NAVO-lidstaten zijn met elkaar in gesprek om meer kernwapens uit opslagplaatsen te halen en op ‘stand-by’ te zitten. Dat zegt NAVO-baas Jens Stoltenberg tegen de Britse krant The Telegraph, die vindt dat de alliantie het kernwapenarsenaal aan de wereld moet tonen om een statement te maken in de richting van Rusland en China.
Waar kernproeven tien jaar geleden volledig geheim werden gedaan, moet volgens Stoltenberg ‘nucleaire transparantie’ de basis zijn van de nucleaire strategie van de NAVO in een „gevaarlijkere wereld”. Hij prijst bondgenoten die onlangs bijdroegen aan de afschrikking, waaronder Nederland dat recent investeerde in gevechtsvliegtuigen die Amerikaanse kernwapens kunnen dragen. „Transparantie helpt om de directe boodschap over te brengen dat we een nucleair bondgenootschap zijn”, aldus Stoltenberg.
De uitspraken van Stoltenberg en de voorbereidingen van de NAVO zijn geheel in lijn met de uitkomst van een tweetal onderzoeken dat maandag onafhankelijk van elkaar verscheen. Zo constateert vredesonderzoeksinstituut Stockholm (SIPRI) in een jaarverslag dat kernwapens een grotere rol hebben gekregen in geopolitieke relaties. Het aantal kernkoppen wereldwijd nam toe naar ongeveer 12.000, waarvan negentig procent in handen is van Rusland en de Verenigde Staten. Naar schatting staan er nu 3.900 kernkoppen klaar in vliegtuigen en raketten, zestig meer dan een jaar eerder. 2.100 kernkoppen zijn in een staat van ‘hoge operationele alertheid’. De NAVO heeft nu ruim vijfduizend kernkoppen tot de beschikking.
„Sinds de Koude Oorlog hebben kernwapens niet zo’n prominente rol in de internationale betrekkingen gespeeld als nu”, zegt SIPRI-directeur Wilfred Wan in een persbericht. Het instituut ziet dat kernmachten hun arsenalen moderniseren te midden van verslechterende geopolitieke relaties.
In februari 2023 kondigde Rusland aan dat het zijn deelname aan het nucleaire ontwapeningsverdrag New START zou opschorten, volgens SIPRI „het laatst overgebleven kernwapenbeheersingsverdrag dat de strategische kernwapens van Rusland en de VS beperkt”. De laatste jaren heeft ook Russisch president Vladimir Poetin geregeld naar het eigen arsenaal gerefereerd om het Westen af te schrikken voor een militaire interventie in Oekraïne. Rusland deed in mei meerdere oefeningen voor de inzet van kernwapens bij en over de grens met Oekraïne.
Stijgende uitgaven, groeiend arsenaal
Intussen zijn de totale uitgaven aan kernwapens wereldwijd in 2023 met 13 procent gestegen tot ruim 85 miljard euro. Dat schreef de belangenorganisatie Internationale Campagne voor Afschaffing van Kernwapens in een maandag verschenen rapport. De stijging in uitgaven komt vooral op rekening van de VS, die de toch al grote kernwapenuitgaven opschroefden met 18 procent in het licht van betrokkenheid bij meerdere oorlogen zoals in Oekraïne en Gaza. In totaal gaven de VS in 2023 bijna 50 miljard euro uit, ver verwijderd van de nummer twee China, dat ongeveer 11 miljard euro uitgaf. Rusland en het Verenigd Koninkrijk volgen met ongeveer 8 miljard euro. Voor sommige landen met weinig transparantie over kernwapens zijn de uitgaven lastiger vast te stellen, zoals India, Pakistan en Israël.
Volgens schattingen van SIPRI is het Chinese kernwapenarsenaal in een jaar tijd toegenomen van 410 tot 500 kernkoppen. Het arsenaal van China groeit harder dan alle andere kernmachten. met de verwachting dat het aantal blijft groeien. Vrijwel alle kernmachten werken aan uitbreiding, zoals Noord-Korea, dat het kernprogramma als de centrale kracht ziet van de nationale veiligheidsstrategie.
