Met de smartphone op jacht naar het noorderlicht

Posted on January 10, 2024 by admin

De voortekenen zijn deze winteravond niet gunstig. Door de felle lichten van de rijdende bus is goed te zien hoe de sneeuwvlokken als een gordijn aan ons voorbijtrekken. Dat betekent dat het bewolkt is. En dat wil je niet als je op een half uur rijden ten noorden van het Finse stadje Rovaniemi op zoek gaat naar een bijzonder natuurfenomeen. Als we in het dennenbos bij Norvajärvi aankomen in een kampement, is de neerslag verdwenen. Vanuit de verte klinkt een onbestemd geluid. Het is aardedonker, maar al snel wennen onze ogen aan de duisternis.

Ontelbare sterren poppen op aan de zwarte hemel. De Grote Beer straalt. Hout kraakt van de kou. En na een minuut of twintig verschijnt er opeens een vaag grijs-wit lichtschijnsel. Door de lens van de iPhone 14 zijn de slierten veel kleuriger. Met een sluitertijd van een paar seconden is het snel vastgelegd: het groene noorderlicht.

Vrijwel meteen worden de foto’s de wereld in geslingerd. De reacties van familie, vrienden en volgers zijn overweldigend. Maar wat hebben we nu helemaal in het echt gezien?

Weerman Ruben Weytjens (46) schiet aan de andere kant van de telefoon uit herkenning in de lach. Hij weet als geen ander hoe het werkt. De Belg heeft het noorderlicht honderden keren gezien. Hij begeleidde zo’n honderd keer een groep van reisspecialist Voigt Travel op zoek naar noorderlicht in het noorden van Europa. „Als je de lichtslierten hebt zien bewegen, dan heb je het noorderlicht gezien”, zegt Weytjens. „Dat hoeft voor het oog niet groen te zijn geweest. Wanneer het noorderlicht intenser wordt, ga je het beter zien. Bij zwakker licht pikken de camera’s de kleuren veel makkelijker op dan onze ogen die ’s nachts juist zijn ingesteld op het detecteren van grijsschalen.”

Bloedige regen

In het Arktikum Museum van Rovaniemi wordt de geschiedenis van het noorderlicht – ook bekend als aurora borealis – uitgebeeld en beschreven. Het was heel lang niet bekend wat de oorsprong was van dit fenomeen. Er ontstonden talloze mythen. De Romeinen beschreven het als „bloedige regen” omdat het lichtspel in het zuiden vaker rood van kleur is. In de gebieden waar het noorderlicht minder vaak te zien was, zagen ze het als een onheilstijding. En in Noord-Europa werd het groene licht in verband gebracht met het dodenrijk. De Sami, de inheemse bevolking van Lapland, dachten dat het noorderlicht een levend iets was waarmee ze konden communiceren.

Het noorderlicht bij de Noorse stad Tromsø.

‘Noorderlicht-gids’ Lena Binétruy vertelt bij een knapperend vuurtje het werkelijke verhaal. Het lichtverschijnsel wordt volgens de Française veroorzaakt door een sterke ‘uitbarsting’ van het magneetveld van de zon. Daardoor wordt er een grote hoeveelheid deeltjes het heelal in geslingerd die het aardmagnetische veld verstoren. Deeltjes worden afgebogen richting de polen, waardoor het noorderlicht regelmatig juist daarboven te bewonderen is. Verschillende kleuren worden veroorzaakt door de interactie die de deeltjes aangaan met moleculen in de atmosfeer. Bij groen of oranje licht gaat het om interactie met zuurstofmoleculen. Bij blauw, paars of rood licht gaat het om stikstofmoleculen. Deze avond in Fins Lapland zien we alleen grijs en groen licht.

Invloed van sociale media

Weytjens heeft alle kleuren van de regenboog langs zien komen. Aan het begin van deze eeuw begaf hij zich als ‘jager’ op zoek naar het noorderlicht in een specifieke groep natuurliefhebbers. „Toen ik in 2002 voor het eerst als toerist naar Lapland ging, was de belangstelling van Nederlanders en Belgen gering. Ik maakte me destijds ook niet druk over de precieze kleuren die ik zag”, stelt de noorderlichtexpert. „De afgelopen twintig jaar is het onder invloed van sociale media totaal veranderd. Doordat er massaal met smartphones plaatjes worden verspreid, is het een soort hype geworden.” ‘Het noorderlicht zien’ staat nu op de bucketlists naast zwemmen met dolfijnen of kijken naar een vulkaanuitbarsting. Maar het is volgens Weytjens „echt niet zo eenvoudig dat je naar de poolcirkel vliegt, de deur uit loopt, naar de lucht kijkt en kan gaan klikken”.

Landen als Noorwegen, Zweden, Finland, IJsland en Canada prijzen zichzelf nu aan als ‘topbestemmingen’ waar het noorderlicht het beste ‘beleefd’ kan worden. Het toerisme in Fins Lapland is de afgelopen drie jaar met 18 procent gestegen. Noord-Europese steden als Tromsø, Abisko en Rovaniemi behoren tot populaire ‘instagrammable’ plekken op aarde. Afgelopen september was er ook een rode kleurrijke gloed op sommige plekken boven Nederland zichtbaar. En dat zal de komende jaren vanwege het eindigen van een cyclus van de zon vaker het geval zijn.

Moddergat

Toch zit er volgens Weytjens wel een groot verschil tussen de waarnemingen op plekken rondom de poolcirkel en bij de Noordzee. „Het licht was in Nederland alleen zichtbaar met speciale camera’s vanaf speciale plekken zoals Moddergat of Terschelling. ‘Fotografisch licht’, noem ik dat. De laatste keer dat het noorderlicht vanaf hier met het blote oog waarneembaar was, was tijdens de halloweenstormen op 29 en 30 oktober in 2003”, vertelt de weerman uit Vlaanderen. „De kans op succes boven de poolcirkel is met name tussen november en april heel reëel.”

Het noorderlicht boven de Finse stad Rovaniemi.

Als Weytjens met een groep op reis gaat, dan doet hij vooraf veel aan verwachtingsmanagement. Mensen hebben volgens hem vaak de meest waanzinnige foto’s in allerlei kleuren gezien, maar het is doorgaans niet zo dat je het noorderlicht zelf op die manier waarneemt. Het gaat volgens Weytjens dan ook om veel meer dan het maken van een foto waarmee je kunt pronken. „Je moet je vooral realiseren waarnáár je kijkt. Dat het ontstaan is door deeltjes die 150 miljoen kilometer van de zon naar de aarde afleggen. Dan zijn de exacte kleuren minder van belang.”

Volgens Weytjens heb je als ‘noorderlichtjager’ wel een aantal dingen zelf in de hand om de kans op succes te vergroten. Zo gelooft hij niet in het ‘noorderlicht-alarm’ waar sommige hotels mee adverteren. Weytjens: „Je moet zelf actief op jacht gaan. Vanuit een zo donker mogelijke plek waar geen lichtvervuiling van een stad is. Er mag eigenlijk geen bewolking zijn. En dan moet je geduld en een beetje geluk hebben. Dus de een ziet het gelijk de allereerste keer, een ander neemt helemaal niets waar, maar in de praktijk heeft 97 procent van mijn klanten het noorderlicht op één of andere manier gezien.”

De onzekerheid en de spanning of het gaat lukken, maken een wezenlijk onderdeel uit van ‘de totale ervaring’. Zo wordt de kans op succes deze winteravond door de lokale gids in Rovaniemi vooraf op 20 procent geschat.

Het was voor Conny en Amanda MacDonald toch voldoende om een kans te wagen. De Nederlandse moeder en haar dochter waren nog dezelfde ochtend uit Lisse vertrokken om bij de poolcirkel in Finland het noorderlicht te zien. Dat hadden ze mede gedaan op basis van de gegevens van een ‘noorderlicht-app’. Die gaf aan dat de KP-waarde, waarmee de mate van geomagnetische activiteit wordt aangegeven, met ‘5’ en iets hoger redelijk gunstig was. „Ik heb meteen een rechtstreekse vlucht, onderdak en deze tour geboekt”, zegt Conny MacDonald. „Het is niet de goedkoopste manier, maar soms is het zaak dat je snel handelt.”

Iets vredelievends

Als Amanda MacDonald dan ineens in een donker Fins dennenbos bij 17 graden onder nul staat en het noorderlicht ziet, probeert ze te beschrijven wat haar zo intrigeert. „Het prachtige spel van de natuur dat zich zo voor je ogen naast een hemel vol met sterren voltrekt. Dat heeft iets magisch én iets vredelievends”, zegt ze. „Van tornado’s of vulkaanuitbarstingen zou ik geen kick krijgen. Dat is de destructieve kant van de natuur.”

Hoe heftiger het noorderlicht, hoe heftiger de ervaring. Deze avond even buiten Rovaniemi is niet bijzonder spectaculair. Emoties blijven uit. Het verlangen naar de warme bus wint het van de wil meer licht te zien.

Weytjens heeft het wel eens anders beleefd. Meer dan eens had hij huilende mensen in zijn armen als een lichtschijnsel in een pallet van kleuren met een grote snelheid begon te draaien. Zo snel dat het blote oog er beter op berekend was dan de lens van een camera. „Zo’n herinnering blijft altijd op je netvlies staan”, zegt Weytjens. „Daar kan geen plaatje op Instagram tegenop.”

Leven
NIEUWS

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

admin
November 14, 2024
0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”

Leven
NIEUWS

In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

admin
November 13, 2024
0

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Leven
NIEUWS

Column | De oppaskat van Jan

admin
November 13, 2024
0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.