Terwijl professionele media – van kranten tot aan tv-studio’s – hun hoofd breken over hoe ze de jongere generatie kunnen bereiken, kijkt Gen Z naar een acht uur durende YouTube-film over het einde van de tienerserie Victorious van Nickelodeon. De productie van YouTuber Quinton Kyle Hoover (@quintonreviews) lijkt nog het meest op een urenlange spreekbeurt waarin hij het programma uit 2010 net iets te serieus onder de loep neemt. Zijn video is meer dan 6,2 miljoen keer bekeken.
In dergelijke video-essays bespreken makers populaire films, series, politiek, wetenschap, eigenlijk alles dat het leven interessant maakt, met uitgebreide en genuanceerde argumenten. Hoover vertelde The Guardian dat hij wel vier tot zeven maanden kan werken aan zo’n productie. Iets wat de 26-jarige maker nooit had gedaan, als hij niet wist dat het meteen aan zou slaan bij zijn jonge publiek.
In een andere video die nu al elf miljoen keer is bekeken duikt de YouTuber Jenny Nicholson in de meer dan tien jaar oude dramaserie The Vampire Diaries. Net als Hoover zit zij voor een sullig prikbordje en leest ze voor uit een script dat voor haar ligt. De YouTubers zijn vriendelijk en aandoenlijk, waardoor de urenlange uitweidingen aanvoelen als een intiem gesprek met een vriend.
Comfort-video
Jenny Nicholsons video-essays zijn meer dan alleen een terugblik op wat veel jongeren in hun jeugd aan media hebben geconsumeerd. Wie de serie niet gezien heeft, kan alsnog de ethische en psychologische discussies over de personages en hun keuzes volgen. Een reactie met veel vind-ik-leuks onder het filmpje: „Waarom? Waarom is dit mijn comfort-video? Ik heb nog nooit Vampire Diaries gezien en toch is deze 2,5 uur durende ERVARING als een kom kippensoep voor me.”
Een „ervaring” zijn deze video’s zeker. Wie ze heeft bekeken verlaat YouTube met nieuwe inzichten, zoals je voldaan een lezing in een debatcentrum kan verlaten. De filmpjes worden vergezeld van een lange bronnenlijst met nieuwsartikelen, wetenschappelijke artikelen en Wikipediapagina’s.
Voor jongeren die een bruisend leven hebben op kanalen als TikTok, Snapchat, Reddit en YouTube, heeft internetcultuur impact op hun hele bestaan, waarin nauwelijks meer een onderscheid bestaat tussen een online- en offlinesfeer. Video-essays maken een genuanceerd debat mogelijk over de zaken die deze jongeren bezighouden binnen die wereld.
Natuurlijk zijn niet alle video-essays op YouTube zo lang als die van Hoover en Nicholson. Er worden ook filmpjes gemaakt die uitgetypt op de opiniepagina van een krant hadden kunnen staan. Maar wat ze bindt is dat ze zijn gemaakt met een diepgravende blik die doorgaans niet geassocieerd wordt met de zogenaamd vluchtige sociale media.
Nerdwriter
Het concept is zeker niet nieuw. The Washington Post schuift de Amerikaanse maker @Nerdwriter1 naar voren als pionier van het format. Hij bekritiseert op YouTube kunst, literatuur, film maar ook de toespraken van Donald Trump en heeft onder alle generaties fans. Het Washington Post-artikel over The Nerdwriter, Evan Puschak, steekt de loftrompet over zijn essayboek Escape into Meaning, dat hij heeft geschreven na een meer dan tien jaar lange carrière als YouTube-essayist. „Het is duidelijk dat Puschak een getalenteerde essayist is – net als zijn idool Ralph Waldo Emmerson – ongeacht het medium.”
Een andere bekende video-essay-superster is de modehistorica en criticus Mina Le. In een van haar filmpjes praat ze in 38 minuten de kijker bij over de impact van internetcultuur op de belevingswereld van jonge vrouwen. In haar YouTubefilm ‘Toxic’ femininity: what’s up with girlbloggers, female manipulators, and femcels? heeft ze het over een online ontwikkeling die ze ‘giftige vrouwelijkheid’ noemt en die vooral betrekking heeft op Gen Z.
Jonge meisjes creëerden vooral na 2014 op sociale media een persona rondom zelfdestructief gedrag, eetstoornissen en depressie – ondanks dat ze geen mentale stoornis hadden. Mina Le gebruikt bronnen uit zowel het heden als verleden om op deze trend te reflecteren – van Ophelia uit Hamlet tot Lana Del Rey. Haar jargon met woorden als ‘femcel’ en ‘Tumblr sad girl era’ hoor je vaker in de algoritmebubbel van Gen Z-vrouwen die opgroeiden op microblogplatform Tumblr.
Mina Le is vooral indrukwekkend wegens haar scherpe analyses die ze publiceert op het moment dat een trend aan het opkomen is – vaak veel eerder dan andere cultuurcritici. Hierdoor is ze een veelgebruikte bron voor journalisten die eveneens internetcultuur duiden.
Internet-intellectuelen
De toegankelijkheid van videoplatforms als YouTube biedt personen uit gemarginaliseerde groepen ook de kans om in de vorm van een video-essay een genuanceerd verhaal te vertellen aan een groot publiek. Zo gebruikt maker Elias Gold zijn YouTubekanaal Native Media Theory om de representatie van inheemse volkeren in de media te bespreken en analyseren. In een veelbekeken video levert hij kritiek op de rol van inheemse personen – of eerder een tekort daaraan – bij de productie van de Avatar-films.
Getalenteerde vertellers vinden dankzij het internet – ook zonder professionele publicatieplatforms als kranten en uitgevers – hun publiek. Zo floreert online een groep autodidacte internet-intellectuelen die zijn opgegroeid met het internet.
De populariteit van deze complexe video’s is in zekere zin een reactie op de korte filmpjes die TikTok domineren. TikTok zelf heeft dat ook door; eerst mochten video’s op het platform slechts vijftien seconden lang duren – nu is dat opgerekt tot tien minuten. Alsnog wordt de gebruiker op het platform overspoeld door vlugge en oppervlakkige content. Hiermee vergeleken, zakt de kijker van lange video-essays weg in een warm bad van nuance.
Süeda Isik schrijft in deze tweewekelijkse rubriek over memes en internetcultuur.
