Met zijn bezoeken aan Servië en Hongarije kiest Xi voor twee buitenbeentjes in Europa

Met de timing van zijn bezoek aan Belgrado, dat dinsdag begon, wilde de Chinese president Xi Jinping een kritische boodschap afgeven over het soort internationale politiek waarin de Verenigde Staten unilateraal de regels bepaalt. Het was die dag precies 25 jaar geleden dat vijf Amerikaanse bommen, bij een NAVO-missie tijdens de Kosovo-oorlog, de Chinese ambassade in de Servische hoofdstad raakten – volgens Washington per vergissing. Drie Chinese journalisten kwamen daarbij om.

„Het is een moment voor China en Servië om stil te staan bij deze gezamenlijke geschiedenis, die in hun ogen nog altijd relevant is als het gaat om Amerika’s beleid, ook jegens China”, zegt Dragan Pavlicevic, politicoloog aan de Xi’an Jiaotong-Liverpool Universiteit in Suzhou. De NAVO-campagne in Servië had geen goedkeuring gekregen in de VN-Veiligheidsraad, waar China en Rusland fel tegen waren. Nu was een symbool van China’s soevereiniteit aangevallen. China zal het incident „nooit vergeten”, schreef Xi dinsdag in een artikel in de Servische krant Politika.

Dat zegt ook de 35-jarige journalist Bo Lin, die schrijft over de westelijke Balkan. Ze herinnert zich hoe de straten van Shanghai, waar ze opgroeide, gevuld waren met demonstranten en Chinese vlaggen. „Ik was elf, en snapte er natuurlijk niet zoveel van. Maar je zag, en dat heb ik later ook van oudere vrienden gehoord, dat het heel persoonlijk voelde voor veel mensen – alsof ze zelf waren beledigd, niet iets abstracts.” Ook de woorden van haar basisschoolleraar, die haar klas na het bombardement opriep om na te denken over wat de gebeurtenis met hun eigen leven te maken had, maakten diepe indruk.

Culureel centrum

Toch bracht de Chinese leider, anders dan vooraf verwacht, geen bezoek aan de plek van het bombardement, waar nu een Chinees cultureel centrum staat. De relatie met Europa moet niet verder onder druk komen door te veel vijandigheid. „Deze reis gaat ook om het creëren van een positief moment in de China-Europa-relatie”, zegt Pavlicevic. China wil de verhouding met Europa depolitiseren, zodat ze kunnen focussen op wat voor hen het belangrijkst is: de economische betrekkingen.”

Een NAVO- bombardement bracht China en Servië samen, maar Xi dreef dat niet op de spits

Hoewel beide presidenten hun hechte relaties bevestigden, en herhaalden elkaar te steunen in hun territoriale claims – Servië weigert de onafhankelijkheid van Kosovo te erkennen, China beschouwt Taiwan als afvallige provincie – waren economische afspraken inderdaad het voornaamste resultaat van het bezoek. Een vrijhandelsakkoord dat de twee landen eerder al overeengekomen waren gaat op 1 juli in, en er komt meer samenwerking op het gebied van transport en energie.

Maandag was Xi al haast net zo warm ontvangen door de Franse president Macron, die ook voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie had uitgenodigd. Maar in Frankrijk lagen kwesties op tafel die laten zien dat de verhouding tussen China en Europa de laatste jaren moeizamer is geworden. Macron herhaalde de Europese zorgen over oneerlijke concurrentie door Chinese bedrijven, en probeerde Xi te overtuigen zich in te spannen voor een einde aan de Russische oorlog in Oekraïne. Xi beloofde voorlopig geen importheffingen in te stellen op cognac, herhaalde dat China Moskou geen wapens levert, en zegde toe beter toe te zien op de export naar Rusland van goederen die met zowel civiele als militaire toepassingen.

Na zijn bezoek aan Servië vertrok Xi naar Hongarije. Hij koos daarmee voor twee ‘buitenbeentjes’ in Europa. Terwijl de EU zich steeds meer zorgen maakt over de veiligheidsimplicaties van economische samenwerking met China, en elders in Centraal- en Oost-Europa de animo voor samenwerking met China juist afnam, werden de Chinese banden met Servië en Hongarije alleen maar sterker.

Drukmiddel

Ook in Hongarije viel Xi’s bezoek samen met een jubileum: donderdag was het precies twintig jaar geleden dat het land toe-trad tot de EU. De afgelopen jaren kwam de Hongaarse president Viktor Orbán regelmatig in conflict met Brussel, dat de financiële steun aan Hongarije deels bevroor in reactie op zijn autoritaire beleid. De groeiende Chinese investeringen in het land zijn daarom extra welkom. Volgens een analyse van het Centraal-Europese journalistieke platform VSquare zet Orbáns regering de groeiende economische afhankelijkheid van China regelmatig in als drukmiddel in onderhandelingen met de EU. Ook in Hongarije verscheen vooraf een artikel van Xi’s hand, in de krant Magyar Nemzet. Daarin prees Xi het „onafhankelijke” buitenlandbeleid van Boedapest.

De Hongaarse premier Viktor Orbán en zijn vrouw Aniko Levai verwelkomen donderdag de Chinese president Xi Jinping en zijn echtgenote in de Burcht van Boeda in de Hongaarse hoofdstad.

Orbán noemde China donderdag tijdens een gezamenlijke persconferentie met Xi „een van de pilaren van de nieuwe wereldorde”. Hij zei het Chinese vredesplan voor Oekraïne te steunen, dat oproept tot een staakt-het-vuren en vredesbesprekingen. Xi zei een grotere rol voor Hongarije in de EU te steunen bij het bevorderen van de relaties tussen Beijing en Europa. Het land neemt in juli het roulerend voorzitterschap van de EU over. De twee spraken af de samenwerking rond handel, financiën en kernenergie te verdiepen. Ook blijft China bijdragen aan een hogesnelheidslijn tussen Boedapest en Belgrado.

Binnen de EU staan de neuzen meer dan voorheen dezelfde kant op als het gaat om de relatie met China, maar er blijven verschillen. En China blijft graag laten zien „wat de waarde van de relatie kan zijn voor individuele landen”, aldus Pavlicevic.

Bo bracht dit jaar haar eerste boek uit, over collectieve herinneringen in de westelijke Balkan. Haar interesse in het gebied voert ze terug op haar jeugdherinneringen. Zoals filmklassiekers uit het socialistische Joegoslavië, die grijsgedraaid werden op de Chinese televisie, ook nadat de federatie uiteenviel. Maar ook op de oproep van haar leraar op de maandag na het NAVO-bombardement. „Dat was het zaadje.”

Delen





Mail de redactie