Europa is de afgelopen jaren van de ene ramp in de andere gegleden. De mondkapjes van de pandemie lagen nog niet goed en wel in de prullenbak of Rusland viel grootschalig Oekraïne binnen. Intussen doen zich vaker natuurrampen voor die steeds hogere kosten veroorzaken en wordt Europa geteisterd door sabotage-acties en cyberaanvallen. Het aantal aanvragen van de EU-lidstaten bij het Europese coördinatiecentrum voor crisissituaties, het Emergency Response Coordination Centre (ERCC), nam de afgelopen jaren snel toe. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij rampen, zoals onlangs nog bij de grote brand in een disco in Noord-Macedonië waarbij vele doden en gewonden vielen.
„Europa kan niet meer volstaan met reageren” op rampen, maar moet zich daar actief op voorbereiden, aldus een woensdag gepresenteerd EU-actieplan, waarmee Europa zich wil wapenen tegen rampspoed, variërend van natuurrampen tot cyberaanvallen. Daarnaast stelt de EU zich ook voor het eerst de vraag wat nodig is om het continent voor te bereiden op een oorlog.
De ‘Parate Unie’ is een veelomvattende rampenbestrijdingsaanpak waarin de hele samenleving een rol moet spelen. Uitgangspunt is dat de samenleving blijft functioneren en burgers veilig zijn.
Drie dagen water en voedsel
Burgers moeten beschermd worden en zichzelf beschermen. Zo moet elk huishouden voor minimaal drie dagen water en voedsel op voorraad hebben, aldus een van 64 aanbevelingen – een advies dat in Nederland inmiddels van kracht is. Daarnaast moeten cruciale voorzieningen als scholen, ziekenhuizen en communicatie-infrastructuur zo goed mogelijk voorbereid zijn op tegenslag.
Het plan doet ook aanbevelingen over het zo vroeg mogelijk onderkennen van gevaren, de uitwisseling van informatie, het aanhouden van voorraden van onmisbare goederen en de beschikbaarheid van schuilkelders.
De Commissie wil waar nodig een coördinerende rol spelen – rampen houden zich immers niet aan grenzen, aldus een hoge ambtenaar
Rampenbestrijding is veelal nationaal georganiseerd, met grote verschillen tussen de lidstaten. In een land als Finland is civiele weerbaarheid tot in de puntjes geregeld, andere landen zijn net begonnen om de bevolking op het hart te drukken dat noodpakketten noodzakelijk zijn. In Nederland kwam de discussie vorig jaar pas goed op gang. De Commissie wil waar nodig een coördinerende rol spelen – rampen houden zich immers niet aan grenzen, aldus een hoge ambtenaar.
De Commissie wil de beoordeling van risico’s centraliseren en het coördinatiecentrum voor crisissituaties versterken. Ook moet er, volgend jaar al, een centraal waarschuwingssysteem voor cyberaanvallen ingericht worden. Een Europees ruimteschild zou al vanaf 2027 opgezet moeten worden.
Bedrijfsleven en krijgsmacht
Zowel het bedrijfsleven als de krijgsmacht moet een rol krijgen in het verbeteren van de paraatheid. Er doen zich vaak situaties voor waarbij militairen de civiele rampenbestrijding ondersteunen, maar het is ook denkbaar dat burgers militaire operaties moeten stutten, aldus een ambtenaar.
Veel aandacht is er in de paraatheidsstrategie voor bewustwording, onderwijs en training. Ook wordt onderzocht hoe EU-burgers op tijd voor rampen en risico’s gewaarschuwd kunnen worden.
Lees ook
Honderden EU-miljarden voor luchtverdediging, artillerie, munitie, drones: ‘Europa moet klaar zijn voor oorlog’
De paraatheidsstrategie past in een hele trits initiatieven van de Commissie om de verdediging en weerbaarheid van de Unie te vergroten in een tijdsgewricht dat gekenmerkt wordt door verhoogde agressie van Rusland en afnemende interesse van de VS in de veiligheid van Europa. Eerder hielp de Commissie de lidstaten om geld vrij te maken voor investeringen in defensie (ReArm Europe), vorige week zette ze in een witboek over defensie uiteen hoe dat geld besteed kan worden om de Europese defensie-industrie te versterken.
Zuidelijke lidstaten vinden die aanpak te oorlogszuchtig en pleitten voor een bredere definitie van veiligheid, die bijvoorbeeld ook klimaatrisico’s en cyberaanvallen omvat. De ‘Parate Unie’ moet aan die wens tegemoet komen.
