Eindelijk. Twee Amerikaanse astronauten die al negen maanden ‘vastzitten’ in het Internationale Ruimtestation (het ruimtelab dat op een hoogte van 400 kilometer om de aarde cirkelt), kunnen terug naar de aarde. Gisterochtend meerde een capsule van Elon Musks SpaceX aan bij het ISS, met daarin een nieuwe astronautencrew die twee gestrande astronauten gaat vervangen.
De missie van Suni Williams en Butch Wilmore duurde negen maanden in plaats van acht dagen, zoals de bedoeling was. Dat kwam door technische problemen met Boeing’s ruimteschip, de Starliner, die de astronauten heen en weer naar het ISS had moeten brengen. Daarom besloot NASA uit voorzorg om de Starliner onbemand terug naar de aarde te laten vliegen.
Het is trouwens niet uitzonderlijk om maandenlang in het ISS te verblijven (de Nederlandse André Kuipers zat er ook een keer zes maanden, en enkelen verbleven er langer dan een jaar). Bovendien worden astronauten getraind voor dit soort situaties. Overigens hadden de twee astronauten al eerder naar huis gekund, maar NASA besloot bewust ze nog maanden langer in het ISS te houden, zei ruimtevaartexpert Nancy Vermeulen tegen Een Vandaag. Op die manier konden Suni Williams en Butch Wilmore de shifts van andere astronauten overnemen die eigenlijk na hun naar het ISS zouden gaan.
Vervelend is deze extreme verlenging van hun ruimteverblijf niet alleen voor de twee astronauten. Ook voor de Amerikaanse vliegtuigbouwer Boeing, die al langer problemen en vertragingen heeft binnen zijn ruimtevaarttak. Ook zijn kerntak, de commerciële ruimtevaart, kampt al een tijdje met onder meer geldzorgen en boze klanten.
Toen de nieuwe crew in het ISS was gearriveerd, zei Williams tegen Mission Control dat het “geweldig was om onze vrienden te zien aankomen”, aldus de Britse zakenkrant Financial Times. Als alles goed gaat, vliegen ze dinsdag eindelijk terug naar hun families.
De nieuwe crew, aangekomen met de SpaceX-capsule, ontmoet zondag 16 maart de twee astronauten die al negen maanden in het Internationale Ruimtestation ISS verblijven. In het midden Suni Williams. Foto NASA via AP
Hoogzwanger en vol verdriet vanwege het overlijden van haar zus, een paar maanden eerder, reist kunstenaar Anaïs López in het najaar van 2016 naar Kyoto, Japan. Ze wil weg van alles wat ze kent, naar een plek waar ze alleen en anoniem kan zijn. Tijdens een wandeling langs de Kamo-rivier die door de stad loopt, ziet ze in het midden van de rivier een schildpad met een gouden gloed op haar schild. Ze maakt een foto, maar dan duikt de schildpad onder water en verdwijnt.
„Merkwaardig genoeg had ik het gevoel dat ik haar al kende”, zegt López, die de schildpad een paar dagen later nóg een keer ziet, op de laatste avond van het Obon-festival, als de Japanners de geesten van hun voorouders eren. „Iemand zei me dat de schildpad de kami van de Kamo-rivier geweest moet zijn, een geest die zich toont in de elementen van de natuur; de wind, het water, de bergen, de dieren. Het is maar zelden dat mensen een kami zien, werd me verteld – hij zou zich openbaren aan mensen die zich ophouden tussen de wereld van het leven en de dood.”
Anaïs López (ets) en Niwa Yuta (tekening) Ets ‘Kami in het woud.’ Afdruk door Eric Levert Filmstill Anaïs in het woud.
Terug in Nederland, na de geboorte van haar dochter, blijft López van de schildpad dromen. Ze zal in de daaropvolgende jaren nog zeven keer naar Kyoto reizen, steeds weer op zoek naar de schildpad, die volgens de overlevering zou zijn teruggekeerd naar de bron van de rivier in de bergen. Tijdens haar zoektocht in die bergen trotseert ze een beer, forse regenbuien en een monnik die haar vertelt dat ze niet verder mag.
Die uitgebreide queeste is nu verbeeld in het project de Schildpad en de Monnik, een gelaagde en persoonlijke vertelling waarbij het niet helemaal duidelijk is wat feit is en wat fictie. Het zit vol sprookjesachtige elementen, over de rouw om het verlies van haar zus, haar zoektocht naar de gouden schildpad die ze Kami doopte en de levenslessen die López daaruit trekt.
De dood verbeelden
Anaïs López (1981) maakte onder andere naam met The Migrant (2018), ook al zo’n magisch-realistische vertelling, over een Javaanse zangvogel. Het project, een mix van technieken als fotografie, archiefbeelden, film en striptekeningen, werd genomineerd voor een Gouden Kalf en won onder andere The Dutch Directors Guild Award en de Zilveren Camera Award voor storytelling.
Voor het eveneens multimediale de Schildpad en de Monnik – fotografie, film, performance, boek – voegde López tekeningen toe van de Japanse kunstenaar Niwa Yuta en maakte ze gebruik van een aantal bijzondere druktechnieken: gyotaku en ‘fotopolymeer etsen’. López: „Gyotaku is een oude Japanse techniek waarmee je een vis insmeert met inkt, en daar maak je vervolgens op washipapier een afdruk van. Het vertekent, soms is de vorm van het dier nauwelijks herkenbaar. Dat maakt zo’n afdruk vervreemdend. Ik zocht naar een manier om de dood te verbeelden. Simpelweg een dood dier dat ik onderweg tegenkwam fotograferen, dat vond ik alleen maar akelig.
Ets ‘Hert in het woud.’ Afdruk door Eric LevertFoto Anaïs López
„Fotopolymeer etsen is een fotografisch procedé om een ets te maken. Mijn foto’s van insecten en kevers die ik vond tijdens mijn zoektocht naar Kami heb ik zo vertaald in etsen met blauwe inkt, waardoor de dieren een surrealistisch karakter krijgen.”
De Schildpad en de Monnik nodigt zo, met z’n poëtische beelden in veelal rood- blauw- en goudtinten, uit „de fantasie in te gaan”, zegt López. „Het is een esthetisch project, waarbij ik mensen hoop te verleiden zich te verbinden met de schoonheid in de wereld. In het begin ging ik doelgericht op zoek naar Kami. Ik dacht: als ik maar hard genoeg mijn best doe, dan krijg ik wat ik wil. De monnik die ik tegenkwam zei: ‘Hebzucht is het grootste probleem van de mensheid. We hebben alles, maar we zien het niet. We willen altijd meer.’ Ik was zo geobsedeerd door het vinden van Kami, dat ik niet zag wat er al om me heen was.
Toen ik door de bossen van Japan liep, begon ik echt te kijken. Elke creatuur, elk blad, elke rimpeling in het water had betekenis. We zijn niet gescheiden van de natuur – we maken er deel van uit. Ik hoop dat door de natuur zo mooi af te beelden, mensen zich weer verbonden voelen met alles om ons heen.”
Ets ‘Lachende sprinkhaan.’ (Afdruk door Eric Levert)Ets ‘Sprinkhaan in vechtpositie.’ Afdruk door Eric LevertTwee dansende reigers aan de Kamo rivier in KyotoGyotaku ‘Het monster’ Gyotaku is een oude Japanse kunstvorm waarbij een vis wordt afgedrukt op rijstpapier met sumi inktAnaïs López Filmstill Anaïs met ReikoHet woud van Japan in de herfst.
Een van de drie beoogde bouwers van de twee nieuwe kerncentrales die het kabinet wil laten verrijzen, heeft zich teruggetrokken. Dat heeft minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) maandagmiddag in een brief aan de Tweede Kamer laten weten.
Het kabinet had eerder drie buitenlandse bedrijven gevraagd onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor de bouw van twee nieuwe kerncentrales, op de ‘voorkeurslocatie’ Borssele in Zeeland, en wat de benodigde bouwtijden en kosten daarvan zouden zijn. Dat waren het Amerikaanse Westinghouse, het Franse EDF en het Zuid-Koreaanse KHNP.
Die laatste trekt zich nu terug uit het proces, schrijft de minister. Waarom dat precies is, wordt niet duidelijk uit de brief, maar volgens de bewindsvrouw spelen „strategische overwegingen [van KHNP], die buiten de condities en het karakter van het Nederlandse project vallen” een rol. Het Zuid-Koreaanse bedrijf heeft zich recentelijk ook teruggetrokken uit kerncentraleprojecten in Zweden en Slovenië. Volgens analisten wil het bedrijf zich meer richten op de bouw van kleine kerncentrales, zogeheten SMR’s, in plaats van conventionele centrales.
Klimaatfonds
In de Tweede Kamer ontstond recentelijk discussie over de financiering van de nieuwe centrales. Sommige coalitiepartijen wilden een deel van het geld uit het Klimaatfonds dat bestemd was voor de nieuwe kerncentrales (14,5 miljard euro in totaal) liever aanwenden voor andere zaken. Hermans waarschuwde toen dat dit potentiële bouwers kon wegjagen.
Eerder bleek dat er aanzienlijke vertraging is ontstaan bij de kerncentraleplannen. De terugtrekking van KHNP zou echter „geen gevolgen” hebben voor het verdere proces, aldus de minister. De resultaten van de technische haalbaarheidsonderzoeken worden in mei bekendgemaakt, als een onafhankelijke derde partij alle informatie heeft geverifieerd.
Private investeerders vinden het zelf te riskant om in nieuwe kerncentrales te investeren, waardoor de overheid ze helemaal zelf moet bekostigen. Met de bouw van één centrale zijn volgens het kabinet vele miljarden euro’s gemoeid.
Lees ook
Bouw twee nieuwe kerncentrales loopt vertraging op
Het kabinet wil in totaal vier nieuwe kerncentrales bouwen. Het kabinet ziet kernenergie als een belangrijke ‘schone’ aanvulling op wind- en zonne-energie en als een manier om onafhankelijk te worden van andere landen voor wat betreft de energievoorziening. Maar critici vrezen voor meer kernafval en maken zich zorgen over veiligheidsrisico’s.
„Een enorme gift aan Amerika’s vijanden.” Zo noemt Steve Capus, bestuursvoorzitter van nieuwsorganisatie Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL), het besluit van president Trump om de financiering van vijf internationale nieuwsorganisaties te staken. Capus: „De Iraanse ayatollahs, Chinese communistische leiders en autocraten in Moskou en Minsk zullen de ondergang vieren van het 75 jaar oude RFE/RL. De zege voor onze vijanden maakt hen sterker en Amerika zwakker.”
Organisaties die zich inzetten voor persvrijheid spreken hun ongenoegen uit over het besluit van Trump. Reporters Sans Frontières spreekt van „een breuk met de historische rol van de VS als verdediger van vrije informatie”. Ook de Europese Commissie benadrukt het belang van betrouwbare informatie in landen waar dat ontbreekt. „Deze media waren een baken van waarheid, democratie en hoop voor miljoenen wereldwijd. In een tijd van ongefilterde informatie en nepnieuws zijn journalistiek en persvrijheid cruciaal voor de democratie.”
Ooit tegen nazi’s en communisten
Afgelopen vrijdag tekende Trump een decreet met als doel „het verminderen van elementen in de federale bureaucratie die de president als onnodig beschouwt”. Het decreet verplicht zeven overheidsinstanties om hun activiteiten te beperken tot een minimaal functioneren, met alleen de taken die wettelijk verplicht zijn. Binnen zeven dagen moeten de directeuren van de instanties rapporteren welke activiteiten overblijven.
Een van de getroffen instanties is de United States Agency for Global Media (USAGM), een door het Amerikaanse Congres gefinancierde koepel waar vijf nieuwsorganisaties onder vallen. De oudste en grootste is Voice of America (VOA), begonnen met radio-uitzendingen tegen het nazisme in 1942. Inmiddels zendt VOA uit in 49 talen en bereikt naar eigen zeggen 354 miljoen mensen per week – online, via de radio en via de televisie.
Radio Free Europe begon in 1950 en was gericht op de landen achter het IJzeren Gordijn. Deze zender was dus ook van oorsprong bedoeld als tegenwicht tegen een totalitair regime. Van propaganda-verhikel ontwikkelde het zich tot een regulier en betrouwbaar medium, met een hoofdkantoor in Praag. De meerwaarde in vergelijking met westerse media is de lokale aanwezigheid: RFE heeft twintig kantoren en zendt uit in 27 talen. Zowel VOA als RFE zijn in Rusland ongewenste buitenlandse organisaties.
Recenter opgericht zijn de Office for Cuban Broadcasting, verantwoordelijk voor Radio Television Martí dat zich vanuit Miami op Cuba richt, Radio Free Asia en Middle East Broadcasting Networks. Samen bereiken de vijf nieuwsorganisaties 420 miljoen mensen in meer dan honderd landen, via 63 talen. Het budget van USAGM voor 2024 is 944 miljoen dollar. De missie is om mensen wereldwijd te informeren en te verbinden, en daarbij vrijheid en democratie te steunen.
Iedereen onmiddellijk met verlof
Zoals gebruikelijk bij de decreten van Trump zat er weinig tijd tussen besluit en uitvoering. Op zaterdagochtend 9.43 uur, da dag na het decreet, ontvingen de circa dertienhonderd werknemers van Voice of America een mail van Crystal G. Thomas, hoofd personeelszaken van USAGM. Alle werknemers, inclusief de directeur, werden via de mail met onmiddellijke ingang met verlof gestuurd. Ze hadden geen toegang meer tot het hoofdkantoor in Washington en het computersysteem.
Twee motieven om USAGM aan banden te leggen strijden om voorrang in uitingen van de regering-Trump: de internationale nieuwsorganisaties zijn zowel te duur als te links.
Kari Lake, een voormalig nieuwslezer bij Fox die de laatste jaren vergeefs probeerde om gouverneur en senator van Arizona te worden, werd eind februari benoemd tot ‘senior adviseur’ van USAGM. Op 14 maart plaatste ze een video op X vanuit het nieuwe hoofdkantoor van USAGM, volgens haar het toonbeeld van verkwisting van belastinggeld. Op de website van USAGM staat een bericht waarin Lake de koepelorganisatie afbrandt: „Dit agentschap is niet te redden. De hele dienst is verrot en een enorme last voor de Amerikaanse belastingbetaler.”
Minstens zo belangrijk als het bezuinigingsmotief lijkt het inhoudelijke motief. Op zaterdag plaatste het Witte Huis een bericht onder de kop ‘The Voice of Radical America’. Met tien voorbeelden beoogt het bericht aan te tonen dat VOA zich schuldig maakte aan „radicale propaganda”. De voorbeelden variëren van de richtlijn om leden van Hamas niet aan te duiden als ‘terroristen’ tot het uitzenden van een item over transgender migranten. Het bericht verwijst ook naar een opiniestuk van een ex-journalist van VOA, die zijn oude werkgever verwijt links en partijdig (lees: Democratisch) te zijn.
Redding uit Brussel
Waarschijnlijk begon de afkeer van Trump van Voice of America al in zijn eerste termijn – de andere vier nieuwsorganisaties worden zelden genoemd door Trump en co en lijken nevenschade te zijn. Hij uitte toen al kritiek op de vermeend links-liberale toon en de berichtgeving over de coronacrisis. Het besluit van afgelopen weekend werd aangekondigd in een tweet van Elon Musk op 9 februari, toen hij instemmend reageerde op diplomaat Richard Grenell: „Ja, gooi ze dicht! Europa is nu vrij, met uitzondering van bureaucratie. Niemand luistert nog naar ze. Alleen linkse radicalen praten met elkaar terwijl ze één miljard dollar per jaar verspillen.” Sinds eind januari staat de USAGM onder leiding van L. Brent Bozell III, een conservatieve criticus van de reguliere media.
Mogelijk wordt Radio Free Europe gered door Brussel. Op initiatief van de Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken Jan Lipavsky spraken de Europese buitenlandministers maandag over de kwestie. Lipavsky’s suggestie om de financiering over te nemen van de VS werd gesteund door Polen en de Baltische landen, maar een besluit is nog niet genomen.
