouwen. Zo bereidt ze zich bijvoorbeeld voor op haar abortus: ‘Draag de originele Jane Régny die de maker me voor een schijntje en wat advertentieteksten voor Women’s Wear Daily heeft verkocht. Zachte, grijze tweed, een grijze kraag van wolfsbont en hoge manchetten, een crèmekleurige blouse. De scharlakenrode biezen passen bij de nauwsluitende hoed en de glimmende, dunne handtas. Een vrolijk scharlakenrood met blauwe sjaal, licht grijsbruine handschoenen in precies dezelfde kleur als mijn kousen, en platte schoenen van zwart hagedissenleer.’
De ‘vrolijke’ kleuren moeten haar afleiden van de gevaarlijke, angstaanjagende ingreep die ze weldra zal ondergaan, maar de herhaling van ‘scharlakenrood’ roept het bloed dat daarbij zal vloeien in verbeelding. Het is een geniale manier om een abortus aan te kondigen.
Parrott (1899-1957) baseerde haar roman op haar eigen leven en op de scheiding van haar eerste man, de journalist Lindsay Parrott (in totaal zou ze vier keer scheiden). Ex-vrouw was, mede door het autobiografische gehalte, bij verschijning meteen een sensatie – het boek verkocht 100.000 exemplaren in het eerste jaar en maakte Ursula Parrott in een klap zowel rijk als beroemd. Een ex-vrouw was een nieuw verschijnsel, iedereen wilde weten hoe dat er nou precies uitzag, scheiden. Ex-vrouw werd verfilmd als The Divorcee – met Norma Shearer in de hoofdrol, die met de film haar enige Oscar won – en Parrott ging vaker voor Hollywood schrijven. Daarnaast publiceerde ze in damesbladen, die haar fortuinen betaalden voor een verhaal. In haar nieuwe biografie, Becoming the Ex-Wife. The Unconventional Life and Forgotten Writings of Ursula Parrott, schrijft Marsha Gordon dat Parrott op het hoogtepunt van haar roem het equivalent van anderhalf miljoen euro per jaar (!) bij elkaar schreef. Maar Gordon documenteert ook hoe Parrott door haar extravagante levensstijl en haar steeds ernstiger wordende alcoholisme het voor elkaar kreeg om al haar geld over de balk te smijten en voortdurend torenhoge schulden op te bouwen. Haar leven eindigde, na een serie steeds gênantere schandalen in diepe armoede en totale vergetelheid.
Gordon kon, zelfs na grondig zoeken, geen enkele necrologie van Parrott vinden. Ook Parrotts werk verdween van het literaire toneel, werd afgeserveerd als triviaal en sentimenteel, ‘vrouwenliteratuur’. Geheel ten onrechte, toont ook de levendige vertaling van Lisette Graswinckel. Ex-vrouw is een roman die het net zo goed verdient als een tijdloze klassieker te worden gezien als Gershwins Rhapsody in Blue.
Lees ook
Gershwin gaf muziek terug
