Vakbond de Kunstenbond vraagt om een extern onderzoek naar het recente vertrek van de directeur van het Fries Museum in Leeuwarden. Directeur Kris Callens vertrok op 1 februari, volgens berichtgeving in de Leeuwarder Courant van dit weekend zou grensoverschrijdend gedrag daarbij een rol hebben gespeeld. „Op het moment dat je zegt ‘je gaat weg’, moet een toezichthouder ook transparant zijn over de reden”, aldus bondsbestuurder Pepijn ten Kate.
De Leeuwarder Courantberichtte afgelopen weekend dat „over een periode van tien jaar, bijna zijn gehele directeurschap, tien vrouwen Callens beschuldigen van seksueel overschrijdend gedrag”. Daarnaast waren er nog drie gevallen waarin het grensoverschrijdend gedrag „geen seksuele component” zou hebben. De krant heeft voor het onderzoek contact gehad met ruim zeventig medewerkers, oud-medewerkers, getuigen en mensen uit de culturele sector die in hun werk met hem te maken hadden. De beschuldigingen, aldus het artikel, lopen uiteen van seksueel getinte opmerkingen tot een vermeende aanranding.
De Raad van Toezicht van het Fries Museum zou december vorig jaar op de hoogte zijn gebracht van meldingen. Begin dit jaar vertrok Callens als directeur van het Fries Museum en het (eveneens in Leeuwarden gevestigde) Keramiekmuseum Princessehof, waar hij in 2015 begon. Als redenen voor zijn vertrek gaf de Raad van Toezicht een aanstaande reorganisatie in verband met een bezuiniging en een al gepland evaluatiegesprek. Voorzitter van de Raad van Toezicht Hayo Apotheker bevestigt desgevraagd in de Leeuwarder Courant niet dat er een verband is met de meldingen: „Het kan chronologisch toeval zijn dat dit ook speelt. […] U suggereert nu dat dit een oorzakelijk verband heeft, maar die mening laat ik bij u.”
Minister Eppo Bruins (Cultuur, NSC) laat in een schriftelijke reactie weten: „Ik verwacht dat alle instellingen die van mijn ministerie subsidie ontvangen actief beleid voeren voor een veilige werkomgeving. De Raad van Toezicht is verantwoordelijk om daarop toe te zien, ik reken erop dat zij die rol serieus nemen.” Op deze kwestie wil de minister in zijn reactie niet ingaan: „Over de redenen van vertrek en wat is afgesproken tussen de Raad van Toezicht en de voormalig directeur doe ik geen mededelingen, dat is aan hen beide.”
Kris Callens was tien jaar directeur van beide musea. Onder zijn leiding nam het bezoekersaantal van het Fries Museum drastisch toe, onder meer dankzij opvallende tentoonstellingen rond het Leeuwarden-Friesland Culturele Hoofstad van Europa-jaar 2018.
Afgelopen week klaagde een vriend dat hij weer eens een af-schu-we-lij-ke dag op kantoor had beleefd. Hij zei het ook op die manier: „Af-schu-we-lijk.” „Een draadbreuk bij Zoetermeer, geen flexplek meer toen ik aankwam, doelloze vergadering waarin mensen elkaar napraatten, en soep uit een plastic beker gedronken” – ach gossie, dacht ik, de arme schat.
Want probeer je dát eens voor te stellen: soep uit een plastic beker. Tuurlijk. Politieagenten hebben het zwaar met vechtende arrestanten, docenten met volle klassen vol krijsende pubers en verplegers met poep van billen wassen, maar soep uit een plastic beker! Het zou goed zijn als eens wat meer mensen beseffen hoeveel ontberingen kantoortijgers op een gemiddelde kantoordag moeten doorstaan.
Deze maand is het vijf jaar geleden dat door corona eindelijk duidelijk werd hoe loodzwaar het kantoorleven is. Van de ene op de andere dag moest de kantoormens thuis gaan werken, en werden hem de ogen geopend welke horror hij zich tot die dag allemaal had moeten laten welgevallen.
Geklets over de ‘purpose’
Files, uitvallende treinen, het geklets van managers over de purpose, het videobellen, de telefoons op speaker, de nutteloze deep dives, de bloedeloze flexplekken. Sinds corona werkt hij het grootste deel van de week lekker thuis. En terecht. Het Europese Hof van de Rechten voor de Mens heeft niet voor niks de thuiswerkdagen maandag, dinsdagmiddag, woensdag, donderdagmiddag en vrijdag al in de universele grondrechten voor de kantoortijger opgenomen.
En toch zijn er werkgevers die daar alweer aan gaan morrelen. Die me steeds vaker vragen of ik tips heb, hoe ze hun medewerkers meer dan vier uur per week naar kantoor kunnen krijgen. Ik antwoord dan altijd dat ik niks kan garanderen, maar dat een aantal eenvoudige ingrepen vaak al kan helpen.
Zet bijvoorbeeld wasmachines op kantoor, zodat ze daar, net als thuis, een wasje kunnen draaien tijdens het werk. En zorg voor kinderopvang. Dan kunnen ze hun kinderen gewoon meenemen naar hun werk en hoeven ze niet om 13.00 uur alweer naar huis om op tijd bij de crèche te kunnen zijn.
Maak ook een pakketservice op het werk, zodat daar alle pakketjes kunnen worden ontvangen. Haal ze op met een auto met chauffeur zodat ze niet in de file hoeven staan, een parkeerplaats hoeven zoeken, of nog erger: in de trein hoeven – quelle horreur!
Een eigen, prikkelvrije kamer
Zorg ook voor alleen maar leuke collega’s om hen heen, die hen niet tegenspreken maar louter prijzen, en geef als werkgever zelf ook nooit kritiek (weet je wel hoe onveilig dat is??!). Zorg dat iedereen een eigen, prikkelvrije kamer met uitzicht krijgt, met massagestoel. En een barista met single origin koffiebonen.
Stel de werktijden op van 11.00 tot 14.00 uur. Honden mogen uiteraard ook worden meegenomen. En zorg voor yoga en mindfulnessklasjes voor de work-life balance, een moestuin, een bijenkast (‘die de angel uit elke bij-drage haalt’ en voor een ‘buzz kan zorgen’) en een padelbaan, een klimmuur en een brasserie met sterrenchef waar je je vriendjes en vriendinnen kan uitnodigen voor de luns.
Verder zijn er uiteraard voldoende ‘rustruimtes’ voor powernaps, voldoende ruimtes waar ongestoord kan worden gevideobeld met het thuisfront, en online geshopt kan worden. En staat het kantoor uiteraard op een A-locatie in een aantrekkelijk stadscentrum, met mooie wandelpaden, een intercity-station op drie meter afstand, en een grote parkeergarage voor het bezoek van buiten, zodat niemand nat haar hoeft te krijgen als het regent. Of wacht, als het regent hoeft uiteraard niemand naar kantoor te komen – duh.
Verwende nesten
Verder kunnen alle ramen open, doet AI al het werk, zijn er bomen, stralende toiletten, geldt er een rijstwafelverbod – leest Dick Schoof eigenlijk mee? – en krijgt iedereen een abonnement op The New York Times.
Je hoort de laatste tijd steeds vaker dat kantoorwerkers verwende nesten zijn die zich wel eens wat vaker zouden mogen realiseren hoe geprivilegieerd ze zijn dat ze zelf mogen bepalen wanneer en waar ze werken, dat ze eens wat vaker aan het belang van hun werkgever zouden mogen denken, en dat ze wel anders piepen als straks de recessie weer toeslaat.
Ik begrijp dat soort geluiden écht niet.
Ik zou zeggen: we mogen blij zijn dat er mensen zijn die überhaupt een paar uurtjes per week naar kantoor willen komen. Hoewel voor het drinken van soep uit een plastic beker natuurlijk nooit een rechtvaardiging zou mogen bestaan.
Heb je een vraag van de week, taboe, of ‘kwestie’ voor deze rubriek? Mail dan naar [email protected]
Moeder: „Ik kom zelf uit een disfunctioneel gezin. Ik wil het met mijn eigen drie jonge kinderen heel anders doen. Ik lees boeken over ‘gentle parenting’, ben in therapie geweest. Maar soms ben ik door mijn werk en de drukte in het gezin zo moe, dat ik de minder leuke kanten van mezelf laat zien. Mijn partner en ik werken allebei vier dagen, en we hebben geen support van familie. Dan hoor ik mezelf ineens schreeuwen zoals mijn ouders vroeger deden. Zo wil ik niet zijn! Ik wil een empathische geduldige moeder zijn. Tegelijkertijd ben ik nog aan het leren wat goed opvoeden eigenlijk is, omdat ik daar geen voorbeeld in heb gehad. Hoe verkrijg ik dat waarmee ik zelf niet ben opgevoed? Wat mag ik van mezelf verwachten in deze fase? En hoe doe ik het allemaal tegelijk in deze hectische tijd?”
Naam is bij de redactie bekend. (Deze rubriek is anoniem, omdat moeilijkheden in de opvoeding gevoelig liggen.) Wilt u een dilemma in de opvoeding voorleggen? Stuur uw vraag of reacties naar [email protected]
Levenslang leren
Susan Bögels: „Als je kinderen krijgt, herbeleef je ook de mooie en moeilijke dingen uit je eigen kindertijd. En kinderen triggeren met hun gedrag onverwerkte delen van dat kindzijn. Als je zelf ontploft als je kind een woedebui heeft, kan dat zijn omdat je je eigen boosheid als kind hebt moeten wegstoppen.
„Probeer die empathische en geduldige ouder niet alleen voor uw kinderen te zijn, maar ook voor uzelf. Neem na zo’n uitbarsting een moment de tijd: wat gebeurt er allemaal in uw binnenste? Adem een paar keer rustig in en uit. Zeg iets tegen uzelf als: ‘Laat ik lief zijn voor mezelf.’
„Repareer uw gedrag door tegen de kinderen te zeggen: ‘Het spijt me dat ik tegen jullie schreeuwde. Ik zag dat jullie ervan schrokklen. Het ligt niet aan jullie.’ Het werkt helend als we ons vanuit ons hart verontschuldigen.
„Blijf met uw partner bespreken: wat hebben wij samen en alleen nodig om ons leven minder hectisch te maken? Kan er een dag extra oppas bij, kan er tijdelijk een dag werk vanaf? Moeten al die taken echt op die manier gebeuren?
„Ouderschap betekent een leven lang leren: ‘wat gebeurt er tussen mij en mijn kinderen, en wat gebeurt er dan met mijzelf?’ Mooi dat u open staat voor dit leerproces.”
Aanwezig zijn
Maartje Luijk: „De maatschappij legt de lat tegenwoordig hoog voor ouders van jonge kinderen, zonder dat er voorzieningen worden getroffen om ze daarin te faciliteren, bijvoorbeeld door betere kinderopvang of ruimere verlofregelingen. Dus er staat al veel druk op, en dan mist u ook nog een familienetwerk en positieve voorbeelden. Dat u zich overweldigd voelt lijkt me vanzelfsprekend.
„Schreeuwen doet iedereen wel eens. Het behoort nu eenmaal tot het menselijke verkeer. Als u zich daarna verontschuldigt bij uw kinderen doet u wat uw eigen ouders hebben nagelaten.
„Overleg met uw partner: wat vinden wij nou het allerbelangrijkst voor ons gezin? Wat willen we dat de kinderen onthouden als ze straks het huis uit zijn? Misschien komen jullie uit op emotionele beschikbaarheid: aanwezig zijn voor wat er leeft bij uw kinderen. En dan zítten er maar scheuren in een broek, dan wórdt er maar iets te vaak patat gegeten. Een goed genoeg-opvoeding is beter dan een perfecte. Zo leren kinderen het echte leven.
„Probeer te investeren in een opvoednetwerk. Overleg met andere ouders over wat u zwaar vindt. En probeer verschillende vormen van extra steun uit. Vrienden zonder kinderen die oppassen, ouders van school, whatever works.”
Susan Bögels is hoogleraar family mental health & mindfulness aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is auteur van Mindful opvoeden in een druk bestaan. Maartje Luijk is hoogleraar pedagogiek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze doet onderzoek naar parental burn-out.
Reageren op dit artikel kan alleen met een abonnement.
Heeft u al een abonnement, log dan hieronder in.
Waarom slaagden de regering, het Israëlische leger en de veiligheidsdiensten er niet in om inwoners van Zuid-Israël te beschermen op 7 oktober 2023? In Israël wordt de door Hamas geleide aanval vanuit de bezette Gazastrook, waarbij circa twaalfhonderd soldaten en burgers werden gedood en 250 mensen ontvoerd naar Gaza, nog altijd gezien als een groot politiek en strategisch falen. De baas van veiligheidsdienst Shin Bet wordt nu met ontslag bedreigd.
Een onafhankelijk onderzoek naar 7 oktober is er niet: dat wordt door de Israëlische premier Benjamin Netanyahu tegengehouden. Een staatscommissie moet volgens hem in ieder geval wachten tot het einde van de oorlog in Gaza – die hij wil voortzetten als politieke overlevingsstrategie.
In Israël zijn de afgelopen weken wel interne onderzoeken gepubliceerd door het leger en de Shin Bet, de binnenlandse veiligheidsdienst, waarin ook het verloop van de nacht voor de aanval wordt beschreven, en hoe vervolgens de strijd in verschillende plaatsen en kibboetsen in Zuid-Israël verliep.
Met het zelfonderzoek willen het leger en de veiligheidsdienst aan het Israëlische publiek laten zien dat zij hun fouten inzien. De presentaties van de resultaten, onder meer aan de getroffen gemeenschappen in het zuiden, gingen gepaard met het maken van excuses.
Onderschatting
De interne onderzoeken zijn in het geval van het leger deels uitgevoerd door reservisten. Critici vinden dit niet voldoende en eisen een onafhankelijk onderzoek. Woensdag 12 maart riep een groep familieleden van gedode soldaten en burgers in de Knesset, het Israëlische parlement, op tot het instellen van een staatsonderzoekscommissie. Een van hen noemde het legeronderzoek naar de gebeurtenissen in kibboets Kfar Aza een „schande”, aldus de Israëlische krant Haaretz.
De bevindingen uit de interne onderzoeken bevestigen goeddeels wat uit eerdere analyses al bleek: een onderschatting van Hamas door zowel de regering als het leger en de veiligheidstop, het overmatig leunen op technologie en inlichtingen ten koste van militaire mankracht, en gebrekkige communicatie.
Het legeronderzoek stelt dat er ten onrechte werd ingeschat dat Hamas vooral geïnteresseerd was in het besturen van Gaza, in plaats van opnieuw strijd te voeren. Ook onderschatte het Israëlische leger de militaire capaciteiten van de groepering.
Lees ook
‘Ieder huis heeft een verhaal’: herdenken en zwijgen in het zuiden van Israël
Paragliders
In de vroege ochtend van 7 oktober lukte het de militante tak van Hamas om, onder dekking van een regen van raketten op Israël, het zwaarbeveiligde grenshek rond de bezette Gazastrook te doorbreken, en daaroverheen te vliegen met paragliders. Ook werd via de zee met bootjes de zuidkust van Israël bereikt.
Tijdens de eerste uren van de aanval stuitte Hamas op beperkte tegenstand, en wist het de militaire omsluiting van Gaza te doorbreken. Op sommige plekken duurde het dagen voordat het leger de strijders van Hamas en andere militante groepen versloeg en de controle herwon. Er was sprake van onderbezetting: een deel van de Israëlische soldaten was met vakantie voor de feestdagen. Bataljons waren bovendien met name gestationeerd op de bezette Westelijke Jordaanoever om daar kolonisten te beschermen.
In het interne onderzoek door de Shin Bet, waarvan slechts een deel is gepubliceerd, zegt de organisatie in de directe aanloop naar 7 oktober te weinig te hebben gewaarschuwd voor de aanvalsvoorbereidingen van Hamas. Volgens de Shin Bet waren er op 5 oktober wel waarschuwingen uitgestuurd naar het leger dat er Israëlische simkaarten waren geactiveerd in Gaza. Maar de dienst schatte dit in als een laag risico. Ook zouden Shin Bet-spionnen die in Gaza opereren onvoldoende informatie hebben doorgegeven.
In tegenstelling tot het leger zegt de Shin Bet echter dat het geen verkeerde inschatting heeft gemaakt van het structurele gevaar dat Hamas vormde. Herhaaldelijke waarschuwingen van de dienst aan de regering werden niet gehoord. Zo zou de dienst in september 2023 nog hebben gewaarschuwd voor een nieuwe gevechtsronde met Hamas, en hebben voorgesteld om Hamas-leiders in Gaza te doden. Het onderzoek wijst daarmee toch vooral naar de regering-Netanyahu als eindverantwoordelijke.
Het onderzoek van veiligheidsdienst Shin Bet wijst vooral naar de regering-Netanyahu als eindverantwoordelijke
In de Israëlische discussie over de schuldvraag is er nauwelijks oog voor de leefomstandigheden van Palestijnen in bezet gebied. Volgens internationale commentatoren moest die situatie wel tot een uitbarsting komen.
De Shin Bet wijst wel op Israëlisch beleid dat heeft bijgedragen aan de versterking van Hamas: het geweld bij de al-Aqsa-moskee in Jeruzalem (Hamas noemde zijn operatie „de al-Aqsa-vloed”); het toestaan van financiële transacties naar Hamas via Qatar; de behandeling van Palestijnen in Israëlische gevangenissen; en de interne politieke en maatschappelijke onrust in Israël rond de omstreden geplande hervormingen van het Hooggerechtshof.
Aan de muur van een verbrande woning in kibboets Nir Oz hangen foto’s van de bewoners, met in het Hebreeuws de woorden ‘vermoord’ (op de zwarte poster) en ‘teruggekeerde gijzelaar’ (blauwe posters). Foto Abir Sultan/EPA
Vrouwelijke spotters
Een onderbelicht aspect van 7 oktober is het feit dat verschillende Israëlische vrouwelijke ‘spotters’, die Gaza constant monitorden, in de maanden daarvoor aanvalsoefeningen van Hamas hadden waargenomen. Hun waarschuwingen werden in de wind geslagen door mannelijke commandanten.
Familieleden van deze vrouwen, vaak „de meisjes” genoemd in Israëlische media, hebben recent nog opgeroepen tot erkenning van de – op seksisme wijzende – weigering naar hen te luisteren. Vijftien spotters werden gedood en zeven zijn meegenomen naar Gaza, van wie er vijf zijn vrijgelaten tijdens het recente bestand.
Daarnaast rapporteerde Haaretz afgelopen juli dat het Israëlische leger op 7 oktober 2023 de ‘Hannibal-richtlijn’ heeft toegepast. Deze strategie houdt in dat het leger fors geweld inzet om gijzelneming van soldaten te voorkomen. Op verschillende plekken in Zuid-Israël werd deze richtlijn van kracht, waarmee de levens van soldaten en burgers in gevaar kwamen.
Zo zou eind van de ochtend een bevel zijn gekomen dat geen enkele auto mocht terugkeren via het opengebroken grenshek naar Gaza. Verschillende doden op 7 oktober zijn gevallen door eigen vuur, maar het leger geeft daar in zijn onderzoeken weinig openheid over.
Familie en vrienden van de op 7 oktober gegijzelde tweelingbroers Galiv en Ziv Berman roepen op tot hun vrijlating, bij hun woning in kibboets Kfar Aza, eerder deze maand. Foto Abir Sultan/EPA
Vingerwijzen
De recente interne onderzoeken leggen bovenal de spanningen bloot tussen de leger- en inlichtingentop en premier Netanyahu. Door veel Israëliërs wordt Netanyahu verantwoordelijk gehouden voor wat zij zien als zijn falen om als zelfverklaarde ‘Mr. Security’ burgers te beschermen op 7 oktober 2023.
Netanyahu hoopt zichzelf vrij te pleiten, en wijst graag naar Shin Bet-baas Ronen Bar en voormalig opperbevelhebber Herzl Halevi, die op goede voet met elkaar staan. In reactie op het interne onderzoek door de Shin Bet zei Netanyahu dat dit „geen enkele vraag beantwoordde”.
Afgelopen zondag kondigde Netanyahu bovendien aan Bar te willen ontslaan, waar hij al langer op zinspeelde. Bar had eerder gezegd dat hij pas wil opstappen als alle gijzelaars in Gaza vrij zijn, en er een staatsonderzoek komt naar 7 oktober. Waarschijnlijk volgt deze week een stemming over het ontslag in het Israëlische kabinet.
Critici zien het naderende ontslag van Bar als een poging van Netanyahu om opnieuw iemand met een vooraanstaande functie te vervangen door een loyalist, nadat hij eerder minister van Defensie Yoav Gallant uit diens functie had ontheven. Bovendien is Bar onlangs samen met de politie een onderzoek gestart naar wat in Israël ‘Qatar-gate’ wordt genoemd: voormalig adviseurs en een woordvoerder van Netanyahu zouden pr-campagnes voor Qatar hebben gevoerd in respectievelijk de aanloop naar het WK in 2022 en tijdens de onderhandelingen over de gijzelaars in Gaza, waarbij Qatar en Egypte als bemiddelaar optreden.
Legerleider Herzl Halevi kondigde afgelopen januari al zijn ontslag aan wegens 7 oktober, waarvoor hij in een afscheidsrede zei „verantwoordelijkheid” te nemen. Netanyahu heeft al een nieuwe legerleider aangewezen, Eyal Zamir, die hij prijst om zijn „agressieve benadering”.
Onder Halevi’s leiding heeft het Israëlische leger sinds oktober 2023 in Gaza een volgens een groeiend aantal experts genocidale oorlog gevoerd, waarbij inmiddels ruim zestigduizend Palestijnen zijn gedood, en waar met de recente volledige blokkade van hulp en afsluiting van elektriciteit een nieuw vervolg aan is gegeven. Hoewel ook Halevi een arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof boven het hoofd leek te hangen, betroffen de arrestatiebevelen van afgelopen november enkel Netanyahu en voormalig minister van Defensie Gallant.
Lees ook
Amper schoon drinkwater en ziekenhuizen in nood: Israël levert geen elektriciteit aan Gaza en de gevolgen daarvan zijn groot
De onderlinge spanningen tussen Netanyahu en de leger- en inlichtingentop kwamen al eerder aan de oppervlakte. Tijdens de indirecte onderhandelingen met Hamas over een bestand in Gaza leidde Ronen Bar samen met Mossad-baas David Barnea het Israëlische onderhandelingsteam – totdat zij door Netanyahu uit deze functie werden ontheven. Verder gaf de legertop al maanden voor het recente Gaza-bestand aan dat Israëls officiële oorlogsdoelen onhaalbaar waren, terwijl Netanyahu inzette op het voortzetten van de invasie.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129340355-d71256.jpg|https://images.nrc.nl/qF7aDnPt9SftCP2XFAbHfpDgxxg=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129340355-d71256.jpg|https://images.nrc.nl/E_byOkQ7sIYyY52FMb2olZRFock=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129340355-d71256.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129340381-ebd26a.jpg|https://images.nrc.nl/B3JA2FPG2L26NtHOmQhySQsQK54=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129340381-ebd26a.jpg|https://images.nrc.nl/mqNZXchrfWRB063yZ6bqCRlGPlA=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129340381-ebd26a.jpg)
