Minister Marjolein Faber (Asiel, PVV) stopt vanaf 1 januari de financiering voor de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers. Dat plan was al opgenomen in het hoofdlijnenakkoord, op woensdag laat de minister op X weten dat het vanaf januari wordt doorgevoerd. Gemeenten voorzien problemen als de toch al sobere ‘bed-bad-broodopvang’ zou verdwijnen.
Op dit moment regelen vijf gemeenten opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers: Amsterdam, Eindhoven, Groningen, Rotterdam en Utrecht. Eerder op woensdag heeft Faber aan deze gemeenten laten weten dat de rijksbijdrage definitief wordt stopgezet. Ze zegt dat ze „inzet op terugkeer in plaats van gesubsidieerde opvang”.
Een woordvoerder van de gemeente Amsterdam noemt het besluit „erg teleurstellend”. „Het viel ons op hoe weinig er over dit besluit is nagedacht, terwijl het grote gevolgen heeft.” De uitvoering van het plan „zit nog niet goed in elkaar”. De gemeente had eerder al aangegeven dat Amsterdam zeker doorgaat met opvang, ook zonder financiering van het Rijk. Bij de andere vier gemeenten is de toekomst van de opvang nog onduidelijk, zegt een woordvoerder van de koepelorganisatie voor gemeenten VNG.
Daarnaast is de ‘inzet op terugkeer’ een verantwoordelijkheid van de minister, reageert VNG, die merkt dat het lang niet altijd lukt om mensen te laten terugkeren. „Dat is meestal niet omdat deze mensen niet willen, maar omdat ze niet kunnen terugkeren, bijvoorbeeld omdat mensen ziek zijn, ggz-problematiek hebben of omdat zij niet terug mogen komen in het land van herkomst. Het is dan aan de minister om voor deze mensen een passende oplossing te vinden.”
In praktijk belanden deze uitgeprocedeerde asielzoekers op straat. „De mensen zijn dan onvindbaar voor overheidsdiensten. Dit zal leiden tot overlast en ervaren onveiligheid van de inwoners van onze gemeenten.” Volgens de organisatie kan de opvang pas worden opgeschort als het kabinet daarvoor een plan heeft.
De Raad van State heeft forse kritiek op het plan van het demissionaire kabinet-Schoof om het eigen risico per 2027 te verlagen van 385 euro naar 165 euro per jaar. De raad adviseert het demissionair kabinet om de financiële gevolgen van het plan beter uit te leggen en adviseert om het voorstel niet in huidige vorm aan de Tweede Kamer voor te leggen. Dat staat in een maandag gepubliceerd advies over het plan van de onlangs opgestapte minister Fleur Agema (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, PVV).
Met het plan wilde het kabinet voorkomen dat mensen met een kleine beurs noodzakelijke zorg uitstelden of opgaven. Maar door de verlaging van het eigen risico zullen mensen met een laag inkomen en arbeidsongeschikten met een uitkering er financieel op achteruitgaan en dus juist sneller afzien van zorg, schrijft het adviesorgaan.
Dat komt onder meer doordat het plan ten koste gaat van de Tegemoetkoming arbeidsongeschiktheid, juist bedoeld als jaarlijkse compensatie voor het eigen risico. Ook leidt de voorgenomen verlaging volgens berekeningen tot een verhoging van de zorgpremie met circa 200 euro per jaar per verzekerde. Dat heeft als gevolg dat mensen die hun eigen risico niet helemaal opmaken, erop achteruitgaan.
Lees ook
Halvering eigen risico leidt vooral tot hogere zorgpremies
De Raad van State acht de kans klein dat de verlaging van het eigen risico leidt tot structurele verbetering van de betaalbaarheid van zorg. Vanaf 2030 wordt het eigen risico immers weer jaarlijks geïndexeerd, waardoor het „aannemelijk” is dat het verplichte eigen risico zal stijgen. Doordat de zorgkosten door het voorstel stijgen, zal de indexering bovendien hoger uitvallen dan wanneer het plan niet doorgaat.
Volgens de Raad van State is het eveneens plausibel is dat mensen minder zullen nadenken over de noodzaak van een medische behandeling, waardoor zorgkosten én capaciteitsproblemen verder toenemen.
Lees ook
Zorgpremie stijgt per 2027 met tweehonderd euro per jaar door halvering eigen risico
Door ‘dubbele vergrijzing’ – binnen de groep Nederlandse 65-plussers neemt het aandeel 80-plussers toe – en onder meer technologische ontwikkelingen stijgen de zorgkosten de komende decennia verder. De Raad van State verwacht dat de zorguitgaven stijgen van 12,7 procent van het bbp in 2015 naar ruim 20 procent in 2060. „In absolute zin komt dat neer op een verdrievoudiging van de zorguitgaven per hoofd van de bevolking”, aldus het adviesorgaan.
Als het rond de voetbalwedstrijd Ajax – Maccabi Tel Aviv in november vorig jaar uit de hand zou lopen, dan volgens scenario’s die de politie kende. Hooligans zouden elkaar in groepen te lijf kunnen gaan. De Kristallnachtherdenking diezelfde avond zou door demonstranten verstoord kunnen worden, op vergelijkbare wijze als bij de opening van het Holocaustmuseum.
Dat ongeregeldheden ook heel anders zouden kunnen verlopen stond niet bij de politie op het netvlies. Dus toen kleine groepjes relschoppers gerichte aanvallen gingen uitvoeren op Israëlische Maccabi-supporters én op „mensen die voor Joods werden aangezien”, werd de politie verrast.
Lees ook
Lees ook de reconstructie: Hoe Amsterdam even strijdtoneel werd van de Gaza-oorlog
Dat blijkt uit een rapport dat de Inspectie Justitie en Veiligheid maandagochtend heeft gepubliceerd. De inspectie, die binnen het ministerie toezicht houdt op uitvoeringsorganisaties, onderzocht hoe de politie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zich voorbereidden op de wedstrijd en de herdenking, en hoe de politie daadwerkelijk handelde. Beelden van mishandelingen en andere ongeregeldheden gingen begin november de hele wereld over, leidden tot diplomatieke spanningen en verdere onrust tussen groepen in Amsterdam.
Met klassieke scenario’s heeft de politie ervaring, zegt hoofdinspecteur Peter Neuteboom. „En nu deed zich een situatie voor waarin relschoppers achter individuele supporters aan gingen. Daar had de politie geen antwoord op.”
Het rapport heeft lof voor de wijze waarop de Amsterdamse politie haar werkwijze op straat wist aan te passen toen de situatie zo anders bleek dan verwacht. De Amsterdamse politie, zegt Neuteboom, „bleef binnen bestaande concepten doorwerken, totdat ze rond middernacht zagen dat er iets anders aan de hand was dan voorzien. Toen besloten ze om niet achter relschoppers aan te gaan, maar om de belaagden te beschermen.” Bijvoorbeeld door een grote groep Maccabi-fans in te sluiten en met bussen naar hotels te brengen. Door snel te schakelen, handelde de politie „professioneel en slagvaardig”, zegt hij.
Het rapport roept tegelijkertijd de vraag op of de politie die verrassing ook niet over zichzelf afriep. Bleef het niet te lang in klassieke scenario’s denken, toen de situatie in appgroepen en in de stad ook op iets heel anders kon wijzen? „Helemaal tevreden zijn we niet”, zegt Neuteboom
Het gaat voor het eerst mis in de nacht voor de wedstrijd. In Amsterdamse appgroepen is dan al een paar dagen gesproken over het aanvallen van Israëliërs – ook de politie las die berichten, meldde Het Parool in december. Op de avond zelf trekken Maccabi-fans door de binnenstad. Zij trekken een Palestijnse vlag van een gevel, belagen een taxichauffeur en – die informatie uit het rapport is nieuw – vallen met „hangsloten scooterrijders” aan. Daarna mobiliseren onder meer taxichauffeurs zich, met name rond een casino waar veel Maccabi-fans samengekomen zijn. Dat is zoals de politie het verwachtte: groepen die elkaar belagen.
Maar diezelfde nacht worden op meerdere plekken in Amsterdam ook al individuele Israëliërs belaagd, waarna de daders snel vluchten – precies het type aanval dat zich de avond erna in veelvoud zal herhalen. Ook donderdagmiddag, op klaarlichte dag, vindt zo’n ‘flitsactie’ plaats, op het Spui. Toch worden die acties niet herkend als afwijking van de voorbereide scenario’s. Ook appberichten die, met name op donderdag overdag en ’s avonds, al oproepen om „losse groepen” en „zionisten overal waar je ze ziet” aan te vallen, worden door de politie gezien als bevestiging van hun scenario.
Hoe kan dat? Neuteboom gaat „een beetje voor de politie zitten praten”, en zegt: „Die mishandeling op het Spui was op dat moment een unieke actie. De politie maakt de afweging dat het een op zichzelf staand iets is. Achteraf beschouwd was het dat niet.” En „achteraf was het misschien ongelukkig” dat dreigende appberichten door de politie werden geïnterpreteerd binnen het klassieke scenario.
Tegelijkertijd zag Neuteboom in de appberichten die hij kon lezen geen aankondigingen voor wat er donderdagnacht daadwerkelijk gebeurde: razendsnelle aanvallen door jongens op fatbikes en scooters. Er was daarom „geen aanleiding om andere scenario’s” te ontwikkelen dan die binnen de klassieke kaders pasten. Het was „business as usual”. Daar, zegt Neuteboom, „moet je het hogere niveau niet mee belasten”: de driehoek van burgemeester Femke Halsema, de politiechef en het Openbaar Ministerie.
Mishandeld
De aanvallen van donderdagnacht waren uiteindelijk niet alleen tegen Maccabi-fans gericht, concludeert het rapport. Er werd ook expliciet gezocht naar Joden en mensen „van wie relschoppers dachten dat ze Joods waren”, aldus Neuteboom. Meerdere mensen zijn om die reden daadwerkelijk mishandeld, terwijl ze Joods noch Israëlisch waren, zo blijkt uit verklaringen van agenten, berichten op sociale media en verklaringen van slachtoffers.
Had het allemaal anders kunnen verlopen? Antwoorden hebben op vragen die je niet kent, kan niet, zegt Neuteboom. „Wie dat kan, verdient de hoofdprijs.” Tegelijkertijd is de klassieke inzet van de mobiele eenheid bij flitsacties als die na de wedstrijd „te statisch”. De politie moet volgens de inspectie daarom „flexibele en adaptieve” manieren van inzet gaan ontwikkelen. Neuteboom: „De politie moet sneller kunnen schakelen naar het onbekende, zodat ze eerder tot actie kunnen overgaan.”
De inspectie heeft haar oorspronkelijke vraagstelling – samengevat: over welke informatie beschikten de politie en de NCTV voor en tijdens de rellen? – uitgebreid naar de uitvoering. Daarbij kijkt het rapport niet alleen naar de politie, maar ook naar de NCTV.
Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam had persoonlijk met het hoofd ervan gebeld op 29 oktober – „vanwege zorgen over de bijzondere omstandigheden en context waarin de wedstrijd plaatsvindt”, zoals de Amsterdamse driehoek na de rellen schreef. De burgemeester zei later dat ze nadrukkelijk had gevraagd naar de dreiging rond de aanwezigheid van de supporters. De NCTV zag, volgens het rapport van de inspectie, „geen aanleiding om aanvullende maatregelen te adviseren”.
Achteraf leidde dit tot enige wrevel tussen gemeente en NCTV, waarbij elk een andere uitleg gaf van wat was gevraagd en wat was geadviseerd. Het is reden voor de inspectie om de NCTV te adviseren: maak duidelijker wat gemeenten wel en niet van de veiligheidscoördinator kunnen verwachten.
Liefde gaat door de maag, dus stond WNL op het VVD-partijcongres chocolade uit te delen. Overbodig, zou je denken: het huwelijk is al beklonken toen VVD-spindoctor Kees Berghuis tekende voor de positie van WNL-hoofdredacteur, nu zo’n maand geleden. Maar een gezonde relatie vergt aandacht en inzet; kleine cadeaus en herhaalde bevestiging. WNL begrijpt dat en toont zich graag een goede minnaar. Zodoende: chocolade.
De warme aanwezigheid van de omroep was Plakshot-presentator Roel Maalderink niet ontgaan. Zaterdag zette hij een filmpje online waarin hij de WNL-medewerkers vroeg of deze actie een ideetje van Berghuis was. Nee, zei een man in oranje WNL-shirt: dit idee kwam „van Eva, van de VVD zelf”. (Even Googlen leert dat er inderdaad een eventmanager bij de VVD werkt die Eva heet.) „Die heeft ons uitgenodigd om hier werving en selectie te doen voor WNL.” De omroep had het lastig, legde hij uit, vanwege de bezuinigingen op de NPO. Hij benoemde maar niet dat de VVD deels verantwoordelijk is voor die bezuinigingen. Misschien had hij daar überhaupt geen oog voor. Ook dat zeggen ze over de liefde: het maakt blind.
Daarom kon de redactie van WNL op Zondag vermoedelijk ook niet zien dat de gastensamenstelling dit weekend best opviel. De extra lange aflevering stond in het teken van de NAVO-top in Den Haag. Om de Nederlandse veiligheid te bespreken waren vier mensen uitgenodigd met functies die inderdaad pasten bij het onderwerp: de Commandant der Strijdkrachten, de burgemeester van Den Haag, de demissionair-minister van Buitenlandse Zaken en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. En dan was er nog een vijfde gast: de partijleider van de VVD. Omdat ‘veiligheid’ ook met een ‘v’ begint, denk ik.
En nu Dilan Yesşilgöz er toch was, konden we net zo goed naar een fragmentje uit het partijcongres kijken. „Daar opende u frontaal de aanval op… Frans Timmermans!”, zei presentator Rick Nieman. Kalm glimlachend keek Yesşilgöz de beelden terug van hoe ze een dag eerder wederom alarm had geslagen over „het extreme, links-radicale en activistische deel in de achterban van GroenLinks en PvdA”. Zo kon de NAVO-top-special van WNL ook mooi gaan over hoe gevaarlijk de politieke tegenstanders van de VVD zijn. Alles is geoorloofd in liefde, oorlog en campagnetijd, zullen we maar zeggen. Maar na een weekend lang getuige te zijn geweest van voorspel met chocolade en extra veilige paringsdansen, had ik meer van deze plakkerige romance gezien dan me lief was.
Opgekropte frustraties
Gelukkig introduceerde Raven van Dorst die avond een heerlijk programma van een heel andere orde: Parels voor de Zwijnen (BNNVARA). De presentator nodigt doorgaans BN’ers uit op diens boerderij, maar in dit nieuwe format krijgen onbekende Nederlanders een podium. Op dat podium mogen ze (bijna) alles doen wat ze willen: in cowboykleding gedichten opdragen aan dementerende vaders, met een hese rokersstem anderen oproepen vooral niet te roken, taoïsme voorstellen als oplossing voor een gebrekkig seksleven – et cetera.
Hoogtepunt van de eerste aflevering was Jacqueline, die graag van haar opgekropte frustraties afwilde. Speciaal voor haar was daarom de ‘woedekamer’ opgetuigd: een kamer waarin het gehele interieur afkomstig was van het grofvuil. Jacqueline, klein van stuk, werd uitgedost met een schort, een helm en een basebalknuppel. Als eerste ramde ze verrassend doelgericht een portret van Leonardo Dicaprio van de muur (met samengeknepen ogen: „Díé is de lul”), daarna trok ze als een tornado door de rest van de kamer.
Ik keek met morbide interesse toe hoe ze een tv zorgvuldig aan gort sloeg. „Já!”, riep Van Dorst bemoedigend. „Já! Kapót!” Zou je daar achteraf nou spijt van krijgen, vroeg ik me af. Maar toen de hele kamer in diggelen lag, hijgde Jacqueline alleen maar: „Hè. Wat lékker.”
