Nederlandse slavist schreef een oorlogsdagboek in dichtvorm. Maar: ‘Het is nooit alleen maar oorlog’

Midden in een Oekraïens boerendorp staat in oorlogstijd de Nederlandse televisie aan met live Twente-Feyenoord. „Wat gaat-ie nou doen?”, roept dichter, vertaler, slavist en Feyenoordsupporter Arie van der Ent verbaasd over de scheidsrechter. Zijn stem schiet licht omhoog.

„Het wordt toch geen rode kaart”, hoopt Van der Ent vanuit zijn luie stoel in zijn woning in het Oekraïense dorp Hermanivka, op een uur rijden ten zuiden van Kiev. „Hij maakte wel een agressieve beweging. Maar meer ook niet. Heel verstandig”, prijst hij de scheidsrechter. „Iedereen een gele kaart en klaar. De vrede is getekend. Nu hier nog.”

Naast de televisie staat een grijs kastje, een batterij die Van der Lent (66) kan inschakelen wanneer de elektriciteit uitvalt om in ieder geval de wifi, een lamp en de laptop aan te zetten. Hond Bagheera ligt op een rood kussen. In de keuken maakt zijn Oekraïense vrouw Julietta van der Ent (38), in een HEMA-broek met verschillende kleuren rookworsten, het eten klaar voor vanavond: aardappelen, knoflookmayonaise, vlees en salade. Vanuit het keukenraam is er zicht op het eigen stuk grond van 4.800 vierkante meter. „Dat is twee derde van de Kuip”, lacht Van der Ent. Naast een drinkwaterput en een leeg kippenhok staan er kersen-, peren-, appel-, pruimen- en perzikbomen.

Vanuit ditzelfde raam zagen de twee op 24 februari aan de horizon de eerste rookpluimen van de Russische invasie. Het ging om een aanval op een vliegveld.

‘Het is nooit alleen maar oorlog’

Acht dagen voor de oorlog uitbrak, begon Van der Ent met een dagboek dat deze zondag verscheen: Oorlogsdagboek Armageddon. Elke dag vijftig woorden en veertien sonnetregels. Hij schreef al sonnetten in vredestijd. „Op een gegeven moment hing er oorlog in de lucht en dacht ik: Ik ga het eens opschrijven. Dan ben ik er op tijd bij.”

Het werd een verslag van een leven in oorlogstijd. Hij beschrijft zijn woede over Poetin, die hij dood wenst, hij verzoekt wanhopig de NAVO om te helpen en uit zijn onbegrip over de Duitse aarzelingen over wapenleveranties. Maar ook gaat het over zijn tandartsbezoek, het eten van pruimen, het verlangen zijn (klein)kinderen te zien die door corona en de oorlog nog nooit langs zijn geweest, en over sport, vooral Feyenoord. „Het moet niet alleen over de oorlog gaan. Dat staat al in de krant.”

Het zijn de kleine dingen die doorgaan tijdens een oorlog, zegt Van der Ent, geboren in Krimpen aan den IJssel. Hij draagt gele sokken met wasberen en onder zijn geruite jasje een legergroen overhemd met witte bloemetjes, een soort madeliefjes. „Ik ben wel bezig met die oorlog.” Van der Ent volgt het nieuws op sociale media en CNN en geeft zijn mening op zijn Facebookpagina. „Maar je hebt nou eenmaal meerdere dingen tegelijk aan je hoofd. Leuke en minder leuke dingen. Het is nooit alleen maar oorlog. Zeker als je in Hermanivka woont. De oorlog is hier niet direct merkbaar.”

Hij is beland in het Oekraïense paradijs, zegt hij zelf. Julietta en hij gingen in oktober 2019 in Hermanivka wonen, nadat huren in Kiev te duur werd. Het dorp telt 1.750 inwoners en ligt tussen heuvels. Gezaag, het geblaf van honden en het gegak van ganzen echoot door het dal. Huizen zijn er wit met blauwe kozijnen. „Net als in Portugal”, zegt Van der Ent op zijn klompen tijdens een wandeling later op de dag. Zijn eigen woning springt eruit, met het blauwe dak en de gele buitenmuren als de Oekraïense vlag. De omwonenden zijn zelfvoorzienend. Hun stuk grond ligt er verzorgd bij. De eieren haalt Van der Ent bij een vrouw van 80, de honing drie huizen verderop.

De oorlog gaat grotendeels voorbij aan het dorp. Soms horen Van der Ent en zijn vrouw het afweergeschut. De brokstukken van een neergeschoten aanvalsdrone liggen in een bos verderop. Zijn vrouw zag de drone vliegen. „Dat is het hier wel zo’n beetje.”

Als het moet, kunnen ze schuilen in de zogeheten boekenbunker, de werkkamer Van der Ent onder in het huis, waar het naar sigaren ruikt, hij zijn sonnetten schrijft en vertaalt. In de boekenkast staan Willem Elsschot en Anton Tsjechov naast elkaar. Aan de muur hangt een gedicht van Jules Deelder.

Hij heeft nooit gedacht om te vluchten. Angst kent hij niet. Terwijl die vroege ochtend van 24 februari de eerste bommen vielen, ging Van der Ent terug zijn bed in. „Ik was niet bang. Ik kan er toch niks aan doen. Die bommen waren voor het vliegveld 25 kilometer verderop. Waarvoor hebben de Russen Hermanivka nodig? Het is hier niet gevaarlijk. Dit ligt niet op de aanvalsroute en is strategisch niet interessant.”

Van der Ent draait zijn hoofd naar de televisie, bij een 0-1 voorsprong voor Feyenoord. „Jongens, maak een tweede. Dan zijn we er van af.”

„Ik zou het laf vinden om naar Nederland te gaan”, vervolgt hij. „Ik omschrijf mezelf als een halve Oekraïner. Je laat je land niet in de steek. Er is geen enkele aanleiding om weg te gaan. Tenzij de Russen hier voor de deur staan, dan is het een ander verhaal.”

Van der Ent voelt zich persoonlijk gekwetst door de Russische invasie. Hij wijdde zijn hele leven aan de Russische literatuur „en dan krijg je dit”. Zijn laatste vertaalde werk is Jevgeni Onegin van de Russische dichter Aleksandr Poesjkin. Diezelfde Poesjkin, haalt Van der Ent aan, schreef in 1831 dat Polen van Rusland is en dat dit een slavische familiezaak betreft, waar anderen zich niet mee moeten bemoeien. Zulke woorden hoorde Van der Ent een Rus onlangs ook zeggen in een straatinterview op de Duitse omroep Deutsche Welle. „Zonder dat gevoel bestond die oorlog niet. Russen hebben een superioriteitsgevoel richting andere volkeren. De bottleneck is dat de Russen grosso modo vinden dat Oekraïne van hen is. Ze hebben niks met verdragen, met soevereiniteit.”

Reclame voor Oekraïne

In de woonkamer hangt een zwart-wit portret van de Russische schrijver Fjodor Dostojevski. Over zijn mond een mondkapje in de Oekraïense kleuren blauw-geel met de tekst Stand with Ukraine. Van der Ent kreeg het portret van een Rotterdamse dichter. „Dostojevski zou ongetwijfeld een Poetinist zijn geweest. Ik heb niks met die man. Hij schreef boeken, waarin de zonde hartstochtelijk wordt uitgedragen en bijna wordt goedgepraat. Ik kan dit niet los zien van het bloeddorstige bestaan van de Sovjet-Unie en Rusland. Dostojevski is daar een spreekbuis van.”

Toch hangt het portret prominent in de woonkamer. Hij wilde niet dat het verloren ging: er is een link met Rotterdam en de Russische literatuur. „Je hoeft niet van iemand te houden om aan de muur te hebben. Al had ik liever Tsjechov aan de muur gehad.”

Ondertussen is Twente-Feyenoord geëindigd in 1-1. Berustend: „Daar heb ik vrede mee.”

Als sanctie heeft hij besloten om nu in Rusland wonende Russische schrijvers niet meer te vertalen. Je moet ergens een lijn trekken, vindt hij. „Die ga ik geen podium geven. Ze moeten eerst maar laten zien dat ze niet fout zijn. Noem het morele zuiverheid. Ik wil even niks meer met Rusland te maken hebben. Ik ga er nooit meer heen.”

In plaats hiervan gaat hij „reclame maken voor Oekraïne”. Van der Ent vertaalde Grijze bijen van de Oekraïense auteur Andrej Koerkov, die schrijft in het Russisch. Ook denkt hij aan een culturele toeristische gids over Oekraïne en komt er een geschiedenisboek over Hermanivka dat een kleine rol speelde in het Oekraïense verleden.

’s Avonds bij het eten schenkt Van der Ent als wijn een Freedom Blend van Moldavische, Oekraïense en Georgische druiven. De elektriciteit is dan al uitgevallen. Een lampje staat aan. „Dit heeft iets romantisch. Maar je snakt naar de vrede”, verzucht hij. „Dat deze ellende is afgelopen. En dat je leuke dingen kan doen.”