N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Vogel De veldleeuwerik was een generatie geleden overal. Nu dreigt de vogel uit te sterven, waarschuwt Jaap Vuijk.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98390354-382de7.jpg)
Foto Jaap Vuijk
Wanneer ik in de duinen bij Meijendel een veldleeuwerik (Alauda arvensis) hoor, zie ik me hier weer als jongetje lopen aan de hand van mijn vader, vergezeld van een hoog boven ons zingende veldleeuwerik. Minutenlang kon de veldleeuwerik zingend steeds hoger klimmen om, wanneer hij bijna in het blauw verdween, als een parachute in een trage glijvlucht weer af te dalen. De rollende zang van de veldleeuwerik leek onlosmakelijk verbonden met het voorjaar. Maar niets is wat het lijkt.
Melancholieke tonen
De zang en zweefvlucht van de veldleeuwerik heeft vele dichters en componisten geïnspireerd. Shelley bezong de veldleeuwerik in To a skylark en Brahms in zijn Lerchengesang. De Britse componist Ralph Vaughan Williams (1872-1958) componeerde The lark ascending bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en brengt in de melancholieke tonen van de viool de zang en vlucht van de veldleeuwerik tot leven, hierin de vrijheid vierend.
Melancholieke tonen zijn ook nu op hun plaats. Sinds 1970, toen er nog een miljoen veldleeuweriken in ons land broedden, is de populatie gedecimeerd naar nu slechts veertigduizend paren. De onberispelijk strakgetrokken velden en de hoge maaifrequentie van de intensieve landbouw bieden de veldleeuwerik onvoldoende insectenrijke vegetatie om te overleven.
De veldleeuwerik is met zijn zangvlucht en strak gekapt kuifje een aansprekende indicator van de biodiversiteit die onder druk staat
De veldleeuwerik is met zijn zangvlucht en strak gekapt kuifje een aansprekende indicator van de biodiversiteit die onder druk staat. De verscheidenheid aan leven is belangrijk voor de kwaliteit van lucht, water en bodem en is hiermee voor ons van levensbelang. Birdlife, een internationale koepel van vogelbeschermingsverenigingen, publiceerde recent haar State of the World’s Birds 2022 en trekt hierin de sombere conclusie dat Europa zeshonderd miljoen vogels minder herbergt dan in 1980 en dat één op de acht vogelsoorten met uitsterven wordt bedreigd. Belangrijkste oorzaken voor deze teruggang zijn het verlies van leefomgeving door intensivering van de landbouw en houtkap, jacht en klimaatveranderingen.
Maar het rapport schetst ook hoop in beheersplannen die succes boeken. Wereldwijd zijn Important Bird and Biodiversity Areas aangewezen die nu 9 procent van het aardoppervlak omvatten en waarvan Nederland er 106 kent. Het natuurbehoud in deze gebieden leidt aantoonbaar tot herstel van biodiversiteit en getuigt van de enorme veerkracht van de natuur. Door niet van maar met de natuur te leven en dit uitgangspunt serieus te nemen in de inrichting van onze leefomgeving, kunnen we de dalende biodiversiteitscurve ombuigen en ervoor zorgen dat ook onze kleinkinderen aan de hand van hun ouders van de fluwelen zang van de veldleeuwerik, hoog boven de Hollandse velden, kunnen genieten.
