Nergens was de inflatie zo extreem als in Nederland. Maar de nieuwe rekenmethode vertelt een ander verhaal

Posted on October 31, 2022 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Geldontwaarding Volgens een nieuwe rekenmethode van het CBS was de inflatie de afgelopen maanden fors lager dan gepubliceerd.

Chris Hensen

31 oktober 2022 om 21:15

Leestijd 3 minuten

Een vrouw wast zich met warm water uit een pannetje. Voor sommige mensen zijn de rekeningen zo hoog geworden dat ze op allerlei manieren energie proberen te besparen. — Een vrouw **wast zich met warm water uit een pannetje**. Voor sommige mensen zijn de rekeningen zo hoog geworden dat ze op allerlei manieren energie proberen te besparen.

Foto Dieuwertje Bravenboer

Het waren cijfers die de afgelopen tijd voor grote maatschappelijke onrust zorgden. Maand na maand verpulverde de inflatie records, en bereikte niveaus die decennialang niet waren gezien (bijna 17 procent deze maand). Binnen Europa werd Nederland een buitenbeentje. Vrijwel nergens waren de prijsstijgingen zo extreem als hier. Alleen in de Baltische Staten was het erger.

Maar nu blijkt dat die cijfers maar weinig recht deden aan de werkelijke situatie. Althans, de eerste resultaten van een nieuwe, ‘verfijndere’ rekenmethode die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) onderzoekt, laten zien dat de daadwerkelijke inflatie de afgelopen maanden „significant lager” lag dan officieel werd gemeld. Soms wel 5 procentpunt. En daarmee loopt de inflatie veel meer in de pas met andere Europese landen

Hoe dat zit? Simpel. Het CBS berekent de inflatie op dit moment (mede) op basis van een inschatting van de energieprijzen die huishoudens betalen, en die inschatting is weer gebaseerd op de prijzen die nieuwe klanten in de betreffende maand moeten betalen voor gas en stroom. Alleen: heel veel klanten betalen niet die nieuwe tarieven. Doorgaans wisselen maar weinig consumenten van leverancier. En veel huishoudens hebben nog een goedkoper (oud) vast contract. Die gaan pas meer betalen als dat afloopt.

De huidige rekenmethode leidt, vooral als de energieprijzen ineens fors beginnen te stijgen zoals afgelopen anderhalf jaar, zo tot een fikse „overschatting” van de inflatie, schrijft het CBS maandag. De extreme prijsstijgingen, die in de sterk geliberaliseerde Nederlandse energiemarkt vrijwel direct doorwerken in nieuwe tarieven, worden in feite ‘te vroeg’ verwerkt in de inflatie. Andersom is dat overigens ook zo: als de prijzen snel dalen, valt de officiële inflatie juist lager uit dan de daadwerkelijke.

Maar een accuraat beeld geven beide cijfers dus niet in zulke onorthodoxe situaties, en dat is „onwenselijk”, vindt het CBS. De officiële inflatie is een van de belangrijkste cijfers die het bureau publiceert en wordt gebruikt voor de berekening van „talloze premies, belastingen en uitkeringen”, schrijft hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen op Twitter. Die moet dus zo precies mogelijk zijn. De energiecomponent drukt nu bovendien zwaar op de inflatie en het ‘corrumperende’ effect is zo groot: meer dan de helft van de inflatie wordt momenteel veroorzaakt door de stijgende energieprijzen.

Lees ook: En weer wordt het leven duurder. Hoe voorbijgaand is dit echt?

Veel onzekerheden

Vandaar dat het CBS sinds begin dit jaar kijkt naar een andere rekenmethode – al werkt de huidige methode onder normale omstandigheden dus goed. Hiervoor heeft het CBS ‘representatievere’ data opgevraagd bij energiebedrijven. Daaruit blijkt dat de inflatie in ieder geval tot en met augustus niet boven de 10 procent was uitgekomen, als rekening was gehouden met de energieprijzen die huishoudens werkelijk betalen. Volgens de eerder gepubliceerde statistieken gebeurde dat al in maart. Een inflatiecijfer van 10 procent is overigens nog steeds uitzonderlijk hoog.

De ‘nieuwe’ inflatiecijfers gaan nog niet verder dan augustus, omdat de aangeleverde data door de energiebedrijven nog niet compleet is, zegt het CBS. Energiebedrijven moeten daarvoor hun omvangrijke administratie induiken en dat is een „tijdrovende” klus, aldus Van Mulligen op Twitter.

Discussie binnen CBS

Wat ook opvalt is dat de schatting van de nieuwe inflatie nogal ruim is: voor augustus ligt die ergens tussen de 7,5 en 9,6 procent. Dat komt onder andere doordat het CBS pas driekwart van alle huishoudens in beeld heeft. Het CBS wijst er verder op dat de data niet uniform zijn, waardoor het lastig is ermee te werken. Ook over de precieze nieuwe rekenmethode wordt nog gediscussieerd binnen het CBS – er zijn meerdere varianten mogelijk en de uiteindelijke keuze zou weer afhangen van de beschikbare data.

Ten slotte is volgens het CBS ook „nog onduidelijk” hoe de energieprijsplafonds die het kabinet per volgend jaar invoert in de nieuwe rekenmethode „op een goede manier verwerkt kunnen worden […]”. Al met al zijn de resultaten die nu naar buiten komen volgens het CBS dan ook vooral goed om een „eerste beeld” te krijgen. Medio 2023 zou pas daadwerkelijk met de nieuwe methode gewerkt kunnen gaan worden.

Daarvoor zal het CBS dan nog wel een aantal belangrijke Europese hordes moeten nemen. Want het overstappen naar een nieuwe rekenmethode is gebonden aan regels van het Europees statistiekbureau Eurostat.

Manifestatie tegen Jodenhaat en antisemitisme in Amsterdam verliep rustig

admin
November 28, 2024
0

Bij het stadhuis in het centrum van Amsterdam hadden zich donderdagavond honderden betogers verzameld voor een demonstratie tegen antisemitisme. Het protest verliep rustig, al is er vanwege de eerdere onrust in Amsterdam veel politie op de been in de binnenstad. Enkele pro-Palestijnse tegendemonstranten werden vrijwel direct uit de menigte weggeleid.

Al eerder had de Amsterdamse driehoek (de burgemeester, het OM en de politie) een aangekondigde pro-Palestijnse tegendemonstratie op dezelfde plek verboden. Dat protest mocht wel plaatsvinden op het Museumplein, zei de gemeente.

Enkele actievoerders hebben desondanks toch pro-Palestijnse leuzen geroepen bij de manifestatie tegen Jodenhaat. De politie zei dat deze mensen naar het Museumplein moesten vertrekken of anders gearresteerd zouden worden. Voor zover bekend zijn er geen arrestaties verricht.

Bussen onder politiebegeleiding

De demonstratie tegen antisemitisme stond eigenlijk gepland op de Dam. Maar omdat daar veel winkelend publiek is vanwege de aanloop naar de feestdagen en 5 december, verplaatste de gemeente het protest naar het plein voor de Stopera.

Toen de manifestatie begon rond 19.00 uur kwam een deel van de betogers in bussen onder politiebegeleiding aan. De bussen vervoerden onder andere mensen uit de streng christelijke gemeenten Nijkerk, Urk en Staphorst, die de demonstratie wilden bijwonen. Veel mensen droegen de Israëlische vlag mee.

De demonstratie werd georganiseerd door onder meer Christenen voor Israël, het CIDI en Centraal Joods Overleg.

Met medewerking van Denise Retera.

Nationaal Archief twijfelt over digitaal beschikbaar maken van strafdossiers Tweede Wereldoorlog

admin
November 28, 2024
0

Miljoenen pagina’s zijn inmiddels gescand. Alles staat bij het Nationaal Archief klaar om vanaf begin volgend jaar de strafdossiers van zo’n 425.000 mensen, die na de Tweede Wereldoorlog verdacht werden van collaboratie met de Duitsers, online te zetten. Uiteindelijk moet dat het grootste digitaal doorzoekbare oorlogsarchief in Nederland worden. Maar ruim een maand voor de deadline twijfelt het Nationaal Archief of de privacyrechten van ‘foute Nederlanders’ die nog in leven zijn, voldoende beschermd worden. Daarbij is het vooral wachten op bevindingen van de Autoriteit Persoonsgegevens, die volgende week antwoord geeft op de vraag of digitale ontsluiting van al die strafdossiers juridisch door de beugel kan.

In een interne, tot afgelopen donderdag vertrouwelijke notitie van het Nationale Archief, werd al in 2023 gewaarschuwd voor de risico’s van schadeclaims en torenhoge boetes van de Autoriteit Persoonsgegevens, die kunnen oplopen tot 750.000 euro per overtreding. Aan de notitie werd verder geen ruchtbaarheid gegeven en werd ook niet besproken met de direct betrokken maatschappelijke organisaties. Wel werd er afgelopen augustus besloten om pas op de plaats te maken met volledige digitale ontsluiting.

Vanaf januari worden eerst de zwaarste gevallen digitaal gepubliceerd omdat die al publiek bekend zijn, zoals bijvoorbeeld de Drie van Breda. Vanaf juli 2025 zouden de andere strafdossiers moeten volgen, onder meer van mensen die na opsporingsonderzoek niet voor de rechter kwamen, of helemaal niet werden veroordeeld. Dat gaat om, naar schatting, 329.000 dossiers.

Strafbare feiten

Maar volgens die eigen notitie moet er veel meer gebeuren om de rechten van nog levende betrokkenen in die dossiers te beschermen, zeker als hun persoonsgegevens direct herleidbaar zijn tot strafbare feiten. Zo moet herleidbaar zijn wie digitaal naar informatie zoekt en mogen digitale persoonsgegevens niet via zoekmachines als Google te vinden zijn. En er moet een speciale tool komen die kwetsbare persoonsgegevens herkent en die kan anonimiseren. Er zijn passende waarborgen nodig „voor informatie die betrekking heeft op bijzondere of strafrechtelijke persoonsgegevens van mogelijk nog levende betrokkenen” luidt het letterlijke advies uit de notitie. Maar niet alle adviezen zijn opgevolgd.

Het is de vraag of de Autoriteit Persoonsgegevens, dat inmiddels wel over dat vertrouwelijke advies beschikt, volgende week genoegen neemt met de manier waarop nu wordt omgegaan met de privacyrechten van nog levende betrokkenen.

Het is een risicovolle onderneming

Charles Jeurgens
hoogleraar archiefwetenschap UvA

„Het is een risicovolle onderneming”, constateerde professor Charles Jeurgens, hoogleraar archiefwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, afgelopen juni in een wel openbare externe risicoanalyse. Die was gemaakt op verzoek van het Nationaal Archief en de Werkgroep Herkenning, een platform van nabestaanden van ‘foute Nederlanders’.

Documenten uit het Nationaal Archief worden ingescand in de scanstraat.

Miljoenen documenten met informatie uit strafdossiers zijn ingescand bij het Nationaal Archief.

Foto’s: Dieuwertje Bravenboer

Ook Jeurgens concludeert dat er „het risico is dat de rechten en vrijheden van betrokkenen worden aangetast, met mogelijk reputatieschade”. En dat ook het Nationaal Archief als verwerkingsverantwoordelijke „het risico loopt dat hij op de vingers kan worden getikt door de Autoriteit Persoonsgegevens of geconfronteerd kan worden met rechtszaken”.

Tegelijkertijd zegt Jeurgens in een toelichting dat er geen jurisprudentie voorhanden is „waarmee te voorspellen is hoe rechters straks oordelen”. Europese regelgeving maakt het volgens Jeurgens mogelijk om privacywetgeving op te rekken als het om historische archieven met betrekking tot Holocaust en genocide gaat. Maar dan moet Nederland die Europese regelgeving wel implementeren in de Nederlandse wetgeving en dat is tot nu toe nog niet gebeurd.

Digitale ontsluiting van belang

Het Centraal Joods Overleg (CJO) heeft inmiddels opgeroepen om dat alsnog te doen bij de behandeling van de nieuwe Archiefwet, begin volgend jaar in de Tweede Kamer. Dat kan volgens het CJO op korte termijn „en dus met minimale vertraging”.

Dat zou niet alleen meer armslag bieden bij digitale beschikbaarheid van die strafdossiers na de oorlog, maar ook voor andere oorlogsarchieven die binnenkort openbaar worden, zoals die van het Rode Kruis.

Met name voor Joodse nabestaanden is digitale ontsluiting van die strafdossiers van belang omdat er nu alleen nog maar op naam van verdachten gezocht kan worden, niet op die van slachtoffers. „Dat is een grote belemmering om de geschiedenis van hun vermoorde familieleden te weten te komen”, aldus het CJO. „Complete openheid is het recht van overlevenden, nabestaanden en alle burgers om volledig te begrijpen wat er gebeurd is in de donkerste dagen van de Nederlandse geschiedenis.”

Na het debat met minister Bruins begint het gesprek over zijn begroting pas echt – zonder hem

admin
November 28, 2024
0

De oppositie in de Tweede Kamer vond het donderdagochtend een merkwaardige situatie. De minister van Onderwijs die in de grote debatzaal zijn bezuinigingen op onderwijs en wetenschap zou gaan verdedigen, terwijl achter de schermen nog volop over die bezuinigingen werd onderhandeld – door anderen. De fractievoorzitters van de coalitiepartijen hadden woensdag de hele dag gesprekken gevoerd met vier oppositiepartijen over alternatieven voor de bezuinigingen, de verwachting was dat ze daar donderdag mee verder zouden gaan. Kon het debat niet beter uitgesteld worden tot die onderhandelingen afgerond waren? Of anders naderhand nogmaals heropend worden?

Maar de coalitie wilde niet meegaan in die verzoeken. Er waren dinsdagavond in het eerste deel van het debat allerlei vragen gesteld aan de minister en die moest hij nu beantwoorden. De minister zelf zag ook geen probleem. Hij liet niet merken of hij het vervelend vond dat er achter zijn rug om onderhandeld werd. Ook was niet aan hem te zien of hij zich het verwijt aantrok van PVV, VVD en BBB dat in de wandelgangen rondging. De minister had volgens de coalitiepartners moeten zorgen dat zijn begroting voldoende draagvlak kreeg, zo viel daar te horen. Nu waren er binnen de oppositie twee blokken gevormd die beiden dreigden de begroting weg te stemmen als die half december in de Eerste Kamer zou worden behandeld.

Monsterverbond

En zo begon Eppo Bruins (NSC) bij het debat ogenschijnlijk onverstoorbaar aan zijn uiteenzetting waarom de bezuinigingen op onderwijs noodzakelijk zijn, en hoe hij die wil uitvoeren. Het kabinet kiest ervoor om te investeren in veiligheid, de bestaanszekerheid van mensen en het gezond houden van de overheidsfinanciën, zei hij, en daarom moet er bezuinigd worden op onderwijs. „Maar we moeten het ook in perspectief blijven zien. Er gaat nog steeds heel veel geld naar onderwijs en wetenschap.”

Dogukan Ergin (Denk) vroeg of de minister zich niet „onder curatele gesteld” voelde door de fractievoorzitters die aan het onderhandelen waren over „zijn” begroting. Bruins liet zich niet van de wijs brengen: „Ik vind het belangrijk om het parlementaire proces op een ordentelijke manier te doorlopen. En ik sta vandaag hier in de Tweede Kamer om onze OCW-begroting te verdedigen en om zoveel mogelijk fracties te overtuigen van de inzet van het kabinet. Hoe het in de Eerste Kamer gaat lopen, dat kan ik niet voorspellen.”

Langstudeerboete

Bruins ging niet dieper in op die voorstellen. De ergernis van de oppositie daarover werd nog versterkt doordat hij ook niet veel duidelijkheid kon geven over de manier waarop hij een van de meest omstreden bezuinigingsplannen wil uitvoeren: de verhoging van het collegegeld voor studenten die langer over hun studie doen dan daarvoor staat.

Volgens Bruins blijkt de invoering van deze ‘langstudeermaatregel’ (door tegenstanders omgedoopt tot ‘langstudeerboete’), die de schatkist jaarlijks bijna 300 miljoen euro moet besparen, ingewikkelder dan gedacht en kan die op zijn vroegst in het studiejaar 2028/29 ingaan. Maar in het hoofdlijnenakkoord is vanaf 2026 al een deel van deze bezuiniging ingeboekt.

Bruins zei dat hij daar niet onderuit kan. „Dus we zullen alternatieve bezuiniging moeten vinden op de OCW-begroting. Dat schoot D66 en GroenLinks-PvdA in het verkeerde keelgat, zij vonden dat „onbehoorlijk bestuur”, omdat het bij studenten en onderwijsinstellingen onzekerheid geeft over de toekomst.

Het debat leidde niet tot toenadering tussen coalitie en oppositie. Pogingen om tot een oplossing te komen vonden opnieuw plaats elders in het Kamergebouw. Eerst kwamen achter de schermen de fractievoorzitters van de coalitie bij elkaar, vervolgens de financieel woordvoerders. Aan het eind van de middag was ook het ‘monsterverbond’ aan tafel uitgenodigd.

De verwachting is dat de onderhandelingen de komende dagen zullen doorgaan. Mocht er voor de stemming over de begroting, die staat gepland op donderdag 5 december, een deal liggen, dan wil GroenLinks-PvdA het debat heropenen. De vraag is of de coalitie daar dan wel mee instemt.

Luister naar