„Vul via deze link het bezwaarformulier in als u er níét mee instemt dat wij vanaf 26 juni al uw gegevens gebruiken om algoritmen te trainen.” Een mail met die strekking ging afgelopen week naar alle Europese gebruikers van Facebook en Instagram. Moederbedrijf Meta kondigde daarmee een belangrijke wijziging van de gebruikersvoorwaarden aan. Wat betekent dat? Zes vragen.
1
Waarom stuurt Meta zo’n mail?
Beelden en teksten die mensen produceren zijn voor bedrijven heel interessante data waarmee ze algoritmen kunnen trainen. Dat is onderdeel van de verdere ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, of AI. Meta, het bedrijf achter Facebook, WhatsApp en Instagram, zit op bergen van die data. Dat wil Meta graag kunnen gebruiken. Met de mail van 31 mei kondigt het bedrijf aan dat het dat gaat doen. Het verwijst daarmee naar het „gerechtvaardigd belang” dat het bedrijf zou hebben om dit zonder expliciete toestemming van gebruikers te doen. Het gaat overigens niet om Whatsapp-berichten, alleen om wat gebruikers zichtbaar op Instagram en Facebook doen.
2
Netjes dat ze het even aankondigen, toch?
Als je gebruikersvoorwaarden verandert hoor je dat gebruikers te laten weten, maar het is de vraag of zo’n mededeling in dit geval genoeg is. Volgens privacywaakhond NOYB in elk geval bij lange na niet. NOYB staat voor Non Of Your Business en is een Europese ngo die opkomt voor privacy van burgers online. Volgens NOYB moet Meta gebruikers expliciet vragen of ze ermee instemmen dat hun data worden gebruikt. Nu biedt Meta alleen de mogelijkheid van een ‘opt-out’. Je wordt dan omgeleid naar een formulier, waarop je onder meer een reden moet aangeven voor je weigering. waarna Meta beslist of die gegrond genoeg is. Dat is volgens NOYB de omgekeerde wereld.
Donderdag 6 juni heeft NOYB bij elf Europese datatoezichthouders een klacht tegen Meta ingediend. Het roept de toezichthouders op in een spoedprocedure een beslissing te nemen, zodat er duidelijkheid is voordat de nieuwe gebruikersvoorwaarden op 26 juni in gaan. Een van de elf klachten ging naar de Nederlandse Autoriteit Persoonsgegevens.
3
Gaat de Autoriteit Persoonsgegevens nu iets tegen Meta doen?
Nee. „Omdat de Europese hoofdvestiging van Meta in Ierland zit, is de AP niet bevoegd om een onderzoek te beginnen naar Meta; dat is alleen de Ierse Data Protection Commissioner (DPC)”, schrijft een woordvoerder. De AP vraagt wel „opheldering” aan de Ierse collega. Die reageerde donderdag niet op vragen van NRC. Toezichthouders zijn niet verplicht klachten in behandeling te nemen. Een andere route is via de rechter.
Meta reageert wel. Een woordvoerder van het bedrijf schrijft ervan overtuigd te zijn dat „onze benadering in overeenstemming is met de privacywetten en consistent met hoe andere techbedrijven hun AI beleving in Europa ontwikkelen en verbeteren.” Dat is een indirecte verwijzing naar Google en Open AI en hun gebruik van data. De aanpak van Meta zou bovendien vooraf zijn afgestemd met de toezichthouder.
Lees ook
Ja/Nee/Weiger alles: de ondraaglijke zinloosheid van de cookiepop-ups
4
Maar mag het, wat Meta doet?
Het is een grijs gebied, zegt jurist Peter Kager van ICT Recht. Over het gebruik van data voor AI is nog geen duidelijke wet met voorwaarden. In de praktijk bepaalt een toezichthouder achteraf of een bedrijf correct heeft gehandeld en in dit geval zijn er nog geen harde uitspraken van toezichthouders die houvast bieden. Meta heeft gebruikers geïnformeerd. En over de interpretatie van het ‘gerechtvaardigd belang’ van een bedrijf kun je discussiëren. Daar denken ook niet alle toezichthouders hetzelfde over.
5
Zit het dan dus wel goed?
Dat wil Kager ook niet zeggen. Dat een bedrijf zich aan de letter van de wet houdt zegt lang niet alles. „Hun toelichting op hoe ze je data willen gaan gebruiken is heel breed en vaag. We moeten nu maar hopen dat ze een AI-systeem gaan trainen op basis van netjes gebruik van onze gegevens. Maar Meta heeft niet de beste privacy-reputatie. Ze hebben al een paar tikken op de vingers gehad. Als je naar hun geschiedenis kijkt staan ze met 2-0 achter.”
6
Wat maakt het uit als Meta je foto’s en berichten gebruikt?
„Het probleem is hoeveel we niet weten”, zegt Max Schrems, de oprichter van NOYB. Meta is volgens hem veel te vaag over het doel. Op die manier geeft het bedrijf zichzelf alle vrijheid met de data die het al sinds 2007 van gebruikers verzamelt. Dat zijn wereldwijd zo’n vier miljard mensen. „De Europese privacywet beschermt in theorie in elk geval de Europeanen.”
Schrems denkt telefonisch hardop: „Misschien begint het onschuldig, maar spelen algoritmes getraind met data van Facebook en Instagram in de nabije toekomst een rol in online scores, of wie toegang krijgt tot bepaalde diensten.”
Online platformen die verdienen aan gepersonaliseerde advertenties kunnen dat in de toekomst nog veel verfijnder gaan doen, voorspelt hij. Nu zijn advertenties vaak op een specifieke doelgroep gericht, straks alleen op jou, omdat bedrijven zoveel van je weten. „Microtargeting met de turbo erop.”
