Naast het dartboart en de lp-speler hét hebbeding voor de mancave: de flipperkast

Posted on October 31, 2024 by admin

Afgelopen zomer sloot café De WW in Leiden. Na 42 jaar was het genoeg, concludeerde de eigenaar. Het begon met de rokers, die na het rookverbod naar buiten moesten, waarna de buren over geluidsoverlast begonnen te klagen, waarop de handhavers kwamen, soms wel twee keer per week, en altijd hadden ze hun bonnenboekje in de aanslag. Nee, de gein was er wel af.

Met De WW verdwenen ook de flipperkasten. „Vandaag werden de laatste flipperkasten uit het nr. 1 flippercafé van Leiden gehaald”, schreef Edwin IJzendoorn, eigenaar van Hein Link Automaten in juni op zijn sociale media. En hij kon het weten; al 42 jaar lang, vanaf zijn twaalfde, speelde hij op de flipperkasten in het café.

Het waren niet de enige flipperkasten die verdwenen. Met het verdwijnen van de kroeg – alleen al in Amsterdam verdween volgens cijfers van de gemeente in de laatste tien jaar 26 procent van de cafés – verdwijnt ook de flipperkast uit het publieke leven. Ervoor in de plaats komen, vooral in de steden, eet- en koffietentjes, en daar passen geen ordinair knipperende kasten in – het is hier geen kermis!

In de mancave

Hoewel cijfers ontbreken, ziet Gerard van de Sanden („niemand in Nederland weet meer van flipperkasten dan ik”) het gebeuren. „De flipperkast verdwijnt uit het straatbeeld”, zegt de directeur van het Dutch Pinball Museum in Rotterdam. Maar erom treuren doet hij niet. Want de flipperkast mag dan dood zijn in het café, in de huiskamer is-ie springlevend. 90 procent van de nieuw geproduceerde flipperkasten is bestemd voor gebruik in huis, schat hij in. Daarnaast is er een levendige handel in tweedehands flipperkasten, die vervolgens thuis worden opgeknapt.

Flipperkasten zijn vooral onder mannen vanaf een jaar of 45 in trek. Dit weekend verzamelen honderden van hen zich in Veldhoven voor de 25ste editie van Dutch Pinball Open. 264 mensen spelen om de titel Nederlands kampioen – de anderen komen vooral om een potje te flipperen.

Foto’s: Hedayatullah Amid

„Van kroeg naar mancave”, typeert Van de Sanden de ontwikkeling. Naast dartboard en platenspeler „is de flipperkast het ultieme hebbeding in de mancave”. Een hobby dus, en geen goedkope. Tikte de liefhebber in de jaren negentig een flipperkast voor zo’n 500 gulden op de kop, vandaag kost diezelfde tweedehands zo’n 7.000 euro – dan moet hij ’m vaak nog zelf repareren, in z’n mancave. Een nieuwe flipperkast kost zo’n 12.000 euro.

De flipperkast weerspiegelt zijn doelgroep: veel zijn gebaseerd op films uit de laatste decennia van de vorige eeuw: Indiana Jones, Jaws. Arnold Schwarzenegger uit Terminator is de vaakst afgebeelde acteur op een flipperkast, gevolgd door Keanu Reeves als de wraakzuchtige John Wick. Er is nog een reden waarom flipperkasten op films worden gebaseerd: kostenbesparing. Er zijn immers al een verhaallijn en artwork voorhanden, en niet te vergeten een schare fans.

Male gaze

Een ander favoriet thema is popmuziek – in het museum schalt hard ‘Can I Play With Madness’ door de ruimte. Veel flipperkasten draaien om harde, ‘mannelijke’ rock van bands als Iron Maiden, Kiss en Metallica. Op een hogere verdieping staat een vintage Dolly Parton-flipperkast, maar daar lijkt het niet zozeer om de muziek als wel om het voorkomen van de zangeres te gaan – op het scherm barsten de borsten bijkans uit haar jurk. Even verderop hangt het getekende ontwerp van een Madonna-flipperkast. Ze draagt het beroemde korset van ontwerper Jean Paul Gaultier, met de puntige borsten. (Die flipperkast kwam er nooit, naar verluidt ging haar management niet akkoord.)

Flipperkasten zijn een mannending, kun je dan constateren, gemaakt voor en door mannen. Maar nu de flipperkast steeds vaker in huis staat, roept die male gaze ook kritiek op, onder meer van partners en dochters.

Tijdens een grote pinball-conferentie in Chicago vorige maand stond een lange rij voor de nieuwste flipperkast, Alice’s Adventures in Wonderland, gemaakt door het Nederlandse bedrijf Dutch Pinball. Naast hulde oogstte de machine ook kritiek, op de Hartenkoningin en Alice, afgebeeld als verleidelijke wraakgodinnen met – wederom – grote borsten. Eigenlijk herinnert alleen het blauw van haar aan stukken gescheurde kleedje nog aan Disneys zoete Alice.

Sociaal verbonden

Naast volwassen komen er ook kinderen naar het museum – al dan niet in het kielzog van een fanatieke vader. Sommige kinderen vragen: „Wat kan ik hier winnen?” „Helemaal niets, behalve de eer”, antwoordt eigenaar Van de Sanden dan. Ze zijn „verpest”, zegt hij, door gamehallen waar ze grote prijzen zouden kunnen winnen. Met de nadruk op kunnen, want zo’n gamehal is als de kermis: je wil die grote knuffelbeer, maar gaat met een lullige sleutelhanger naar huis.

Terwijl kinderen wel degelijk iets kunnen winnen bij flipperen, zegt onderzoeker Sander Bakkes van de Universiteit Utrecht – al is het geen beloning die de prefrontale cortex direct tevreden stelt. Vanuit het Play Lab op de universiteit, waar hij en zijn collega’s de gevolgen van spelen bij volwassenen en kinderen onderzoeken, wordt ook het flipperen onderzocht.

Hoewel het onderzoek, onder een groep 7 en 8 van een Utrechtse basisschool, pas in januari is afgerond, is Bakkes al optimistisch. „We zien dat kinderen die samen flipperen, zich sociaal verbonden voelen. We verwachten dat ze zich zo veilig voelen, dat ze meer durven te delen met elkaar.” Daarnaast heeft flipperen ook een neurologisch effect: „Sommige kinderen worden, ondanks alle geluiden en lichten uit de flipperkast, juist heel rustig van flipperen, omdat het ze in een hyperfocus brengt.”

Foto’s: Hedayatullah Amid

Onderzoek onder volwassenen die flipperen, richt zich op hoe om te gaan met stress en falen. Bakkes: „Je raakt die bal immers om de haverklap kwijt.” Dat onderzoek is net begonnen.

Na een heel leven flipperen zegt Gerard van de Sanden wel te weten wat het spel teweegbrengt. „Een goede speler is stressbestendig en heeft een uitstekende hand-oog-coördinatie.” Wat dat laatste betreft, zegt hij, zou flipperen ook goed zijn voor bejaarden. Daar heeft hij al gesprekken over gevoerd. Van bruine kroeg naar mancave naar verzorgingstehuis? „Dat is helemaal geen gek idee.”

‘Ik hou van het fysieke van het spel’

Sommige mensen zeggen: je eerste flipperkast is als je eerste liefde. Die vergeet je nooit. Het geldt in ieder geval voor Anneke Ruijsbroek. Zij weet nog precies op welke flipperkast ze voor het eerst speelde. Het was 1987, zij was 12, de Tomcat F14 was net in de plaatselijke friettent het Zeeuwse Wissenkerke neergezet. Echt verliefd werd ze vier jaar later, op flipperkast The Addams Family, ontworpen naar de gelijknamige film.

Ze was de enige niet – The Addams Family, uitgebracht in 1992, zou uitgroeien tot de populairste flipperkast sinds de jaren dertig; er zouden in totaal meer dan twintigduizend exemplaren worden verkocht.

Toen ze jaren later haar eerste flipperkast kocht, werd dat natuurlijk The Addams Family. Vier jaar stond hij in huis. Uiteindelijk verkocht ze hem om een andere favoriete flipperkast te kunnen aanschaffen: The Big Lebowski, ook ontworpen naar een film. Inmiddels heeft ze vier ‘kasten’ thuis staan.

Wat er zo leuk is aan flipperen? „Het fysieke van het spel”, zegt ze. „Het duwen tegen de kast, het slaan tegen de zijkant, de sprongetjes die iedere speler maakt.” Dat ze een van de weinige vrouwen is die flipperen – het zij zo. Dat veel flipperkasten afbeeldingen van schaarsgeklede vrouwen bevatten – maakt haar niet uit.

Al laten de weinige vrouwen in de flipperscene wel steeds vaker van zich horen. Laatst nog, tijdens een bezoek van de Amerikaanse flipperkastontwerper Gary Stern aan het Dutch Pinball Museum in Rotterdam. Of hij niet meer vrouwelijke titels kon bedenken, vroeg een bezoekster. „We denken aan een Barbie-flipperkast”, antwoordde Stern. Maar Ruijsbroek gnuift: „Barbie! Nou, daar zit ík niet op te wachten.”

‘De jacht op hogere score is dopamine’

Veertien was Bart Rasing toen hij als manusje-van-alles aan de slag ging in het Dutch Pinball Museum in Rotterdam. Die ochtend speelde hij zijn eerste potje ooit – diezelfde middag zouden er nog 29 volgen. Sinds dat moment, nu vier jaar geleden, komt hij bijna iedere dag in het museum.

Zo’n 160 flipperkasten telt het museum en op de meeste staat Bart Rasing boven aan het scorebord. Tot ergernis van sommige bezoekers; die vragen hem dan om de kast te resetten, zodat ze even ervan kunnen dromen topscorer te worden.

Flipperen, en dan met name de jacht op de hogere score, is dopamine, zegt Rasing, die de diagnose ADD heeft. Nergens zit hij zó in zijn hyperfocus als bij het flipperen. Maar ook het sociale aspect, het contact met de andere spelers, noemt hij ‘belangrijk’.

Favoriete flipperkasten zijn Scared Stiff („de eerste kast die ik uit speelde”) en Iron Maiden („door de kast ging ik naar een concert”). Maar het liefst speelt hij op oude flipperkasten, Harlem Globetrotters bijvoorbeeld, uit 1978. „Alles uit die tijd zit er in.”

Dit weekend is Rasing een van de 264 deelnemers die meedoen aan het nationale kampioenschap. Vorig jaar werd hij dertiende, maar dit jaar, zeggen kenners, maakt hij een goede kans op de eerste plaats. Aan online toernooien doet-ie niet mee. „Dan mis ik de gezelligheid van het samen spelen.” Bovendien, voor je het weet tilt z’n tegenstander in een ongezien ogenblik de glasplaat er vanaf om de bal een paar extra tikken te geven. „Het is niet te controleren.”

Inmiddels is Rasing eerstejaars aan de hbo-opleiding industrieel product ontwerpen. Daar ontwerpt hij zijn eerste flipperkast, samen met de achttienjarige Wout van der Kraan, ook vrijwilliger in het museum, die zich over de mechatronica buigt en stagiair Stef Peters die het artwork en de muziek voor zijn rekening neemt. Zijn afstudeerproject heeft hij ook al in zijn hoofd. „Dat wordt natuurlijk een eigen flipperkast.”

Leven
NIEUWS

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

admin
November 14, 2024
0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”

Leven
NIEUWS

In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

admin
November 13, 2024
0

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Leven
NIEUWS

Column | De oppaskat van Jan

admin
November 13, 2024
0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.