Een veilige en pragmatische keuze, die weinig risicovol lijkt voor de nieuwe coalitie en waarmee invloed behouden blijft in Brussel. Zo valt de keuze van premier Dick Schoof te typeren om opnieuw CDA’er Wopke Hoekstra als Eurocommissaris voor te dragen. Schoof noemt Hoekstra dinsdag in een brief aan Commissievoorzitter Ursula von der Leyen „een sterke kandidaat voor een stevige portefeuille”. Het kabinet lijkt met de voordracht van Hoekstra te hebben gekozen voor zekerheid en continuïteit in Brussel, geen overbodige luxe gezien de recente politieke chaos bij de start van het kabinet-Schoof.
De keuze voor Hoekstra is tegelijkertijd opvallend, omdat hij geen lid is van een van de coalitiepartijen. De CDA’er was vicepremier in het vorige kabinet en de nieuwe rechtse coalitie wil inhoudelijk juist ferm afstand nemen van Rutte-IV. De keuze laat zien dat de huidige coalitiepartijen, uitgezonderd de VVD, geen bestuurlijke zwaargewichten hebben die voor een topfunctie in Brussel in aanmerking komen.
Wopke Hoekstra zelf liet al duidelijk doorschemeren nog wel een periode in Brussel te willen blijven. Hij vervangt sinds vorig najaar Frans Timmermans, van wie hij een deel van de ‘Green Deal’-portefeuille overnam: klimaat. Welke portefeuille hij de volgende periode krijgt, is nog niet duidelijk: dat bepaalt de Europese Commissie.
Hoekstra leidde succesvol het Europese onderhandelingsteam op de klimaattop afgelopen november in Dubai, waar de internationale gemeenschap belangrijke nieuwe afspraken maakte over het beperken van het gebruik van fossiele brandstoffen. Het werd zijn belangrijkste wapenfeit.
Hoekstra onzichtbaar
Sindsdien was Hoekstra als klimaatcommissaris vrij onzichtbaar, ook omdat alle belangrijke klimaatwetgeving in Brussel al was afgerond. Maar onder groene politici klonk afgelopen half jaar ook irritatie. Hoekstra zou zich onvoldoende hard hebben gemaakt voor het klimaat en de natuur op het moment dat groene voorstellen – waaronder de Natuurherstelwet – onder vuur kwamen te liggen.
Lees ook
Nakomen beloftes wordt uitdaging voor ambitieuze Von der Leyen
Hoekstra’s eerdere ambitieuze klimaatprofiel past juist niet heel goed bij het nieuwe Nederlandse kabinet. In zijn regeringsverklaring zei Schoof onlangs dat Nederland als het om klimaat- en natuurbeleid gaat in Europa „niet altijd het beste jongetje van de klas” hoeft te zijn.
Anderzijds had Hoekstra eerder een profiel dat wel bij de coalitiepartijen past. Als CDA-vicepremier trok hij het doel om de stikstofuitstoot per 2030 te halveren in twijfel, wat Nederlandse boeren meer ademruimte gaf. En als minister van Financiën was Hoekstra uitgesproken kritisch over Europese landen als Italië die hun overheidsfinanciën niet op orde hebben, wat goed past bij de strenge begrotingsdiscipline van het nieuwe kabinet. Dat wil ook dat Nederland minder aan de EU gaat betalen.
De reacties vanuit de coalitie op Hoekstra’s voordracht waren dinsdag zuinigjes: ze gingen meer over Hoekstra’s opdracht dan over zijn persoon. VVD-leider Dilan Yesilgöz schreef op X dat Hoekstra „een mooie portefeuille” moet krijgen „zodat onze Nederlandse belangen daar stevig vertegenwoordigd kunnen worden”. BBB-Kamerlid Henk Vermeer hoopt dat Hoekstra een zware economische portefeuille krijgt. „Nederland heeft belang bij een goed functionerende interne markt en dus een gelijk speelveld voor onze bedrijven. Dat is ook goed voor Nederlandse landbouw en visserij en dus ook voor de Nederlandse burger.” NSC en PVV reageerden nog niet.
Door Hoekstra’s ervaring als minister van Financiën is de hoop dat Nederland voor een economische portefeuille goede kaarten heeft
Het CDA reageerde enthousiast. Partijleider Henri Bontenbal schreef op X dat zijn partij blij is dat Hoekstra „een nieuwe, volle periode aan de slag mag voor een sterk, duurzaam en sociaal Europa”. Die opmerking is een speldenprikje naar de coalitie, die juist eurosceptischer is en minder ambitieus als het om klimaatbeleid gaat. Vanuit het CDA klinkt dat zowel premier Schoof als Hoekstra zelf de partij van tevoren netjes hebben geraadpleegd over de keuze voor de CDA’er.
Economische portefeuille
Door Hoekstra’s ervaring als minister van Financiën is de hoop dat Nederland voor zo’n economische portefeuille goede kaarten heeft. Maar tegelijk zijn er meer lidstaten geïnteresseerd in een economische – dus zware – post. Landen als Frankrijk of Ierland azen op de plek, terwijl ook de ervaren Letse Eurocommissaris van Financiën Valdis Dombrovskis al heeft aangegeven door te willen.
Dat Hoekstra al een periode heeft meegedraaid als Eurocommissaris, vergroot voor Nederland wel de kans op een invloedrijkere portefeuille. In Brussel geldt ervaring traditioneel als belangrijk en kleinere lidstaten slagen er wel vaker in belangrijke posten te krijgen – recent bijvoorbeeld Letland en Slowakije.
Bovendien ligt Hoekstra goed bij de pas herbenoemde voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen – net als hij een christen-democrate. Ook zij liet de afgelopen weken meerdere keren aan premier Schoof weten blij te zijn met de voordracht van Hoekstra. De Europese christen-democraten boekten vorige maand een flinke verkiezingszege, waardoor de partij in de nieuwe Europese Commisssie nog meer belangrijke posten wil claimen. Een ervaren bestuurder als Hoekstra komt dan goed van pas.
Wat al wel vrij zeker is: zo’n hoge positie als Frans Timmermans de afgelopen periode in Brussel had, zal Hoekstra niet krijgen. Als eerste uitvoerende vicevoorzitter, met beslismacht over het volledige klimaat- en natuurdossier, was de PvdA’er een van de machtigste mensen in Brussel. Schoof liet al eerder merken dat Nederland niet meer rekent op zo’n hoge positie. De komende weken wordt duidelijk wat er voor Hoekstra wel inzit – vanaf half augustus houdt Von der Leyen sollicitatiegesprekken, waarna ze een indeling zal maken.
Hoekstra betoont zich met zijn nieuwe mandaat in elk geval een politieke overlevingskunstenaar. Nadat hij vorig jaar zomer het CDA in diepe crisis achterliet en besloot niet opnieuw lijsttrekker te worden, werd hij vrij onverwachts door Rutte voorgedragen als tijdelijk Eurocommissaris. En met zijn klimaatprofiel en een totaal ander kabinet leken zijn kansen op verlenging eerst klein, maar nu kan Hoekstra nog tot 2029 in Brussel blijven.
