Na vier jaar toch weer uitzetting van Soedanezen

Asielbeleid In een Kamerbrief meldt staatssecretaris Van der Burg dat hij weer Soedanese asielzoekers uitzet. Mensenrechtenactivisten en anderen die „significante kritiek leveren” op het regime krijgen wel gemakkelijker een verblijfsvergunning.

Het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel vorig jaar augustus, toen honderden mensen buiten sliepen.
Het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel vorig jaar augustus, toen honderden mensen buiten sliepen.

Foto Kees van de Veen

Nederland gaat, ondanks de risico’s, afgewezen Soedanese asielzoekers weer uitzetten. Dat blijkt uit een brief die staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD) woensdag aan de Tweede Kamer stuurde. Vier jaar lang zette Nederland geen Soedanezen uit, eerst door coronabeperkingen en de politieke instabiliteit in het Oost-Afrikaanse land, en toen door een uitspraak van de Raad van State.

Die maande het kabinet eind 2021 de risico’s van gedwongen terugkeer te onderzoeken, nadat vijf door Nederland uitgezette Soedanezen aan NRC hadden getuigd dat de veiligheidsdienst NISS hen vastzette of zelfs martelde. De staatssecretaris concludeert nu op basis van onderzoek van Buitenlandse Zaken dat algehele bescherming voor Soedanezen niet nodig is. Wel krijgen mensenrechtenactivisten, oppositieleden en journalisten die „significante kritiek leveren op de autoriteiten” gemakkelijker een verblijfsvergunning, evenals lhbti’ers.

Voor andere groepen vervalt de ruime bescherming juist. Het toegenomen onderlinge geweld in Darfur en de twee andere Soedanese conflictgebieden – met duizenden doden en drie miljoen vluchtelingen tot gevolg – is volgens Van der Burg niet „dermate grootschalig, willekeurig en wijdverspreid” dat alle inwoners gevaar lopen. Voordat Nederland stopte met uitzetten, kregen Soedanezen die aantoonden direct uit deze gebieden te zijn gevlucht wél automatisch een verblijfsvergunning.

Anette Hoffmann van het Clingendael Instituut is kritisch op het nieuwe beleid. Van der Burg onderschat de ernst van het geweld in de conflictgebieden, zegt de Soedan-expert. „Dat is structureel, politiek gemotiveerd en neemt in de nabije toekomst waarschijnlijk toe vanwege de machtsstrijd in hoofdstad Khartoem.”


Lees ook deze reconstructie van de uitzetsamenwerking met Soedan:Wat er met Ali, Samoal, Ibrahim gebeurde na hun uitzetting naar Soedan

Onduidelijkheid na val Al-Bashir

Uitzettingen naar Soedan zijn al langer omstreden. Sinds tien jaar bereiken getuigenissen van marteling door de NISS op vliegveld Khartoem Europa. In 2021 bleek uit NRC-onderzoek dat de IND fotobewijs van letsel meermaals na kort onderzoek opzijschoof en dat toenmalig staatssecretaris Mark Harbers (Vreemdelingenzaken, VVD) in 2018 een overheidsrapport stilhield dat het martelrelaas van een uitgezette Soedanees onderschreef. Intussen droeg Buitenlandse Zaken drie Soedanese consuls in Den Haag achter de schermen op te vertrekken omdat zij in Nederland oppositie bespioneerden. Bij de Raad van State gaf de IND toe niet te kunnen uitsluiten dat NISS-opvolger de GIS ook op de Haagse ambassade actief is, terwijl ongedocumenteerde asielzoekers daar langs moeten om hun nationaliteit bevestigd te krijgen.

Ook onduidelijk is hoeveel macht de GIS precies heeft in een Soedan dat sinds de val van president Omar al-Bashir in 2019 meerdere instabiele transitieregeringen kende. Volgens experts onderdrukt onder meer de GIS de bevolking net zo zeer als zijn voorloper door burgers zonder proces te arresteren en te martelen.

Niettemin is er volgens Van der Burg geen bewijs dat elke uitgezette Soedanees gevaar loopt. Gedurende de periode van het onderzoek – de afgelopen twee jaar – zijn geen gevallen van mishandeling gerapporteerd, schrijft hij. Gevraagd wat de waarde van deze constatering is aangezien Soedanezen al jaren niet meer worden uitgezet, zegt zijn woordvoerder niet meteen te kunnen antwoorden. Volgens diezelfde redenering is het onderzoek van NRC niet meegenomen in het beleid; ook daarbij ging het om uitzettingen van vóór de onderzoeksperiode.


Lees ook dit onderzoek naar de zwaktes in de Nederlandse asielketen: Nederland zet Soedanese asielzoekers uit die gemarteld worden – hoe kan dit?