De noodklok kon niemand ontgaan. „We zijn niet in oorlog, maar we hebben ook zeker geen vrede”, zei secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte donderdag. „Het gevaar komt in volle vaart op ons af. We mogen niet wegkijken.”
Rutte richtte zich donderdagmiddag tijdens zijn eerste grote toespraak als NAVO-chef niet tot politici of militairen. In opvallend alarmistische bewoordingen richtte hij zich direct tot de bevolking van de NAVO-landen. „Ik praat tegen u. Het is uw steun die ik nodig heb. Het zijn uw stemmen en activiteiten die bepalend zijn voor onze toekomstige veiligheid.”
Hij liet er meteen op volgen waarom hij hulp nodig heeft. „Ik zal eerlijk zijn: met onze veiligheid is het niet goed gesteld. Het is de slechtste situatie uit mijn leven, ik vermoed ook uit het uwe. We moeten zeer bezorgd zijn, ik ben het in elk geval.”
Er is, voegde hij toe, géén onmiddellijke dreiging. Op dit moment heeft de NAVO de verdediging van haar grondgebied goed op orde. Rutte maakt zich zorgen over de nabije toekomst. „Ik maak me zorgen over morgen. We zijn niet voorbereid op wat er over vier tot vijf jaar op ons afkomt.”
Wat in Oekraïne gebeurt, kan hier ook gebeuren, zei Rutte. Maar we zijn niet hulpeloos. „We kunnen de volgende grote oorlog op NAVO-grondgebied voorkomen en onze manier van leven behouden. Dat vereist dat we sneller en krachtiger zijn. Het is tijd dat we ons geestelijk instellen op oorlog.”
Hoge prijs
Rutte voorziet dat Rusland het gevecht met het Westen is aangegaan voor de lange termijn. Rusland betaalt een hoge prijs voor de oorlog in Oekraïne, onder andere in mensenlevens. Maar, zei Rutte na afloop van zijn toespraak tegen Nederlandse journalisten, Rusland leert ook razendsnel en heeft een enorme productie aan wapens en munitie. Rusland, zei Rutte, produceert in drie maanden wat de defensie-industrie van de NAVO in een heel jaar aflevert.
Rutte is sinds 1 oktober in functie. Op het hoofdkwartier roemen diplomaten en staf inmiddels zijn directe aanpak. In de internationale omgeving geldt hij als makkelijk in de omgang en duidelijker dan zijn uiterst omzichtige voorganger Jens Stoltenberg. In vergaderingen zoekt hij een echte discussie, wil af van het gebruikelijke oplezen van standpunten. Voor zijn ‘maidenspeech’ regelde de NAVO in samenwerking met de Amerikaanse denktank Carnegie een immense neoklassieke zaal in een treurige straat in de Europese wijk van Brussel.
Rutte probeerde duidelijk te maken dat Rusland niet alleen oorlog voert tegen Oekraïne, maar dat de oorlog ook een test is voor het westerse bondgenootschap. Voorop staat in zijn bestandsopname uiteraard dat Rusland probeert met hulp van Noord-Korea, China en Iran Oekraïne van de kaart te vegen. In die confrontatie probeert Rusland ook de westerse samenlevingen onder druk te zetten met hybride aanvallen
Dreiging tot in onze woningen
De dreiging, stelt Rutte, is niet ver weg. De oorlog is op één dag rijden. De sabotage-acties vinden in het Westen plaats. De dreiging komt tot hier, tot in onze woningen, zei hij. Rutte vindt ‘hybride-dreiging’ overigens een domme, verhullende term. Het gaat om sabotageacties, om het storen van de communicatie van vliegtuigen, om cyberaanvallen, om moordaanslagen.
„Rusland, China, maar ook Noord-Korea en Iran werken aan het verzwakken van Noord-Amerika en Europa. Ze bedreigen onze vrijheid. Ze willen de wereldorde veranderen. Niet om die orde eerlijker te maken, maar om hun eigen invloedssfeer veilig te stellen. Ze stellen ons op de proef en de rest van wereld kijkt toe.”
Rutte waarschuwde ook voor China. Het nucleaire arsenaal groeit van 200 kernkoppen in 2020 tot 1.000 in 2030. Beijing schaft geavanceerde wapensystemen vijf tot zes keer sneller aan dan de VS. „Rusland en China snellen vooruit, wij lopen het risico achterop te raken. Dat is gevaarlijk.”
Om beter voorbereid te zijn op de toekomst wil Rutte dat de weerbaarheid omhoog gaat. Zo moeten de defensie-uitgaven omhoog. De NAVO-landen hebben zich tot doel gesteld om minimaal 2 procent van het bruto binnenlands product aan defensie uit te geven. Dat, zegt Rutte, is te weinig. Hij wilde zich donderdag nog niet vastleggen op een nieuw percentage. In Brussel circuleert zowel 2,5 als 3 procent als mogelijke toekomstige norm.
Meer geld voor defensie, erkende Rutte, betekent minder geld voor andere zaken. Als je de uitgaven voor de krijgsmacht vergelijkt met uitgaven voor sociale voorzieningen, dan kun je met een heel klein deel daarvan defensie al een enorme impuls geven. Rutte riep de inwoners van de NAVO op aan hun politici te laten weten dat ze iets over hebben voor veiligheid. Op zijn minst, zei hij, moet er in de democratische NAVO-landen een debat over gevoerd worden. Rutte erkende dat Nederland onder zijn leiding veel te laat aan de NAVO-norm ging voldoen.
Meer en slimmer uitgeven
Overheden moeten niet alleen méér uitgeven, maar ook slimmer. Hij hekelde in zijn toespraak dat Europese landen bij de aanschaf van militair materieel staan op nationale bijzonderheden. In het ene land moet de klep van een legervoertuig naar rechts openen, in het andere naar links en in derde land naar boven. Nationale bijzonderheden staan schaalvergroting in de weg. Als het defensiegeld ook in de toekomst zo inefficiënt besteed wordt als nu, dan is een defensienorm van 4 procent nodig.
Rutte was ook kritisch op de defensie-industrie. Nu de budgetten voor defensie snel stijgen, is er genoeg geld om de productie te verhogen. Bedrijven willen vaak pas investeren in nieuwe productielijnen als ze kunnen bouwen op langjarige contracten. Daar zegt, Rutte, moeten ze niet zo halsstarrig aan vasthouden. Er is genoeg geld. Rutte riep bedrijven op meer risico’s te nemen.
Hij hekelde daarnaast de houding van financiële instellingen als banken en pensioenfondsen die uit ethische overwegingen niet in wapens en munitie willen investeren. „Verdediging valt niet in dezelfde categorie als drugs en pornografie.”
