Na jarenlange blootstelling aan PFAS afkomstig van Chemours zijn bewoners boos want ze werden ‘moedwillig vergiftigd’

Reportage

Hoorzitting Chemours Omwonenden Dordrecht spreken zich uit over PFAS-lozingen. Niet alleen Chemours, ook de overheid moet het ontgelden.

Omwonenden tijdens de hoorzitting in Dordrecht van de Provinciale Staten Zuid-Holland met de directie van Chemours over PFAS-lozingen. De fabriek in Dordrecht ligt onder vuur.
Omwonenden tijdens de hoorzitting in Dordrecht van de Provinciale Staten Zuid-Holland met de directie van Chemours over PFAS-lozingen. De fabriek in Dordrecht ligt onder vuur. Foto Jeffrey Groeneweg/ANP

Als kleuterjuf zaten de „schellen nog op haar ogen”, zegt Hélène Versteeg (68). Haar oude basisschool in Dordrecht staat op één kilometer van het fabrieksterrein van teflonfabriek Chemours. „Ik heb zelfs nog met een cheque van 10.000 gulden van Chemours in de krant gestaan. Daar mocht ik nieuwe boeken van kopen voor de schoolbibliotheek.” Inmiddels is haar perspectief op het bedrijf gekanteld. „Dit jaar hoorde ik van oud-collega’s dat er vanwege PFAS in de bodem geen spade de grond in mocht voor de aanleg van een natuurschoolplein.”

Versteeg heeft vrijdag een shirt van Extinction Rebellion aangetrokken. Ze is naar het stadhuis van Dordrecht gekomen voor een hoorzitting van de Provinciale Staten Zuid-Holland, waar de directie van Chemours zich moet verantwoorden voor de uitstoot van giftige PFAS. Versteeg: „Als wij burgers ons niet laten horen, verandert er niets.” Aandacht voor de hoorzitting is er genoeg: er wilden zoveel mensen inspreken, dat er een aanvullende zitting moest worden gepland, aanstaande woensdag.

Roerige week

En het was al een roerige week voor Chemours. Woensdag kondigde de Provincie Zuid-Holland aan dat het Chemours een dwangsom oplegt van 125.000 euro voor een lozing van niet-vergunde PFAS in de rivier Merwede in mei van dit jaar. Op donderdag maakte NRC bekend dat eieren van hobbykippen in de regio vervuild zijn met PFAS uit de fabriek. En vrijdag onthulde Zembla dat Chemours voor ‘een aantal miljoenen’ wilde schikken in een rechtszaak met de gemeenten Dordrecht, Sliedrecht, Papendrecht en Molenlanden, op voorwaarde dat de gemeenten zouden afzien van toekomstige rechtszaken.

Het begin van de hoorzitting was ingeruimd voor omwonenden van de fabriek. „Ik ben boos”, begon Nienke Blauw (46) haar verhaal, „omdat ik moedwillig vergiftigd ben met PFAS, verdrietig omdat ik zonder dat te weten de PFAS via borstvoeding heb doorgegeven aan mijn zoon, met wie ik wel ging zwemmen in de plas Merwelanden die nu vanwege vervuiling met PFAS gesloten is. Er zijn duizenden boze moeders en vaders zoals ik.” Blauw studeert milieurecht en is een van de initiatiefnemers van de massa-aangifte tegen de directie van Chemours, waar zich al meer dan 2.700 mensen bij hebben aangesloten.

Lees ook: ‘PFAS-vervuiling door Chemours erger dan tot nu toe bekend’

Directieleden Marc Reijmers en Frenk Hulsebosch van Chemours registreerden de gevoelens van onveiligheid en onrust, maar zochten de oorzaak buiten het bedrijf. De directie van Chemours maakte zich „zorgen om de onrust” die werd aangewakkerd door „suggestieve berichtgeving”. In antwoorden op vragen van Statenleden, vermeden de directieleden elke zweem van aansprakelijkheid. Voelt het bedrijf zich moreel verantwoordelijk voor de historische vervuiling van de regio? „We delen de zorgen daarover.” Gaat Chemours betalen voor het saneren van bodem en zuiveren van water? „Chemours wil graag een bijdrage leveren aan het in kaart brengen daarvan.” Waarom wilde het bedrijf schikken met gemeenten als het niet verantwoordelijk is voor de schade? „Zolang de rechtszaak van de gemeenten loopt, kunnen we daar niets over zeggen.”

Lifestyle-adviezen van overheid

Veel omwonenden spraken ook hun teleurstelling uit in de overheid. „In plaats van de lozingen te stoppen, kwam onze overheid met lifestyle-adviezen”, sprak Evelijn In ’t Veld, docent Engels. „Eet geen groente uit eigen tuin, geen eieren, eet geen zelf gevangen vis. Nog schrijnender werd het toen onze kinderen niet meer mochten zwemmen in een recreatieplas. Mijn oproep aan alle verantwoordelijke bestuurders: pak het probleem aan bij de bron, streef naar nul emissie PFAS.”

Maar kan dat wel? In maart vernietigde de rechter nog een aangescherpte vergunning voor Chemours. De Statenleden wilden daarom van omgevingsdienst DCMR weten of er niet méér was dat de provincie kon doen.

Daan Molenaar, directeur vergunningen, gaf aan dat DCMR „niet meer kan vragen dan we nu vragen”. Zuid-Holland loopt al voorop met strenge eisen aan uitstoot van potentieel zeer zorgwekkende stoffen. Het probleem, zei Molenaar, is de wet. „Je kunt in Nederland niet een stof op voorhand verbieden. Er moet eerst bewijs zijn dat een stof risico’s oplevert. Het voorzorgsbeginsel wordt níet gehanteerd in onze wetgeving.”

Andere insprekers hekelden de versnippering van verantwoordelijkheden over verschillende overheden. „Het zou helpen als overheden niet steeds naar elkaar wijzen”, zei Kees van der Helm van Sliedrechtse actiegroep ‘Gezondheid voor alles’. „Zorg nou voor één loket waar we PFAS-zaken kunnen melden en van waaruit informatie wordt verstrekt.”