Het modderige lapje gras voor het Haagse Vredespaleis is geen ideale locatie voor een protest. De hoge hekken blijven dicht, stratenmakers werken luid aan de Javastraat, fietsers doorkruisen het gras. Toch staat er een handvol demonstranten uit Caribische, Polynesische, Micronesische en Melanisische eilanden met protestborden en vlaggen. Ze volgen op een groot bord de livestream van wat zich in het Vredespaleis afspeelt.
Het Internationaal Gerechtshof (ICJ) liet maandag representanten van Vanuatu en de Melanesische eilandstaten spreken over klimaatverandering. Het Hof zal waarschijnlijk in de loop van volgend jaar een advies uitbrengen over de vraag of landen met veel uitstoot van broeikasgassen juridisch verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor klimaatverandering. En zo ja, wat die verantwoordelijkheid dan betekent.
De zestienjarige klimaat- en mensenrechtenactivist Vepaiamele was ook aanwezig in Den Haag. Vrijdag vertelt ze haar verhaal aan advocaten van Vanuatu, die getuigenissen verzamelen van slachtoffers van klimaatverandering, zodat landen die kunnen opnemen in hun hoorzitting voor het hof. Ze vertegenwoordigt de jeugd en de toekomstige generaties van Vanuatu, via het NextGen Youth Initiative van de internationale ngo Save the Children.
In een zaaltje tegenover het Vredespaleis volgt ze met familieleden, ngo-medewerkers en andere activisten het proces. De gevolgen van klimaatverandering zijn al lang geen abstract toekomstbeeld meer, zegt Vepaiamele. Ze vormen een realiteit waar veel kinderen al onder lijden. „Ik wil mensen laten beseffen dat we nu in een crisis leven.”
Je bent opgegroeid in Vanuatu. Hoe zie jij de effecten van klimaatverandering om je heen?
„Velen zouden Vanuatu beschrijven als een tropisch paradijs, met witte zandstranden en veel natuur. Maar veel van die prachtige plekken worden van ons afgenomen: door de gestegen temperatuur krijgen we onvoorspelbaar weer. Om het seizoen hebben we een extra cycloon die scholen, huizen en communicatiemasten verwoest.
„Na een cycloon is het landschap kaal. Dan kunnen kinderen de dingen die ze normaal leuk vinden, zoals zwemmen en naar het strand gaan, niet meer doen. Vanuatu is dan geen paradijs meer, overal is modder en verwoesting. De omgeving krijgt steeds minder tijd om zich te herstellen.
„De stijgende zeespiegel drijft families landinwaarts. Weg van waar hun voorouders woonden, vlakbij de kust, levend van de zee. Dat is heel verdrietig, want cultureel erfgoed gaat verloren. Begraafplaatsen raken overspoeld. Dat gaat over onze voorouders, de identiteit van mensen. En door klimaatverandering gebeurt dat steeds meer.”
In maart 2023 werd Vanuatu geraakt door een dubbele cycloon, allebei van de een-na-zwaarste categorie. Hoe was dat voor jou?
„De cycloons Judy en Kevin troffen ons allebei binnen 48 uur. Als je nog nooit een cycloon hebt meegemaakt: het is het engste wat je ooit zal overkomen. Er is geen elektriciteit meer en het is pikkedonker. Wanneer een cycloon arriveert is het net nacht. En je kan gewoon horen hoe de daken van de huizen worden gerukt – veel huizen hebben ijzeren platen als dakbedekking. Je kan je vrienden en familie niet bereiken, je weet niet of ze veilig zijn. En de schade die je de ochtend daarna ziet is verschrikkelijk. Ik zou geen enkel land zo’n verwoesting toewensen.
„Mijn ervaring in de hoofdstad was beter, maar van heel veel scholen waren de klaslokalen volledig uit elkaar gescheurd. Kinderen misten daardoor maanden school, terwijl onderwijs een mensenrecht is. De heropbouw duurde lang omdat we geen manier hebben om dat goed te financieren.”
Lees ook
Vanuatu is initiatiefnemer van de klimaatzaak bij het Internationaal Gerechtshof
Vanuatu telt veel eilanden met diverse culturen, hoe gaan jullie daarmee om?
„Ja, we hebben veel verschillende eilanden, maar we hebben wel overeenkomende culturele waarden als het gaat om milieubehoud, het behouden van de balans in de natuur. Wanneer er bijvoorbeeld een visverbod geldt tegen overbevissing, dan respecteren mensen dat.
„Landen moeten leren om het gemeenschappelijk belang voorop te stellen, en samen te werken naar een betere toekomst voor iedereen. En voor de volgende generaties. Het draait erom dat we in de toekomst hier allemaal kunnen blijven leven, als land, maar ook als mensheid.”
Je pleit, net zoals de eilandstaten die getuigen voor het Hof, voor klimaatcompensatie en preventie. Hoe zouden die er uit moeten zien?
„Landen zoals de onze hebben het geld niet om van een klimaatramp te herstellen. Dus het zou enorm helpen als landen met een grote uitstoot geld inleggen waarmee wij onze gemeenschappen weer kunnen opbouwen. En preventie betekent vooral het zo snel mogelijk stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen, dat is het meest rampzalige wat we ons milieu aandoen. Het betekent dat landen echt naar hernieuwbare energie moeten overstappen, dat ze daar harde doelen voor stellen.”
Waarom moeten staatshoofden en politici naar jongeren luisteren?
„Nou, het gaat over ónze toekomst. De jeugd wordt disproportioneel getroffen door klimaatverandering. De blijvende gevolgen voor de aarde treffen de jonge generaties en de generaties die nog komen. Daarom moeten besluitvormers naar de stem van jongeren luisteren. Met mijn verklaring vrijdag wil ik mensen laten beseffen dat we in een crisis leven, dat we de effecten van klimaatverandering al ervaren.
„Mijn hoop voor Vanuatu is dat we kunnen leven zonder zorgen voor het volgende cycloonseizoen. Dat we gewoon kunnen blijven in de omgeving waar we al een eeuwigheid wonen, en dat die omgeving ons niet door klimaatverandering wordt ontnomen.”
Lees ook
Eilandstaten worden onbewoonbaar door klimaatverandering
