Met zijn getrainde vingertoppen ontdekte de blinde bioloog Geerat Vermeij belangrijke wetmatigheden in de evolutie

Posted on by admin

Het zal een jaar of tien geleden geweest zijn. Op mijn kantoor in Naturalis bood ik een paar dagen onderdak aan een bijzondere bezoeker: de beroemde, van oorsprong Nederlandse bioloog Geerat Vermeij, hoogleraar aan de Universiteit van Californië in Davis, winnaar van drie prestigieuze wetenschappelijke prijzen, lid van de National Academy of Sciences en auteur van zeven baanbrekende boeken.

Die ochtend vroeg hij me of ik hem wat Plectostoma’s kon laten zien – kleine Maleisische slakjes van een paar millimeter groot met kalkstekeltjes op het slakkenhuisje waar ik toen onderzoek aan deed. Ik pakte een buisje met een paar gedroogde exemplaren, haalde het wattenpropje uit de opening en strooide de slakkenhuisjes op Vermeijs handpalm uit. Met de wijsvinger van zijn andere hand beroerde hij een van de fragiele objecten voorzichtig. Zijn ogen leken in de verte te staren en er verscheen een grote glimlach op zijn gezicht. „Oh ja, inderdaad!” zei hij, met een licht Amerikaans accent en een vrolijke intonatie, „net een miniatuur-Murex!” – een geslacht van grote zeeslakken met huisjes vol knobbels en doornen.

Geerat Vermeij is blind. Hij werd geboren (in Sappemeer in 1946) met aangeboren glaucoom, wat hem de eerste drieënhalf jaar van zijn leven, ondanks operaties, behandelingen en medicijnen ondraaglijke pijnen bezorgde en zijn gezichtsvermogen danig beperkte. Uiteindelijk besloten zijn wanhopige ouders – „een wijs besluit”, zegt Vermeij – het advies van de arts op te volgen en beide ogen van hun zoon te laten verwijderen. In zijn autobiografie schrijft Vermeij hoe hij op de operatietafel nog een geel licht zag, „en toen was er niets meer”.

Schelpen op de vensterbank

Eenmaal hersteld bracht Vermeij vijf jaar door op een reeks spartaanse en nogal repressieve kostscholen voor blinden en slechtzienden in Huis ter Heide, Den Dolder, Schoorl en Bussum. Wat hij zich van die periode vooral herinnert zijn de dagelijkse kwelling met de lepel verplichte levertraan en zijn vergeefse pogingen om iets aan natuurstudie te doen: het op gevoel verzamelen en sorteren van kiezelstenen, bijvoorbeeld – vergeefs omdat het stelselmatig ontmoedigd werd. Wel maakte hij kennis met de zegeningen van braille. Het „maakt blinden geletterd”, zegt hij. „We leren hoe woorden gespeld worden; het maakt ons onafhankelijk.” Zijn bibliotheek op zijn werkkamer in Davis bestaat uit eindeloze rijen hangmappen met in braille overgezette wetenschappelijke publicaties. Daarnaast maakt hij gebruik van een leger toe- en ingewijde lezers, die hem voorlezen maar ook snel de voor hem essentiële passages weten te herkennen.

Dat hij uiteindelijk in de VS terechtkwam, kwam doordat zijn ouders in 1955 besloten te emigreren. In New Jersey belandde Vermeij in een onderwijssysteem dat op een heel andere (en, voor hem, veel betere) manier omging met blinden. Hij ging naar een gewone school. Hij leerde de schrijfmachine bedienen zodat hij ook via getypte ‘gewone’ tekst kon communiceren. En hij kwam onder de hoede van onderwijzeressen als mrs. Saplow, die hem helemaal liet meedoen met de rest van de klas en zijn interesse in wetenschap en natuur tot bloei liet komen. Op een dag nam ze een brailleboek voor hem mee dat begon met een woord dat hij nog niet kende: trilobieten.

Vanaf dat moment verslond Vermeij alles wat hij maar in braille kon vinden over geologie, biologie en wetenschap. Een andere juf bracht tropische schelpen mee van haar vakantie in Florida en stalde die uit op de vensterbank van de klas. Ze „voelden alsof ze vervaardigd waren door een beeldhouwer […]. De ribben op de kokkel waren fris en scherp en voorzien van […] kleine opstaande schubjes. Het binnenste van de schelpen was niet ruw maar gladder gepolijst dan ik ooit voor mogelijk had gehouden. Er waren ook slakkenhuizen met de onwaarschijnlijkste vormen. Wat te denken van de bliksemwulk, met een gewonden kroon aan de ene kant en een uitgetrokken slurf aan de andere?”

Toen werd zijn belangstelling gewekt voor objecten van natuurlijke historie en uiteindelijk ook de ecologische en evolutionaire vragen die die opriepen. „Mijn nieuwsgierigheid was tomeloos”, schrijft hij in zijn prachtige autobiografie Privileged Hands (die jammer genoeg niet in het Nederlands vertaald is). „Ik vertelde aan ieder die het maar wilde horen dat ik concholoog wilde worden. Ik wist amper zelf wat dat was, maar die term werd in de boeken die ik las gebezigd voor schelpenverzamelaars.” En dat is wat Vermeij werd.

In zijn nieuwe boek zoekt hij parallellen tussen evolutie en economie

Maar hij werd zoveel meer. Met zijn getrainde vingertoppen wist hij aan schelpen (hedendaagse, maar ook fossiele) geheimen te ontfutselen die hem op het spoor brachten van belangrijke evolutionaire wetmatigheden. Hoewel hij als slakkenverzamelaar aanvankelijk geneigd was alleen de gaafste, mooiste exemplaren in zijn collectie op te nemen, werd zijn latere carrière in gang gezet door het besef dat er voor de concholoog die ook imperfecte exemplaren weet te waarderen een wereld aan natuurhistorisch inzicht opengaat. Want beschadigde schelpen behoren vaak toe aan slakken die gedurende hun leven zijn aangevallen door een predator, het hebben overleefd en de schade hebben gerepareerd. „Organismen hebben vijanden en vijanden hebben consequenties”, zegt Vermeij.

En die consequenties, op de lange termijn en de grote schaal, zegt Vermeij, uiten zich in wat hij evolutionaire escalatie noemt: de gelijktijdige evolutie van een complete fauna als gevolg van het voortdurend blootstaan aan predatoren en concurrenten die hen het leven zuur maken. Vermeij benadrukt dat daarbij van een wisselwerking vaak geen sprake is: de evolutionaire druk komt vooral ‘van boven’. Het zijn de predatoren die de evolutie van de prooien beïnvloeden, en veel minder andersom, behalve misschien in specifieke en zeldzame gevallen waar één predatorsoort afhankelijk is van één prooisoort en de prooi ook geen andere predatoren heeft. In zo’n geval zou je een wederzijdse wapenwedloop kunnen krijgen, maar Vermeij komt die in zijn paleontologisch onderzoek nauwelijks tegen. Veel vaker ziet hij dat de verdediging van een complete groep prooisoorten evolueert als gevolg van een verandering in gevaar. Zo zag hij dat in het Cambrium, een half miljard jaar geleden, plotseling allerlei organismen in de zeebodem beginnen te graven – een niet mis te verstane evolutionaire reactie op code rood: de evolutie van grote, krachtige predatoren.

Evolutie en economie

Zijn focus op predatie en gevaar heeft Vermeij ook op een heel andere manier doen kijken naar menselijke activiteiten als economie. In zijn boek Nature: An Economic History doet hij een geslaagde poging om parallellen te zoeken tussen evolutie en economie. Zo ontdekte hij door duizenden fossiele slakkenhuizen te betasten dat veel daarvan een tandje hebben op de rand van de mondopening. Met die zogenoemde labrale tand hebben roofslakken hun prooi (vaak een zeepok of een schelpdier) veel sneller opengewerkt dan zonder die tand zou kunnen. Geen wonder dus dat, zo ontdekte Vermeij, die labrale tand maar liefst zestig keer onafhankelijk geëvolueerd is in de afgelopen tachtig miljoen jaar, maar bijna uitsluitend onder warme, voedselrijke omstandigheden.

Net als in de economie levert een situatie waarin veel energie in een ecosysteem wordt rondgepompt meer mogelijkheden voor innovatie en doen die innovaties (zoals die labrale tand) tegelijkertijd de economie groeien. In de menselijke economie is dat af te lezen aan de hoeveelheid geld die rondgaat, in de natuurlijke economie van het ecosysteem aan de hoeveelheid voedsel of energie.

Je zou hem een macro-evolutiebioloog kunnen noemen: iemand die altijd op zoek is naar patronen die het specifieke overstijgen. En zeker niet alleen wat schelpen betreft. Als je zijn publicaties van de laatste jaren bekijkt kom je titels tegen als, ‘verboden fenotypen en de beperkingen van evolutie’, ‘de afweer van planten op het land en onder water: waarom zo verschillend?’ en ‘waarom maken weekdieren geen geluid?’ Hij schreef artikelen over invasieve exoten, de hogere biodiversiteit op land ten opzichte van de zee, chronisch zeldzame soorten, de evolutie van warmbloedigheid, van grote lichaamsgrootte, van fotosynthese bij weekdieren, bacteriën die helpen bij de groei van oesterschelpen, en waarom planten haartjes hebben.

Nogal logisch, zul je misschien denken: een getalenteerd, nieuwsgierig bioloog die blind is en zelf dus geen onderzoek kan doen, kan niet veel anders dan veel literatuur lezen, misschien wat schelpen bevoelen, veel nadenken en zo op nieuwe ideeën komen en daar samenvattende artikelen over schrijven.

Maar de werkelijkheid is anders. Van jongs af aan liet Vermeij zijn blindheid niet in de weg staan van het leven van een veldbioloog. Met collega’s of met zijn vrouw, moleculair bioloog Edith Zipser, deed hij onderzoek aan mariene weekdieren en krabben. Tegen het advies van alle overbezorgde functionarissen in gaat hij mee met expeditieschepen, klimt langs touwladders en springt van onstuimig stuiterende sloepen aan wal en weer terug. Hij steekt zijn handen onder uitstekende rotsen en koralen op zoek naar schelpdieren. Hij wordt weleens geprikt door een zee-egel of geknepen door een krab, maar het is eigenlijk altijd goed gegaan, zegt hij. Afgezien dan van toen hij in zijn voet werd gestoken door een kleine pijlstaartrog. Oh ja, en die keer dat hij hechtingen in zijn vingers kreeg vanwege de beet van een murene. Maar ook dat wuift hij weg als een kleine prijs voor het vrije leven van de natuurvorser.

Struikgewas van fietsen

En inderdaad, als je met hem op stap bent, al is het maar in een zo ongevaarlijke omgeving als Leiden, dan gedraagt hij zich als iedere andere veldbioloog. Hoewel hij andere zintuigen gebruikt, heeft hij het over dieren en planten die hij ‘ziet’. Hij is voortdurend alert op geluiden, vormen en geuren. Toen ik met hem langs de fietsenstalling van station Leiden Centraal liep vielen hem meteen de vele huismussen op die zich kwetterend in het ‘struikgewas’ van geparkeerde fietsen ophielden.

En nu is er dan zijn nieuwste boek, The Evolution of Power. Hierin gaat de 77-jarige paleontoloog op zoek naar de evolutie van vermogen. „Levende organismen hebben energie nodig en tijd om die energie te gebruiken of uit te oefenen”, zegt hij. „En wat is energie × tijd? Vermogen!” Vermogen manifesteert zich in de natuur op allerlei manieren, zoals de kracht van een krabbeschaar, de snelheid van een roofvogel of het formaat van een Tyrannosaurus rex. En hoog vermogen levert in de natuur over het algemeen voordelen op. Afgezien van wat ups en downs rond massa-extincties ziet Vermeij lichaamsgrootte, snelheid, eetvermogen en groeisnelheid almaar toenemen over de geologische tijd.

En hij ziet dat op individueel maar ook op groepsniveau: „Reusachtige predatoren uit het Krijt waren weliswaar groter dan de grootste predatoren van nu, maar ze hadden een lager metabolisme en opereerden minder in groepen dan de roofzoogdieren van nu. Een grote troep wolven of orca’s heeft een hoger vermogen dan een enkele T. rex”, zegt hij.

Hij klimt langs touwladders en springt van stuiterende sloepen

En de mens is wat hem betreft het verontrustende summum van die trend. „In de laatste paar eeuwen is het vermogen van ons als diersoort met een factor 800 toegenomen”, zegt hij: eenzelfde toename aan vermogen als wat in de rest van de natuur is gebeurd in de laatste drie miljard jaar. Doordat de mens zijn beperkingen heeft overwonnen, energiebronnen heeft aangeboord die de levende natuur nooit heeft kunnen gebruiken, en door samenwerking in groepen die groter zijn dan ooit, is er een monopolie van één enkele diersoort ontstaan. En dat is voor het eerst in de geschiedenis van de aarde. „Economen houden niet van monopolies, en ook ecologisch is het een onhoudbare situatie”, zegt Vermeij, „want er zijn geen andere organismen meer die ons in toom kunnen houden.”

En dus, vindt hij, moeten we dat zelf gaan doen. Het zou toch mogelijk moeten zijn de groei van de economie te remmen zonder dat dat meteen een recessie of een depressie hoeft te worden, denkt hij. En dat is misschien wel het belangrijkste inzicht van de vele die die blinde jongen uit Sappemeer ons in zijn lange, speelse en vruchtbare biologenleven heeft gegeven.

Related Posts

Rijke landen spelen op de klimaattop in Bakoe hoog spel, en verliezen

  • admin
  • November 24, 2024
  • 0

Na een chaotische zaterdag waarop conferentievoorzitter Azerbeidzjan langzaam de greep op de onderhandelingen verloor, is er op de klimaattop in Bakoe, in de nacht naar zondag toch nog een akkoord bereikt. Rijke landen zijn bereid in 2035 „ten minste een bedrag van 300 miljard dollar per jaar” beschikbaar te stellen voor klimaatbeleid in ontwikkelingslanden. Dat is het drievoudige van wat er nu jaarlijks wordt betaald. Het is het compromis waartoe de rijke landen nog net bereid waren, en dat voor de arme landen nog net niet voelde als een totale mislukking.

De onderhandelingen over de hoogte van dit bedrag kwamen uiteindelijk pas vrijdagmiddag om 16.00 uur, twee uur voor het formele einde van de top, op gang. Toen kwam de voorzitter met een serieuze onderhandelingstekst over klimaatfinanciering, hét onderwerp van deze 29ste klimaatconferentie (COP29).

Twaalf dagen lang deden allerlei ontwerpteksten de ronde, maar die waren voor niemand erg geloofwaardig. De rijke, geïndustrialiseerde landen hielden, tot frustratie van de ontwikkelingslanden, hun financiële kaarten stevig tegen de borst.

1.300 en 250 miljard dollar

Vrijdagmiddag stonden er dan toch concrete bedragen voor hulp aan arme landen in de ontwerptekst. Twee, om precies te zijn. Het hoofdstuk over het financieringsdoel begon met een bedrag van 1.300 miljard dollar per jaar vanaf 2035. Dit is wat ontwikkelingslanden volgens de meeste experts over tien jaar ongeveer nodig hebben voor hun klimaatbeleid. In de tekst worden alle landen opgeroepen ervoor te zorgen dat dit geld beschikbaar komt. Zo’n vrijblijvende ‘oproep’ aan iedereen betekent in VN-taal zoiets als: dat gaat niet gebeuren.

De volgende paragraaf was daarom veel belangrijker. Hier was sprake van een „besluit”: in 2035 zal jaarlijks 250 miljard dollar beschikbaar komen voor klimaatactie in ontwikkelingslanden. In een bijzin staat dat rijke landen daarbij het voortouw nemen. Het geld mag overal vandaan komen, uit publieke of private middelen, via bilaterale of multilaterale afspraken, in de vorm van leningen, met hulp van ontwikkelingsbanken of uit „alternatieve bronnen”.

Volgens de Panamese hoofdonderhandelaar leek het wel of ‘de ontwikkelde wereld wil dat de planeet verbrandt’

Ontwikkelingslanden vonden die 250 miljard „een belediging” en onacceptabel, zij eisten ten minste 500 miljard per jaar. Volgens de Panamese hoofdonderhandelaar leek het wel of „de ontwikkelde wereld wil dat de planeet verbrandt”. Ook de vele westerse klimaatactiegroepen die zoals altijd op klimaattoppen in groten getale aanwezig zijn, spraken er schande van. Met aftrek van de inflatie was dit nauwelijks meer (en misschien zelfs minder) dan de 100 miljard die arme landen nu jaarlijks ontvangen. Terwijl al lang duidelijk is dat de schadelijke gevolgen van klimaatverandering alleen maar toenemen en dat vooral ontwikkelingslanden daar de dupe van zijn.

Riskante strategie

Rijke landen hadden een riskante strategie gekozen door pas zo laat in de onderhandelingen met een geldbedrag te komen. Hun argument was steeds dat het noemen daarvan de aandacht zou afleiden van thema’s die voor hen juist heel belangrijk waren. Zij wilden eerst meer duidelijkheid over de ‘architectuur’ van de mondiale klimaatfinanciering, er moest meer transparantie komen over de hoogte van de bedragen. En hun belangrijkste punt: wie gaan er allemaal bijdragen. Formeel gelden bijvoorbeeld China, olielanden als Saoedi-Arabië en de Emiraten, en andere opkomende economieën in de mondiale klimaatdiscussie nog steeds als ontwikkelingslanden (op basis van de situatie in 1992, toen het klimaatverdrag werd gesloten), maar iedereen beseft dat ze dat stadium al lang zijn ontgroeid.

Activisten in Bakoe liggen naast nepbankbiljetten.
Foto Maxim Shemetov/Reuters

Verder wilden de rijke landen dat er een begin zou worden gemaakt met de invulling van wat op de vorige klimaattop in Dubai als een grote doorbraak werd beschouwd, namelijk het „op een rechtvaardige, ordelijke en billijke manier afstand nemen [transitioning away] van fossiele brandstoffen in energiesystemen”.

De rijke landen speelden daarmee hoog spel, maar hebben uiteindelijk verloren. In het akkoord staat slechts dat de rijkere ‘ontwikkelingslanden’ worden uitgenodigd om bij te dragen aan de hulp, zonder bedragen en zonder verplichting. En met de nadrukkelijke toevoeging dat dit geen invloed heeft op hun „ontwikkeling of de status van ontvanger”. Formeel blijven China en de anderen daarmee een ontwikkelingsland en eventueel zelfs een ontvanger van hulp – al zal dat laatste in de praktijk waarschijnlijk niet zo gauw meer gebeuren.

Lees ook

Voor de financiering van klimaat­beleid kunnen ontwikkelings­landen niet zonder rijke landen

Grote portretten van de Amerikaanse president Joe Biden, de Chinese president Xi Jinping, de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, de Indiase premier Narendra Modi, de Russische president Vladimir Poetin en de Japanse premier Shigeru Ishiba worden ondergedompeld in een protestactie tegen het gebrek aan leiderschap van de rijkste landen ter wereld, bij de G20-top in Rio de Janeiro. Foto Pablo Porciuncula/AFP

Ook over de geleidelijke uitfasering van fossiele brandstoffen, waar het in het mondiale klimaatbeleid uiteindelijk om gaat, is geen enkele nieuwe afspraak gemaakt. Met name Saoedi-Arabië en Rusland wisten elke verwijzing naar dit onderwerp te blokkeren.

Nieuw bod van de rijke landen

Blijft over: de hoogte van de financiering. In de loop van zaterdagavond probeerden de rijke landen de onderhandelingen te redden met een bod van 300 miljard dollar. Maar ook dat ging de meeste ontwikkelingslanden lang niet ver genoeg. De kans dat de top zou mislukken werd met het uur groter. Totdat diep in de nacht een sleutelwoord de oplossing bracht: in 2035 moet ten minste 300 miljard dollar beschikbaar zijn. Zo wordt ruimte gecreëerd voor onderhandelingen in de komende jaren om het bedrag te verhogen, misschien zelfs in de richting van de 1.300 miljard die experts nodig achten om ook ontwikkelingslanden een uitweg te bieden uit het gebruik van fossiele energie en minder kwetsbaar te maken voor de steeds ernstiger gevolgen van klimaatverandering.


Noodopvang asielzoekers buiten Ter Apel kost miljoenen

  • admin
  • November 24, 2024
  • 0

De noodopvangplekken die het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) moet regelen om het aanmeldcentrum in Ter Apel te ontlasten, kosten het asielorgaan miljoenen euro’s. Sinds december 2023 hebben er zestigduizend overnachtingen in een noodopvang plaatsgevonden. Dat meldt persbureau ANP zondag op basis van cijfers van het COA.

Dagelijks worden gemiddeld 181 asielzoekers van Ter Apel naar andere locaties gebracht om daar te kunnen slapen en zo het opvangcentrum te ontlasten. Deze asielzoekers worden met bussen heen en weer gebracht tussen het aanmeldcentrum in Groningen en de nachtelijke noodopvanglocaties. Paula Lambeck, regiomanager bij het COA, zegt tegen het ANP dat „mensen uitgeput raken door het op-en-neergereis”. De burgemeester van Westerwolde, waar Ter Apel toe behoort, spreekt van een „dramatische” situatie. De omstandigheden zijn volgens Lambeck „niet menswaardig”.

Een noodopvang, zoals die in Beilen, kost 18.500 euro per nacht als daar tweehonderd mensen overnachten, vertelt Lambeck aan het ANP. Bij elkaar opgeteld lopen de kosten voor deze noodopvanglocaties in de miljoenen. De opvang van asielzoekers wordt bekostigd uit de begroting van het ministerie van Asiel en Migratie en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Limiet

In het opvangcentrum in Ter Apel mogen niet meer dan tweeduizend asielzoekers aanwezig zijn. Elke dag dat het COA dit maximum overschrijdt, moet het een dwangsom betalen van 50.000 euro. Die regel is op 13 november ingegaan. Om die reden worden noodopvanglocaties ingezet. Maar zelfs die bieden niet altijd voldoende slaapplekken: zo is onlangs een tijdelijke opvangplek voor 1.200 personen in Biddinghuizen – op het evenemententerrein van pretpark Walibi – geopend. Dat is verder weg van Ter Apel dan de noodopvanglocaties in bijvoorbeeld Zuidwolde of Beilen.

Minister Faber (PVV, Asiel en Migratie) herhaalt in een reactie dat ze het vooral als haar taak ziet de instroom te verlagen. De minister is tegenstander van de spreidingswet, die begin dit jaar juist werd ingevoerd om de ongelijke verdeling van asielzoekers in het land op te lossen: Ter Apel zit overvol omdat de doorstroom naar andere plekken lastig is.

Lees ook

Lokale bestuurders missen betrokkenheid bij asielminister Faber

Asielzoekers bij de pendelbus naar Emmen, vlak bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Foto Kees van de Veen


Max Verstappen is weer wereldkampioen. Zo zag zijn moeilijke seizoen eruit

  • admin
  • November 24, 2024
  • 0

Een paar duizend keer naar links, een paar duizend keer naar rechts. Van de eerste haarspeldbocht onder het kunstlicht van Bahrein, tot de laatste snelle knik naar links deze zondag in Las Vegas stonden er dit Formule 1-seizoen tot nu toe 23.631 bochten op het programma. En nu mag Max Verstappen, die ze op 770 na allemaal nam, zich net als in 2021, 2022 en 2023 wereldkampioen noemen. Deze vier bochten vertellen het verhaal van zijn kampioensjaar.

Variante Villeneuve, Imola. Ronde 58 van de GP van Emilia-Romagna (19 mei)

Lando Norris ziet de donkerblauwe auto voor hem op het circuit al rondenlang groter worden. 6 seconden, 5 seconden – en nu ligt hij nog maar 1,6 seconde achter de Red Bull van Max Verstappen.

Met bijna 300 kilometer per uur komt Norris in zijn oranje McLaren op de Villeneuve-bocht af, een snelle links-rechts-chicane. Een week nadat Norris in Miami zijn eerste race heeft gewonnen, lonkt een tweede overwinning. Van banden sparen is nu even geen sprake. De 24-jarige Brit gaat voluit, zweeft met zijn auto in het flinterdunne gebied tussen crashen en te langzaam zijn.

Nog maar een paar weken eerder kon Norris slechts dromen van zo’n achtervolging op Verstappen. De Nederlander was het seizoen in maart immers net zo dominant begonnen als hij 2023 was geëindigd. Een zeldzame uitvalbeurt in Australië, wegens een kapotte rem, was slechts een hinderlijke onderbreking tussen ruime overwinningen in Bahrein, Saoedi-Arabië, Japan en China. Stuk voor stuk foutloze optredens in een auto, de RB20, die duidelijk de snelste van het veld was.

Maar toen greep Norris begin mei plotseling de overwinning in Miami . Op zich geen reden voor paniek bij Red Bull. Goed, Norris’ van een pakket nieuwe onderdelen voorziene McLaren MCL38 was dan wel écht snel op het stratencircuit in Florida; hij had zijn zege toch vooral te danken aan een voor hem perfect getimede safetycar, waardoor hij amper tijd verloor met zijn pitstop en vóór Verstappen belandde.

Een week later wordt duidelijk dat er meer aan de hand is. Op Imola, een ouderwets krappe baan die door een Italiaanse woonwijk en een park slingert, rijdt Verstappen aanvankelijk weer weg bij Norris. Maar in de slotfase slijten zijn voorbanden rap, en dicht Norris het gat.

Met nog zes ronden te gaan stuurt Norris de Villeneuve-chicane in. Een vlugge stuurbeweging naar links, en dan naar rechts. De g-krachten duwen hem tegen de zijkanten van de cockpit. Zodra Norris op het gaspedaal trapt, overweldigt de meer dan 1.000pk sterke Mercedes-motor de achterbanden, die direct wegglijden. Op luttele centimeters van de grindbak gaat de McLaren even dwars. In een oogwenk stuurt Norris tegen, puur op reflexen. Meteen heeft hij de auto terug onder controle.

Lees ook

Formule 1-racen voor beginners

Formule 1-racen voor beginners

Aan de finish komt Norris 0,7 seconde tekort. Maar de overgave waarmee Norris zijn auto tijdens de vurige achtervolging door Villeneuve smijt, maakt één ding duidelijk: de jacht is geopend.

Bocht 3, Red Bull Ring. Ronde 64 van de GP van Oostenrijk (30 juni)

Het asfalt klimt er honderden meters achtereen steil omhoog en buigt dan scherp af naar rechts. De perfecte gelegenheid om in het kielzog van je tegenstander te duiken, op het laatste moment naast hem te sturen en nét iets later te remmen. Als je wilt inhalen op de Red Bull Ring, het glooiende parcours in de oostelijke uitlopers van de Alpen, dan is bocht 3 je beste kans.

Norris heeft al een paar vergeefse pogingen gewaagd aan de binnenkant bij Verstappen, die hij net als in Imola op de hielen zit. Nu, acht ronden voor de finish, gooit Norris zijn auto er aan de buitenkant naast. Zij aan zij gaan ze allebei met hun complete gewicht op het rempedaal staan, om de snelheid binnen honderd meter terug te brengen van ruim 300 naar 70 kilometer per uur.

Dan gaat er een schok door de auto’s. Om het Norris moeilijk te maken, heeft Verstappen zijn auto naar buiten laten lopen, daarbij precíes genoeg ruimte overlatend. Maar Norris zit een paar millimeter meer naar rechts dan Verstappen had verwacht. Hun achterbanden raken elkaar. Een wolkje blauwe rook stijgt op. Stuiterend op hun wielen gaan de auto’s de bocht in.

Op dat moment twijfelt niemand er meer aan dat de ommekeer echt is. McLaren heeft het gat met Red Bull gedicht. Ook tijdens de race in Oostenrijk heeft Verstappen aanvankelijk een kleine voorsprong, en zit Norris tegen het einde toch weer pal achter zijn achtervleugel. Een langzame pitstop helpt Verstappen niet, maar dan nog wordt Norris naarmate de race vordert alleen maar sneller. Zijn McLaren heeft veel minder last van bandenslijtage – wat in het verdere verloop van het seizoen een belangrijk voordeel zal blijven.

Verstappen en Norris vechten in 2024 geregeld duels uit op de baan, waarbij Verstappen dikwijls de verdedigende partij is. De McLaren wordt gaandeweg steeds beter, terwijl de updates van Red Bull niet goed werken. En waar Verstappen zijn trukendoos met gewaagde gevechtsmanoeuvres de afgelopen jaren in de berging kon laten staan, heeft hij hem weer hard nodig nu Norris telkens opduikt in zijn spiegels.

Wiel-aan-wiel toont Verstappen zich nog altijd een briljante straatvechter. Hij voelt feilloos aan waar hij zijn auto moet positioneren om op papier snellere tegenstanders achter zich te houden. (Te) laat van lijn veranderen, geen ruimte laten zodat de ander van de baan moet: ook de gewaagde manoeuvres die hem voorheen berucht maakten, blijkt hij nog allerminst te schuwen. In Austin en Mexico-Stad komt het eind oktober opnieuw tot veelbesproken aanvaringen met Norris.

De Brit is in Oostenrijk de grote verliezer. Net als Verstappen loopt hij bij de botsing in bocht drie een lekke band op. Verstappen wordt na een pitstop vijfde, Norris valt uit omdat ronddraaiende rubberflarden de achterkant van zijn auto aan gort hebben geslagen. Hoewel hij niet de beste auto had, loopt Verstappen tóch weer uit in de puntenstand.

Bocht 1, Hungaroring. Ronde 63 van de Grand Prix van Hongarije (21 juli)

De hele race is Verstappen al aan het mopperen en foeteren over de boordradio. Hij heeft plekken verloren door een slechte pitstopstrategie en zijn RB20 rijdt voor geen meter. In de eerste bocht van het bloedhete circuit even buiten Boedapest ziet het er voor de buitenwacht uit alsof de frustratie hem even de baas wordt.

Hoewel hij minstens drie autolengtes achter Mercedes-coureur Lewis Hamilton rijdt, waagt Verstappen in de langzame hairpin een inhaalpoging voor de derde plek. Om de grote achterstand te overbruggen, remt Verstappen extra laat – zo laat dat hij de bocht onmogelijk nog kan halen. Met blokkerende voorbanden schiet hij rechtdoor. Zijn achterwiel raakt het voorwiel van Hamilton. De Red Bull vliegt door de lucht en klapt hard op het asfalt. Schade is er wonderlijk genoeg niet. Verstappen finisht roemloos als vijfde.

Het grootste deel van 2024 moet Verstappen het doen met een auto die niet doet wat hij wil. Als Verstappen hem op de limiet van de bandengrip door de bochten wringen, is de RB20 ondanks allerlei aanpassingen en nieuwe onderdelen een onvoorspelbare auto. Dat kost vertrouwen, en dus snelheid.

Soms heeft Verstappen ook veel last van onderstuur: verlies van grip op de voorbanden, waardoor de auto niet instuurt. Het kost hem eind augustus de zege voor eigen publiek op Zandvoort, waar Norris hem inhaalt en verpletterend wint. En ook in Hongarije krijgt Verstappen zijn auto de bochten amper doorgesleurd.

Terwijl hij worstelend met zijn auto in de hoek wordt gedreven, sluipen er soms slordigheden in Verstappens races. Ook in Mexico, waar de Red Bull ook niet vooruit te branden is, wordt hij al vroeg in de race door Norris ingehaald. Een paar bochten later dwingt hij de Brit de baan af met een ongeduldig ogende en bovenal kansloze inhaalmanoeuvre.

Lees ook

De uitdaging voor Max Verstappen: Lando Norris stevig bevechten – binnen de regels

Max Verstappen (tweede auto) wordt op de voet gevolgd door Lando Norris tijdens de race in Mexico-Stad.

Toch zijn de incidenten in Hongarije en Mexico uitzonderingen. Meestal zet Verstappen er kalmpjes de schouders onder als zijn auto niet goed is. Als hij geen eerste kan worden, dan maar vierde. Dankzij die constantheid blijft hij in de tweede seizoenshelft gestaag punten sprokkelen.

Verstappens geluk is daarbij dat Norris er vaak niet in slaagt te profiteren van Red Bulls kwetsbaarheid. De McLaren-rijder wint naast Miami en Zandvoort ook in september de race in Singapore. Maar verder verspeelt hij keer op keer de leiding als hij van pole position start. En te vaak maakt zijn team tactische fouten. Zo loopt Norris misschien wel vier of vijf overwinningen mis. Telkens gaan weer andere rijders er met de zege vandoor, zodat de riante voorsprong van Verstappen – opgebouwd door toen zijn auto het nog behoorlijk deed zeven van de eerste tien races te winnen – maar langzaam slinkt.

Curva do Sol, Interlagos. Ronde 1 van de Grand Prix van São Paulo (3 november)

Een treintje auto’s glibbert behoedzaam over het drijfnatte asfalt aan de binnenkant van de Curva do Sol. Het is de derde bocht die het F1-veld aflegt na de start, een seconde of twintig eerder. In de lange boog naar links beroeren de coureurs het gaspedaal met de grootst mogelijke voorzichtigheid. Ze willen zo hard mogelijk de bocht uit accelereren maar moeten oppassen dat ze niet te véél gas geven en met doorslippende achterwielen van de baan af spinnen.

Maar hoeveel grip het verregende circuit biedt, en hoe diep het gaspedaal kan worden ingetrapt? Niemand die dat precies weet. Al lijkt één man het beter aan te voelen dan de rest.

Aan de buitenkant van de bocht stoomt Verstappen met een veel hogere snelheid het treintje voorbij. Bedreven als hij is in de kunst van het regenrijden, heeft Verstappen onmiddellijk door dat dáár, buiten de door de regen spekglad geworden rubberlaag op de normale racelijn, de meeste grip te vinden is.

Het blijkt een voorbode voor de rest van de race. Als vijftiende vertrokken van de grid, ligt Verstappen na iets meer dan één ronde al tiende. En terwijl vrijwel elke coureur in de buien die over Interlagos trekken minimaal een keer van de baan schiet, houdt Verstappen zijn Red Bull 69 ronden lang in het spoor. Hij rijdt, met de rest op grote achterstand, naar zijn eerste zege in elf races; een van de knapste overwinningen uit zijn loopbaan.

Norris start in Brazilië van pole position en heeft een uitgelezen kans om het titelgevecht écht spannend te maken. Na een matige race, waarin hij opnieuw fouten maakt, finisht hij echter slechts als zesde. Norris kan het kampioenschap wel vergeten.

De instinctieve manier waarop Verstappen in de Curva do Sol direct aanvoelt hoe hij moet omgaan met verraderlijke omstandigheden, is misschien wel het beste symbool voor de manier waarop hij zijn vierde wereldkampioenschap heeft gewonnen. In São Paulo toont Verstappen zijn grote aanpassingsvermogen.

Die flexibiliteit was, evengoed als zijn snelheid an sich, doorslaggevend tijdens een seizoen waarin hij in slechts vijf van de vierentwintig races een dominante auto bestuurde. De rest van de tijd vocht hij met de halsstarrige, moeilijk bestuurbare Red Bull. Maar waar menig coureur, en niet in de laatste plaats zijn dramatisch presterende teamgenoot Sergio Pérez, aan zo’n gevecht zou bezwijken, leerde Verstappen leven met zijn auto.

Verstappen liet in 2024 zien dat hij beschikt over genoeg talent en ervaring – genoeg puur gevoel voor hoe auto’s zich gedragen op het randje van wat natuurkundig mogelijk is – om ook met minder materiaal de beste van de wereld te blijven.