Neemt het voetbalgeweld hand in hand toe met het antisemitisme?

Voetbal Voorafgaand aan het duel tussen Ajax en AZ zette de politie een metro stil om 154 AZ-supporters aan te kunnen houden. Die scandeerden antisemitische leuzen.

De AZ-supporters werden door de politie met bussen naar een cellencomplex gebracht. Daar werden ze geïdentificeerd en werd gekeken of ze nog andere strafbare feiten hadden gepleegd.
De AZ-supporters werden door de politie met bussen naar een cellencomplex gebracht. Daar werden ze geïdentificeerd en werd gekeken of ze nog andere strafbare feiten hadden gepleegd.

Foto ANP / Hollandse Hoogte / NieuwsFoto.nl

Meer dan 150 supporters van AZ hebben hun club zaterdag niet zien spelen in de Johan Cruyff Arena. Onderweg naar het competitieduel tegen Ajax (0-0) werden antisemitische en discriminerende leuzen gescandeerd in de metro. De meereizende politie maande de fans herhaaldelijk om te stoppen. Toen ze dit niet deden, zetten de agenten het metrostel stop bij station Strandvliet en arresteerden 154 supporters. Elf van hen brachten een nacht door in de cel, omdat ze bij de aanhouding politieagenten mishandelden en bedreigden en vernielingen aanrichtten in de bus op weg naar het cellencomplex. De politie doet onderzoek; het Openbaar Ministerie (OM) beslist later of er AZ-supporters strafrechtelijk vervolgd zullen worden.

1 Waarom besloot de Amsterdamse veiligheidsdriehoek tot deze actie?

„Onacceptabel”, zo noemde de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema de leuzen. „Het is extra pijnlijk dat dit gebeurde zo kort na de herdenking op 4 mei.” De Amsterdamse veiligheidsdriehoek (burgemeester, politie en Openbaar Ministerie) trad al eerder op tegen antisemitische uitingen in het voetbal. Vorig jaar augustus besloot Halsema dat PSV-supporters niet welkom waren bij het eerstvolgende duel in Amsterdam tegen Ajax, nadat ze bij de wedstrijd om de Johan Cruyff Schaal antisemitische spreekkoren hadden laten horen. In een brief aan de directie van PSV gaf Halsema een bloemlezing uit de gebezigde leuzen: „Hamas, Hamas, alle Joden aan het gas”, „alle Joden moeten dood” en „samen verbranden zij Joden, want Joden branden het best’.” Volgens een woordvoerder van de burgemeester bezigden de AZ-supporters afgelopen zaterdag „vergelijkbare teksten”.

2 Hebben de arrestaties te maken met nieuwe KNVB- richtlijnen rondom voetbalwedstrijden?

Nee. De KNVB scherpte vorige maand de richtlijnen aan voor het staken van wedstrijden, nadat Ajacied Davy Klaassen in Rotterdam door een Feyenoord-supporter was bekogeld met een aansteker. Sindsdien moeten wedstrijden direct gestaakt worden als iemand op het veld geraakt wordt door een voorwerp vanaf de tribune. De KNVB en de clubs zijn verantwoordelijk voor de veiligheid in voetbalstadions, daarbuiten is het aan politie, OM en burgemeester om in te grijpen. „Zonder de aanscherping van de KNVB hadden deze arrestaties ook plaatsgevonden”, aldus Halsema’s woordvoerder.

3 Neemt voetbalgeweld toe?

Het lijkt van wel. Volgens de politie is er sinds de coronapandemie een groep jonge, agressievere supporters in opmars. Dat is zichtbaar in de cijfers: vorig seizoen werden er twee keer zoveel stadionverboden opgelegd als in de tien jaar ervoor en onderzocht de KNVB drie keer zo veel gevallen van supportersgeweld – al kan nooit helemaal uitgesloten worden dat clubs en voetbalbond actiever optreden.


Lees ook: KNVB scherpt richtlijnen aan: wedstrijd definitief gestaakt als speler wordt geraakt door voorwerp

Een nieuw fenomeen is dat steeds vaker spelers zelf doelwit worden. De Amsterdamse politiechef Frank Paauw, binnen de Nationale Politie portefeuillehouder voetbalgeweld en hooligans, pleitte er in maart voor dat uitsupporters die zich misdragen, voortaan meteen worden geweerd bij het eerstvolgende uitduel. Nu geldt dat alleen voor het volgende uitduel tegen de club waartegen ze zich misdroegen.

Of geweld (of antisemitische dan wel racistische spreekkoren) búíten het stadion ook toenemen, is moeilijker te zeggen. Wel waren er de afgelopen maanden verschillende incidenten buiten stadions, zoals een groep voetbalsupporters die een COC-pand in Eindhoven belaagden en daarbij een regenboogvlag in brand probeerden te steken.

4 Neemt antisemitisme in Nederland toe?

Antisemitische spreekkoren in stadions zijn al decennia lang een probleem – vooral in wedstrijden tegen Ajax. Maar cijfers wijzen er ook op dat jodenhaat buiten het voetbal groeit. Het OM behandelde in 2022 drie keer zoveel zaken over antisemitisme als voor de pandemie, zo werd vorige week bekend. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) ziet al tien jaar een langzame maar gestage groei van het aantal antisemitische incidenten in Nederland.

„Een belangrijk signaal”, zo noemde Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding (NCAB) Eddo Verdoner de arrestatie van de AZ-supporters dit weekend in verschillende media. „Antisemitisme wordt in het voetbal bijna gezien als iets wat erbij hoort. Maar dit is een signaal dat die straffeloosheid er níét is.”