Netanyahu botst met leger- en inlichtingentop na onderzoeken over 7 oktober

Waarom slaagden de regering, het Israëlische leger en de veiligheidsdiensten er niet in om inwoners van Zuid-Israël te beschermen op 7 oktober 2023? In Israël wordt de door Hamas geleide aanval vanuit de bezette Gazastrook, waarbij circa twaalfhonderd soldaten en burgers werden gedood en 250 mensen ontvoerd naar Gaza, nog altijd gezien als een groot politiek en strategisch falen. De baas van veiligheidsdienst Shin Bet wordt nu met ontslag bedreigd.

Een onafhankelijk onderzoek naar 7 oktober is er niet: dat wordt door de Israëlische premier Benjamin Netanyahu tegengehouden. Een staatscommissie moet volgens hem in ieder geval wachten tot het einde van de oorlog in Gaza – die hij wil voortzetten als politieke overlevingsstrategie.

In Israël zijn de afgelopen weken wel interne onderzoeken gepubliceerd door het leger en de Shin Bet, de binnenlandse veiligheidsdienst, waarin ook het verloop van de nacht voor de aanval wordt beschreven, en hoe vervolgens de strijd in verschillende plaatsen en kibboetsen in Zuid-Israël verliep.

Met het zelfonderzoek willen het leger en de veiligheidsdienst aan het Israëlische publiek laten zien dat zij hun fouten inzien. De presentaties van de resultaten, onder meer aan de getroffen gemeenschappen in het zuiden, gingen gepaard met het maken van excuses.

Onderschatting

De interne onderzoeken zijn in het geval van het leger deels uitgevoerd door reservisten. Critici vinden dit niet voldoende en eisen een onafhankelijk onderzoek. Woensdag 12 maart riep een groep familieleden van gedode soldaten en burgers in de Knesset, het Israëlische parlement, op tot het instellen van een staatsonderzoekscommissie. Een van hen noemde het legeronderzoek naar de gebeurtenissen in kibboets Kfar Aza een „schande”, aldus de Israëlische krant Haaretz.

De bevindingen uit de interne onderzoeken bevestigen goeddeels wat uit eerdere analyses al bleek: een onderschatting van Hamas door zowel de regering als het leger en de veiligheidstop, het overmatig leunen op technologie en inlichtingen ten koste van militaire mankracht, en gebrekkige communicatie.

Het legeronderzoek stelt dat er ten onrechte werd ingeschat dat Hamas vooral geïnteresseerd was in het besturen van Gaza, in plaats van opnieuw strijd te voeren. Ook onderschatte het Israëlische leger de militaire capaciteiten van de groepering.

Paragliders

In de vroege ochtend van 7 oktober lukte het de militante tak van Hamas om, onder dekking van een regen van raketten op Israël, het zwaarbeveiligde grenshek rond de bezette Gazastrook te doorbreken, en daaroverheen te vliegen met paragliders. Ook werd via de zee met bootjes de zuidkust van Israël bereikt.

Tijdens de eerste uren van de aanval stuitte Hamas op beperkte tegenstand, en wist het de militaire omsluiting van Gaza te doorbreken. Op sommige plekken duurde het dagen voordat het leger de strijders van Hamas en andere militante groepen versloeg en de controle herwon. Er was sprake van onderbezetting: een deel van de Israëlische soldaten was met vakantie voor de feestdagen. Bataljons waren bovendien met name gestationeerd op de bezette Westelijke Jordaanoever om daar kolonisten te beschermen.

In het interne onderzoek door de Shin Bet, waarvan slechts een deel is gepubliceerd, zegt de organisatie in de directe aanloop naar 7 oktober te weinig te hebben gewaarschuwd voor de aanvalsvoorbereidingen van Hamas. Volgens de Shin Bet waren er op 5 oktober wel waarschuwingen uitgestuurd naar het leger dat er Israëlische simkaarten waren geactiveerd in Gaza. Maar de dienst schatte dit in als een laag risico. Ook zouden Shin Bet-spionnen die in Gaza opereren onvoldoende informatie hebben doorgegeven.

In tegenstelling tot het leger zegt de Shin Bet echter dat het geen verkeerde inschatting heeft gemaakt van het structurele gevaar dat Hamas vormde. Herhaaldelijke waarschuwingen van de dienst aan de regering werden niet gehoord. Zo zou de dienst in september 2023 nog hebben gewaarschuwd voor een nieuwe gevechtsronde met Hamas, en hebben voorgesteld om Hamas-leiders in Gaza te doden. Het onderzoek wijst daarmee toch vooral naar de regering-Netanyahu als eindverantwoordelijke.

Het onderzoek van veiligheidsdienst Shin Bet wijst vooral naar de regering-Netanyahu als eindverantwoordelijke

In de Israëlische discussie over de schuldvraag is er nauwelijks oog voor de leefomstandigheden van Palestijnen in bezet gebied. Volgens internationale commentatoren moest die situatie wel tot een uitbarsting komen.

De Shin Bet wijst wel op Israëlisch beleid dat heeft bijgedragen aan de versterking van Hamas: het geweld bij de al-Aqsa-moskee in Jeruzalem (Hamas noemde zijn operatie „de al-Aqsa-vloed”); het toestaan van financiële transacties naar Hamas via Qatar; de behandeling van Palestijnen in Israëlische gevangenissen; en de interne politieke en maatschappelijke onrust in Israël rond de omstreden geplande hervormingen van het Hooggerechtshof.

Aan de muur van een verbrande woning in kibboets Nir Oz hangen foto’s van de bewoners, met in het Hebreeuws de woorden ‘vermoord’ (op de zwarte poster) en ‘teruggekeerde gijzelaar’ (blauwe posters).

Vrouwelijke spotters

Een onderbelicht aspect van 7 oktober is het feit dat verschillende Israëlische vrouwelijke ‘spotters’, die Gaza constant monitorden, in de maanden daarvoor aanvalsoefeningen van Hamas hadden waargenomen. Hun waarschuwingen werden in de wind geslagen door mannelijke commandanten.

Familieleden van deze vrouwen, vaak „de meisjes” genoemd in Israëlische media, hebben recent nog opgeroepen tot erkenning van de – op seksisme wijzende – weigering naar hen te luisteren. Vijftien spotters werden gedood en zeven zijn meegenomen naar Gaza, van wie er vijf zijn vrijgelaten tijdens het recente bestand.

Daarnaast rapporteerde Haaretz afgelopen juli dat het Israëlische leger op 7 oktober 2023 de ‘Hannibal-richtlijn’ heeft toegepast. Deze strategie houdt in dat het leger fors geweld inzet om gijzelneming van soldaten te voorkomen. Op verschillende plekken in Zuid-Israël werd deze richtlijn van kracht, waarmee de levens van soldaten en burgers in gevaar kwamen.

Zo zou eind van de ochtend een bevel zijn gekomen dat geen enkele auto mocht terugkeren via het opengebroken grenshek naar Gaza. Verschillende doden op 7 oktober zijn gevallen door eigen vuur, maar het leger geeft daar in zijn onderzoeken weinig openheid over.

Familie en vrienden van de op 7 oktober gegijzelde tweelingbroers Galiv en Ziv Berman roepen op tot hun vrijlating, bij hun woning in kibboets Kfar Aza, eerder deze maand.

Vingerwijzen

De recente interne onderzoeken leggen bovenal de spanningen bloot tussen de leger- en inlichtingentop en premier Netanyahu. Door veel Israëliërs wordt Netanyahu verantwoordelijk gehouden voor wat zij zien als zijn falen om als zelfverklaarde ‘Mr. Security’ burgers te beschermen op 7 oktober 2023.

Netanyahu hoopt zichzelf vrij te pleiten, en wijst graag naar Shin Bet-baas Ronen Bar en voormalig opperbevelhebber Herzl Halevi, die op goede voet met elkaar staan. In reactie op het interne onderzoek door de Shin Bet zei Netanyahu dat dit „geen enkele vraag beantwoordde”.

Afgelopen zondag kondigde Netanyahu bovendien aan Bar te willen ontslaan, waar hij al langer op zinspeelde. Bar had eerder gezegd dat hij pas wil opstappen als alle gijzelaars in Gaza vrij zijn, en er een staatsonderzoek komt naar 7 oktober. Waarschijnlijk volgt deze week een stemming over het ontslag in het Israëlische kabinet.

Critici zien het naderende ontslag van Bar als een poging van Netanyahu om opnieuw iemand met een vooraanstaande functie te vervangen door een loyalist, nadat hij eerder minister van Defensie Yoav Gallant uit diens functie had ontheven. Bovendien is Bar onlangs samen met de politie een onderzoek gestart naar wat in Israël ‘Qatar-gate’ wordt genoemd: voormalig adviseurs en een woordvoerder van Netanyahu zouden pr-campagnes voor Qatar hebben gevoerd in respectievelijk de aanloop naar het WK in 2022 en tijdens de onderhandelingen over de gijzelaars in Gaza, waarbij Qatar en Egypte als bemiddelaar optreden.

Legerleider Herzl Halevi kondigde afgelopen januari al zijn ontslag aan wegens 7 oktober, waarvoor hij in een afscheidsrede zei „verantwoordelijkheid” te nemen. Netanyahu heeft al een nieuwe legerleider aangewezen, Eyal Zamir, die hij prijst om zijn „agressieve benadering”.

Onder Halevi’s leiding heeft het Israëlische leger sinds oktober 2023 in Gaza een volgens een groeiend aantal experts genocidale oorlog gevoerd, waarbij inmiddels ruim zestigduizend Palestijnen zijn gedood, en waar met de recente volledige blokkade van hulp en afsluiting van elektriciteit een nieuw vervolg aan is gegeven. Hoewel ook Halevi een arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof boven het hoofd leek te hangen, betroffen de arrestatiebevelen van afgelopen november enkel Netanyahu en voormalig minister van Defensie Gallant.

De onderlinge spanningen tussen Netanyahu en de leger- en inlichtingentop kwamen al eerder aan de oppervlakte. Tijdens de indirecte onderhandelingen met Hamas over een bestand in Gaza leidde Ronen Bar samen met Mossad-baas David Barnea het Israëlische onderhandelingsteam – totdat zij door Netanyahu uit deze functie werden ontheven. Verder gaf de legertop al maanden voor het recente Gaza-bestand aan dat Israëls officiële oorlogsdoelen onhaalbaar waren, terwijl Netanyahu inzette op het voortzetten van de invasie.

Delen





Mail de redactie