N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Rouw kan leiden tot langdurig ziekteverzuim. Moet je werknemers na een verlies aanmoedigen om weer snel aan de slag te gaan?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/10/data106406670-9934d1.jpg)
Dilemma
Het verlies van een dierbare kan langdurig ziekteverzuim tot gevolg hebben. Werknemers die zich na het overlijden van een dierbare ziek melden, zijn gemiddeld 197 dagen uit de running, zo blijkt uit onderzoek van bedrijfsarts Suzanne Kreder. Moet je werknemers na het verlies van een dierbare daarom aanmoedigen om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan?
Nee
„Die houding kom je zeker tegen bij werkgevers”, zegt klinisch psycholoog Manu Keirse. In zijn boek Helpen bij verlies en verdriet geeft de emeritus-hoogleraar daarvan een voorbeeld. Vier weken na de dood van haar dochtertje keert een vrouw terug naar haar baan in de keuken van een ziekenhuis. „Haar chef vraagt: ‘Hoe gaat het? Er al wat overheen? Het is toch al even achter de rug. Je zult het druk hebben, want we hebben veel vuil gemaakt. Hoe harder je moet werken, hoe sneller je het zult vergeten en te boven komen.’” De vrouw is na die dag thuisgebleven en nooit meer op haar werk verschenen.
„Werkgevers verwachten vaak dat mensen weer snel aan de slag gaan”, zegt projectmanager Rouw op de werkvloer Anneke Scheurink van vakbond CNV. „En soms denken mensen zelf ook dat dat goed is, om weer in een ritme te komen. In sectoren als de zorg en het onderwijs zie je bovendien dat werknemers zich enorm verantwoordelijk voelen, mede omdat vervanging vaak lastig is.” Snel weer aan het werk gaan is niet zonder risico: tien procent van de werkenden die een dierbare heeft verloren krijgt een burn-out door de combinatie rouw en werk, blijkt uit onderzoek door CNV uit 2020. De meeste werknemers moet je volgens Scheurink na het verlies van een dierbare daarom vooral afremmen, niet stimuleren. „Anders verhoog je het risico dat een werknemer langdurig uitvalt.” Rouwen is zwaar werk, zegt Keirse: „Het maakt je doodmoe.” Volgens Keirse kan een leidinggevende helpen door te zeggen: ‘We beseffen dat jij een dubbele taaklast hebt. Je werkt en je doet rouwarbeid.’ Keirse raadt werkgevers bovendien aan om werknemers in deze situatie een ruimte aan te bieden waar ze zich tijdelijk kunnen terugtrekken. Volgens de emeritus-hoogleraar moet je iemand die rouwt niet stimuleren om weer aan het werk te gaan, maar eerst alleen maar „luisteren en aandacht geven. Dat kan er juist toe leiden dat mensen rapper weer aan het werk gaan.” Over hoe je als werkgever rouwenden kunt ondersteunen, maakte CNV in samenwerking met Keirse de handreiking ‘Hoe werkt rouw’.
Ja
Rouwen is volgens Keirse een sociaal gebeuren. „Rouwen doe je samen. In de kilte van het verdriet heb je warmte en genegenheid nodig.” Daarom kan het heilzaam uitpakken om weer onder collega’s te zijn, mits die zich empathisch opstellen. Dat begint er mee de rouwende niet te negeren. Zo adviseert Keirse om de werknemer de eerste werkdag van huis op te halen, omdat de rit naar het werk zo’n eerste keer veel verdriet kan oproepen. In zijn boek beschrijft Keirse hoe de echtgenoot van bovenstaande ziekenhuismedewerker bij de directeur wordt geroepen van het metaalbedrijf waar hij werkt. „Die vraagt hem even te gaan zitten, biedt hem een kop koffie aan en zegt: ‘De eerste dag komen werken na wat jij hebt meegemaakt moet moeilijk zijn. Vertel eens.’ Hij laat hem rustig zijn verhaal doen. En daarna vraagt hij of hij het gevoel heeft dat het werken al zal lukken. ‘Het voornaamste is dat je er al bent. Als het je niet lukt het werktempo vol te houden, onderbreek dan even en neem wat rust. Vraag enkele collega’s om ook even het werk neer te leggen, zodat je met hen even kunt praten. Iedereen zal er begrip voor hebben.” Deze man is volgens Keirse „geleidelijk zijn job weer ingegroeid.”
Ook Scheurink benadrukt hoe belangrijk het is om medewerkers te helpen bij hun terugkeer. „Dat begint met vragen: wat heb je nodig? Hoe kunnen we je daarin ondersteunen? Dat kan voor iedereen anders zijn. Vaak kan het helpen om tijdelijk meer thuis te werken, andere taken uit te voeren, eerder naar huis te gaan, of later te beginnen.”
Gezonde rouw betekent dat je je zowel richt op je verlies als op je herstel, zegt rouwpsycholoog Janske van Eersel van Tilburg University. „Werken kan aan dat laatste ook bijdragen. Het kan fijn zijn structuur te hebben en een reden om op te staan.” Van Eersel raadt echter af om werknemers na een sterfgeval te stimuleren om snel weer aan het werk te gaan: „Zodra een leidinggevende zegt: ‘Ga maar weer aan de slag, dat is goed voor je’, gaan de hakken van rouwenden in het zand – en terecht.”
Dus
Wanneer je medewerkers na een sterfgeval onder druk zet om weer aan het werk te gaan, is dat het beste recept om hen van je te vervreemden. Wat je wel kunt doen is luisteren en vragen wat iemand nodig heeft.
