Natuurbranden in Turkije komen steeds vroeger in het jaar en dichter bij bevolkt gebied

Op Turkse sociale media gaan dinsdag beelden rond van een boer op een verouderde tractor, met daarachter een kleine tankwagen met een klapband, terwijl achter de bergen grote rookwolken opstijgen. Hij is op weg naar een omvangrijke natuurbrand in de regio Bursa, ten zuiden van Istanbul, om te helpen blussen. „Er was maar één punt dat ik wilde bereiken, en dat was de plaats van de brand”, zegt boer Dogru achteraf tegen het Turkse persbureau Anadolu. „Wie zou er ooit aan denken om om te keren?”

Diezelfde dag meldt de Turkse minister van Landbouw en Bosbouw İbrahim Yumakli dat alle 55 branden die in de 24 uur daarvoor zijn uitgebroken onder controle zijn. Een aantal grote branden die zich al langer verspreiden in de regio Bursa weet de brandweer pas de volgende dag te bedwingen. Daarmee komt voorlopig een einde aan wéér een week met verwoestende branden in Turkije, tot de volgende vuurzee onvermijdelijk elders oplaait.

Turkije kreeg in de eerste zeven maanden van dit jaar ruim vijfhonderd afzonderlijke natuurbranden te verwerken, blijkt uit een analyse van satellietgegevens door NRC. Dat is het hoogste aantal voor die periode, sinds het begin van de satellietregistratie in 2008. Ruim 94 duizend hectare natuur is dit jaar al verwoest. De komende weken zal de schade naar verwachting nog verder oplopen: augustus is doorgaans de maand met de hevigste natuurbranden.

Ook in andere landen aan de Middellandse Zee, zoals Griekenland, Italië en Syrië, woedden de afgelopen weken hevige natuurbranden. Maar nergens is het verschil met voorgaande jaren zo groot als in Turkije, blijkt uit de satellietgegevens. In Griekenland bijvoorbeeld is het aantal branden en de verbrande oppervlakte tot nu toe juist kleiner dan vorig jaar.

Bosbrandseizoen

Pas aan het eind van het bosbrandseizoen valt te concluderen of de zomer van 2025 uitzonderlijk is ten opzichte van eerdere jaren, zegt aardwetenschapper Bikem Ekberzade. Ze doet momenteel onderzoek naar de veranderingen in de begroeiing na intense bosbranden en is verbonden aan de Technische Universiteit van Istanbul. „Maar wat nu al opvalt, is dat het bosbrandseizoen naar voren opschuift.”

Normaal gesproken duurt het seizoen van begin mei tot eind november, de zware branden vinden meestal plaats tussen half juli en de eerste week van september, zegt Ekberzade. „Dit jaar begonnen de grote branden al in juni. Dat valt binnen het brandseizoen, maar is opvallend vroeg.” Die verschuiving is problematisch, zegt de onderzoeker, omdat de periode met zware branden daardoor langer wordt en de druk op brandweerlieden opvoert.

Als de omgeving klaar is om in brand te vliegen, is er weinig voor nodig

Zoom in

Die verschuiving is niet aan één specifieke oorzaak toe te schrijven, zegt Ekberzade. Het ontstaan en de hevigheid van bosbranden hebben met veel factoren te maken: van de aanwezigheid van brandbaar materiaal tot de wind. Maar wat volgens haar zeker meespeelt is klimaatverandering. „Er is altijd een zekere mate van variatie in klimaat, die invloed heeft op droogte, brandperiodes en de lengte van brandseizoenen. Klimaatverandering beïnvloedt de amplitude van deze variatie. Dat betekent dat de pieken en dalen steeds groter worden, met meer extreem weer tot gevolg.”

Maar hoe droog de bossen, natuurgebieden en akkers ook zijn, en hoe hoog de temperatuur ook is – in Turkije werd vorig weekend een recordtemperatuur van 50,5 graden gemeten – uiteindelijk is er altijd een ontsteking nodig, zegt Ekberzade. „Dat kan een natuurverschijnsel zijn, zoals bliksem. Maar veel vaker zijn het mensen die, bewust of onbewust, een brand veroorzaken.” Kortsluiting, niet goed gedoofde sigaretten, oververhitte automotoren: „Als de omgeving klaar is om in brand te vliegen, is er weinig voor nodig.” Mustafa Ülküdür, regiodirecteur van de aan de Middellandse Zee gelegen provincie Muğla, zei deze week tegen de Turkse omroep TRT dat 88 procent van de branden dit jaar door mensen is veroorzaakt. Dat percentage omvat ongelukken, nalatigheid en opzet.

Branden in dichtbevolkt gebied

Een ander patroon dat Ekberzade en haar collega’s dit jaar zien, is dat de branden dichter bij bewoond gebied komen dan in eerdere jaren. Dat blijkt ook uit de satellietgegevens die NRC analyseerde. Dit jaar komt bijna een derde van de natuurbranden tot minder dan vijfhonderd meter afstand van een dichtbevolkt gebied. In voorgaande jaren was dat minder dan een vijfde van alle branden. Dichtbevolkte gebieden zijn in deze analyse wijken met meer dan duizend mensen per vierkante kilometer, vergelijkbaar met het gemiddelde van de gemeente Roermond.

„De branden komen dichterbij”, zegt Ekberzade. „Dat maakt ze verontrustender en dodelijker.” Dit jaar kwamen tot dusver zeventien mensen om bij natuurbranden in Turkije. „Daarbij speelt mee dat landbouwgrond vaak sneller brandt dan bos. Vooral als er veel droog gras is kan het vuur zich snel verspreiden.”

Duizenden mensen moesten hun huis de afgelopen weken verlaten vanwege de naderende natuurbranden. In miljoenenstad Izmir kwamen de branden meermaals dichtbij en werden volledige wijken ontruimd. Met 4,5 miljoen inwoners is Izmir de derde stad van Turkije, na Ankara en Istanbul. Begin juli raakten daar meer dan honderd woningen zwaar beschadigd of verwoest door het vuur.

Dat Izmir zo zwaar wordt getroffen, heeft waarschijnlijk te maken met de „fragmentatie” van de bossen in de omgeving, zei professor Doğanay Tolunay van de Technische Universiteit in Istanbul begin juli tegen BBC Turkije. Aan de randen van de stad wisselen landbouw, industrie en woonwijken elkaar op kleine afstand af. Een eerder onderzoek van dezelfde universiteit wees Izmir aan als één van vijf steden rond het Middellandse Zeegebied waar klimaatrisico’s het grootste zijn, vanwege toenemende extreme hitte en droogte, maar ook overstromingen en tornado’s.

„Naar alle waarschijnlijkheid zal de temperatuur blijven stijgen, tenzij we de uitstoot weten terug te dringen”, voorspelt aardwetenschapper Ekberzade. „Tijdens de nattere maanden zal er meer brandstof ontstaan, die tijdens de warmere en drogere zomers makkelijker kan branden. De frequentie van branden zal ook toenemen, we zien nu al dat de periode tussen branden korter wordt. Daar moeten we mee om leren gaan.”

Zoom in

Delen





Mail de redactie