Aisha Khalil Al-Astal. Aya Khamis Hassouna. Muhammad Fadi Musa. Het spandoek met de namen van de meer dan elfduizend Gazanen die de Israëlische bombardementen niet overleefden, wordt voorzichtig uitgerold. Het is meters lang. Een tiental demonstranten pakt het aan de ene kant op, een tiental aan de andere kant. Zo wordt het lange, witte namen-tapijt door Rotterdam gedragen.
De rouwmars afgelopen week in Rotterdam is een van de vele pro-Palestina bijeenkomsten in Nederland. Er komen duizenden mensen op af. De Israëlische bombardementen op Gaza laten vrijwel niemand onberoerd. Die volgden op de bloedige aanval op Israeliërs door Hamasstrijders, op 7 oktober. Voor islamitische Nederlanders geldt dat ze zich vaak al sterk verbonden voelden met de Palestijnen. Wat doet de oorlog en het geweld met de moslimgemeenschap?
Die voelt zich verenigd, zegt moskeebestuurder Jacob van der Blom die met zijn vrouw meeloopt in de stoet. Nederlandse moslims zijn nog steeds langs etnische lijnen verdeeld, ziet hij. Turks-Nederlandse moslims maken zich druk als een Turkse minister Nederland niet in mag, Marokkaans-Nederlandse moslims vieren samen feest als Marokko met voetbal wint. „Maar álle moslims zijn vol afschuw over de ramp die zich in Gaza voltrekt. Ze vinden elkaar in hun verdriet hierover.”
Daarnaast voelen moslims steun van niet-moslims met wie ze zij aan zij, in uitzonderlijke eensgezindheid, protesteren. Van der Blom ziet niet alleen radicale, linkse mensen voor de Palestijnen opkomen, maar ook het ‘grijze midden’, doorsnee Nederlanders. Hun steun ervaren moslims als uitzonderlijk. „Een heel grote groep Nederlanders wil óók dat Israël stopt met het bombarderen van Gaza”, zegt Azzedine (28). „We gaan de straat op om dit aan de politiek duidelijk te maken”, zegt zijn vrouw Lara (22). De overheid kiest partij voor Israël en laat de mensen in Gaza in de steek, menen ze. Lara: „We hopen dat burgemeesters en andere mensen met macht zich ook zullen uitspreken.”
Veilige plek
Nederlandse moslims voelen zich altijd al zeer betrokken bij Palestina, zegt Van der Blom. De leus ‘From the river to the sea’ die regelmatig wordt gehoord, moet worden opgevat als vrijheidsleus, zegt hij met nadruk. „Ik spreek heel veel moslims. Ze willen een veilige plek voor de Palestijnen. De overgrote meerderheid zal niet ontkennen dat die plek er ook voor joden moet zijn.”
Veel Nederlandse moslims in de rouwstoet vertellen over een sterke religieuze band. Lara: „We geloven dat de hele moslimgemeenschap als één lichaam is. Als iemand pijn heeft, voelen we dat allemaal.” Maar de catastrofe die zich voltrekt, terwijl Europa en de VS toekijken, is de belangrijkste reden dat ze zich willen uitspreken, zeggen Lara en Azzedine. „Dit moet gewoon stoppen.”
Ze willen niet met hun achternaam in de krant, want Azzedine werkt als developer bij een Amerikaans concern. Daar zijn ze niet gediend van pro-Palestijnse standpunten, vermoedt hij. Dus op zijn werk houdt hij zijn mening voor zich.
Mensen zijn voorzichtig, bevestigt antropoloog Rahma Esther Bavelaar van stichting Meld Islamofobie. Na 7 oktober ontving de stichting tientallen meldingen – veel meer dan daarvoor. Ze kreeg een aantal meldingen over werkgevers die op de sociale media van hun werknemers ‘snuffelen’ en hen vervolgens aanspreken op pro-Palestijnse berichten. „Zoals de vrouw die een Palestijnse vlag als profielfoto op haar privé-WhatsApp had en op haar vingers werd getikt door haar werkgever.”
„We zien vooral een toename van huis-, tuin- en keukenislamofobie”, zegt Bavelaar. Incidenten in het dagelijks leven, zoals een vrouw met een hoofddoek die „Hamas, Hamas” toegesist kreeg. Een vrouw die in een buurthuis werkt en daar altijd mocht bidden – maar na 7 oktober niet meer. Een jongen van 15 die zich in de scheikundeles gedwongen voelde expliciet Hamas te veroordelen.
Net zoals bij de eveneens toegenomen antisemitische incidenten is de moslimhaat vooral zichtbaar op sociale media. Daar zijn haatberichten snel verstuurd, zegt Bavelaar. Vooral jongeren krijgen daarmee te maken. Daarnaast kreeg de stichting meldingen die variëren van ingegooide ramen bij een moskee in Culemborg tot een literair contract dat volgens Bavelaar is geannuleerd omdat de schrijver zich negatief uitliet over Israël.
Lees ook
Bidden onder hoogspanning: de Gaza-oorlog in een moskee, een synagoge en een kerk
Veiligheidsrisico
Moslims worden door de overheid met wantrouwen bekeken, of soms zelfs zonder reden gezien als veiligheidsrisico, zegt Bavelaar. Dat wantrouwen sijpelt door in de samenleving. Bij grote gebeurtenissen zoals nu in Gaza wordt het wantrouwen aangewakkerd. „Moslims voelen zich niet vrij hun solidariteit met de Palestijnen te betuigen.”
Ruşen Koç ziet het ook gebeuren: weer wordt er getwijfeld aan de loyaliteit van moslims in Europa vanwege een conflict ergens anders. Koç, een 27-jarige ondernemer uit Den Haag, voelt dat aan bepaald taalgebruik. „Dan spreekt men over ‘islamitisch extremistisch geweld tegen Israël’. De schuld wordt indirect bij moslims gelegd.”
Maar, zegt hij strijdbaar, dat accepteert de jongere generatie niet meer. „We hebben niemands goedkeuring nodig. Je mág als moslim pro-Palestina zijn. Dat geeft anderen niet het recht om te twijfelen aan je loyaliteit of je Nederlanderschap.”
De behoefte was groot, merkte hij, om samen te komen met gelijkgestemden. Samen met Qasim Arif richtte hij eerder dit jaar de Creative Muslim Club op, een organisatie die zich inzet om moslimcreatievelingen bij elkaar te brengen. Ze besloten ‘gatherings’ te houden in verschillende steden om in die behoefte te voorzien. „Na 7 oktober zagen we dat veel mensen overprikkeld raakten door alles wat er gebeurt.” Hijzelf is vooral geraakt door het standpunt dat Nederlandse politici innemen. „Ze gedogen alles en onthouden zich zelfs van stemmen. Dan krijg ik het gevoel dat ik er in die strijd voor rechtvaardigheid alleen voor sta.”
Mentale weerbaarheid
Alleen staat hij niet. De eerste van de gatherings werd bijgewoond door ruim vijftig mensen, met een gemiddelde leeftijd tussen de 20 en 35 jaar. Comfy, een grassroots-organisatie waarmee de bijeenkomst werd georganiseerd, gaf een lezing over hoe je je mentale weerbaarheid vergroot. Koç: „We voelden ons verenigd.”
Het is anders als je met niet-moslims werkt, zegt een 40-jarige vrouw die alleen anoniem met de krant wil praten. Ze verlaat net een restaurant na een etentje in Amsterdam. „Ik werk in een grote witte organisatie in een grote stad. Ik heb daar altijd met plezier gewerkt. We doen veel aan maatschappelijke kwesties. Regelen genderneutrale wc’s. Vragen bewustzijn voor het klimaat. Organiseren inzamelingsacties voor Oekraïne. Hebben regenboogbijeenkomsten. Maar nu? Nu is het stil. Niemand praat er over, want ‘we willen geen kant kiezen’.”
Ze zucht na de vraag wat dat met haar doet. „ Dat werkt heel demotiverend. En het maakt mij licht opstandig. Ik werk niet meer met mijn hart. Het voelde altijd als een team en nu denk ik: zijn jullie wel te vertrouwen?” Haar gezelschap maant haar door te lopen.
Door de constante stroom filmpjes en foto’s op sociale media is het bijna onmogelijk om afstand te nemen van de oorlog in Israël en Gaza, zegt Samar Hashish (27 jaar) uit Den Haag. Voorheen ging ze op Instagram als ze haar hoofd even leeg wilde maken. „Maar nu zie ik daar alleen dode baby’s. En mensen met geamputeerde lichaamsdelen. Vooral veel pijn en verdriet.”
Machteloos gevoel
Ze werkt in het veld van mensenrechten en is verbonden aan Represent Jezelf. Dit platform wil jonge mensen, veelal met een migratieachtergrond, stimuleren om te gaan stemmen. De stroom aan beelden zorgt voor een machteloos gevoel. Hashish: „Dus dan ga ik juist naar manieren op zoek om toch productief te zijn, een bijdrage te leveren.”
Geïnspireerd door een Amerikaanse vriendin kwam Hashish samen met vrienden Oumaima en Fatema bijeen om een mailactie op touw te zetten. „Die Amerikaanse had een tutorial geplaatst over hoe je volksvertegenwoordigers kan vragen zich in te zetten voor een einde aan de oorlog. We besloten hetzelfde in Nederland te doen.”
De drie vrouwen zochten de contactgegevens van Kamerleden bij elkaar, stelden een voorbeeldtekst op en zorgden voor een link. „We dachten: nu hebben we tenminste iets kleins gedaan voor de mensen in onze omgeving.”
Het bereik was echter veel groter dan verwacht, zo liet een tweet van CDA-Kamerlid Mustapha Amhaouch zien. Daarin liet hij in real-time zien hoe de mailtjes binnenstromen. Inmiddels zijn ze een tweede ronde begonnen, nu met álle Kamerleden en Europarlementariërs.
En toch, zegt ze boos: „Er blijven mensen doodgaan. Hoe kunnen onze politici, nota bene uit de stad van mensenrechten, dit toelaten?” Op zulke momenten van frustratie haalt ze steun uit haar geloof. Hashish: „Een bekend vers uit de Koran luidt in het Engels ‘with hardship comes ease’. Het kunnen vertrouwen op een hogere macht is een grote houvast voor mij.”
„Laatst nam ik een Uber en de 23-jarige achter het stuur zei: ik ga niet stemmen. Dan zeg ik: maar zie je wat er nu gebeurt? Als zo’n gesprek eindigt met: oké, misschien ga ik toch wel stemmen, heb ik het gevoel dat ik mijn best heb gedaan.”
Met medewerking van Karel Smouter
