Met de Oekraïense raketaanval op de Russische Zwarte Zeevloot komt de strijd om de Krim in een nieuwe fase

Anderhalf jaar lang probeerden de Oekraïense strijdkrachten een methode te vinden voor een aanval op de Russische Zwarte Zeevloot in Sevastopol, de strategisch gelegen marinehaven in het zuidwesten van de bezette Krim. In de nacht van dinsdag op woensdag, rond 02.00 uur, sloeg Oekraïne toe: zeker twee Russische oorlogsschepen in een reparatiedok werden geraakt. Op sociale media werden foto’s verspreid waarop een enorme vuurzee te zien is.

De Oekraïense luchtaanval, de grootste op de Krim sinds de Russische invasie van 2014, heeft zowel symbolische als strategische betekenis en kan een nieuwe fase inluiden in de strijd om het bezette schiereiland. Het toont voor het eerst dat Rusland zich niet langer onkwetsbaar kan wanen op de Krim. Bovendien komt de aanval precies in de week dat de wereld zich verbaast over de rol die techmiljardair Elon Musk vorig jaar speelde met de uitschakeling van het Starlink-netwerk wegens een geplande Oekraïense drone-aanval op dezelfde Zwarte Zeevloot.

Sevastopol is daarvan al sinds mensenheugenis de thuishaven; vanuit hier controleert Rusland niet alleen de Krim zelf, maar ook een groot deel van de Zwarte Zee. Russische oorlogsschepen uit Sevastopol voeren met grote regelmaat raketaanvallen uit op Oekraïense steden; ook worden vanuit deze haven Russische troepen in het bezette zuiden van Oekraïne bevoorraad. Daarnaast speelt de Zwarte Zeevloot een belangrijke rol bij de bescherming van de Krimbrug bij Kertsj, de cruciale, maar kwetsbare weg- en spoorverbinding tussen het schiereiland en het Russische vasteland.

Tien kruisraketten

Hoe Oekraïne de luchtaanval op het hoofdkwartier van de Zwarte Zeevloot precies heeft uitgevoerd is niet duidelijk. Volgens het Russische ministerie van Defensie zijn tien kruisraketten op de marinehaven afgevuurd, waarvan er zeven zouden zijn neergehaald. Ook zegt Moskou drie Oekraïense zeedrones bij Sevastopol te hebben vernietigd. Volgens gouverneur Michail Razvozjhajev van Sevastopol, door Moskou geïnstalleerd, raakten 24 mensen gewond bij de luchtaanval.

Volgens de Oekraïense militaire inlichtingendienst (HUR) werden „een groot landingsvaartuig en een onderzeeër” geraakt, zo zei woordvoerder Andri Joesov tegen Reuters. Hij wilde niet ingaan op de wapens die Oekraïne bij de aanval heeft gebruikt.

Tot nu toe beschikt Kyiv niet over raketten die afstanden groter dan zo’n 250 kilometer kunnen overbruggen. Daarmee was Sevastopol, zo’n driehonderd kilometer ten zuidoosten van Odesa, vanaf de niet-bezette delen van het Oekraïense grondgebied alleen bereikbaar voor onbemande drones. Maar veruit de meeste van deze traag vliegende aanvalsdrones werden onderschept door de Russische luchtverdediging of onklaar gemaakt met elektronische oorlogvoering.

Inname booreilanden

De Oekraïense raketaanval op de Zwarte Zeevloot is niet los te zien van de spectaculaire inname van vier booreilanden in de Zwarte Zee eerder deze week. Afgelopen maandag maakte de militaire inlichtingendienst bekend dat de Oekraïense marine deze zogenoemde Bojko Torens heeft heroverd op de Russische bezetter. Het gaat om olie- en gasplatformen tussen Slangeneiland en de Krim, die de Russen in 2015, een jaar na de invasie van het schiereiland, hadden ingenomen.

Met de inname van de eilanden, zo zei HUR-woordvoerder Joesov maandag tegen de Kyiv Post, creëren de Oekraïense strijdkrachten meer bewegingsvrijheid voor zichzelf op de Zwarte Zee. Want volgens Kyiv gebruikten de Russen de booreilanden als vooruitgeschoven posten op zee voor verschillende militaire doelen. De Russen volgden onder meer Oekraïense troepenbewegingen vanaf de booreilanden. Ook konden ze met hun apparatuur doelen op de Krim beschermen tegen aanvallen – onderzees, over het water, of door de lucht.

Lees ook: Met zeedrones dringt Oekraïne de Russische marine op de Zwarte Zee steeds meer terug

De Bojko Torens waren voorzien van het Neva-radarsysteem, dat Moskou in staat stelde over afstanden tot ruim vijftig kilometer scheepvaart te detecteren op de Zwarte Zee. Kleinere bootjes werden vanaf zo’n vijftien kilometer afstand automatisch opgepikt door de radar. Daarnaast waren de booreilanden een landingsplatform voor helikopters, er lag helikoptermunitie opgeslagen, en ze werden gebruikt voor de stationering van langeafstandsraketten.

De afgelopen maanden voerden de Oekraïense strijdkrachten gerichte aanvallen uit op doelen op de Krim, met de kennelijke bedoeling de Russische radarcapaciteit en de luchtverdediging te raken. Eind augustus werd een S-400 luchtverdedigingssysteem aangevallen en uitgeschakeld op het Tarchankoet schiereiland, de uiterste westpunt van de Krim. Een dag later voerden Oekraïense commando’s in kleine bootjes vroeg in de ochtend een gedurfde aanval uit op radarsystemen in de buurt, bij Kaap Tarchankoet.

Alles bij elkaar zorgen de gecoördineerde Oekraïense operaties tegen de Russische verdedigingswerken ervoor dat Moskou geen vrij spel meer heeft op de Krim, en evenmin in het noordwesten van de Zwarte Zee.

Oekraïense strategie

De precisie-aanval op het droogdok in Sevastopol past naadloos in de Oekraïense strategie die Kyiv hanteert in de bezette gebieden die ver achter de frontlinies liggen. Die is erop gericht de capaciteit van de Russische krijgsmacht systematisch uit te putten en de logistiek erachter maximaal te frustreren.

Lees ook: Na de annexatie maakten de Russen van de Krim één grote militaire basis

Het is vooralsnog de enige methode die Kyiv heeft: er voor zorgen dat het schiereiland onverdedigbaar en dus onhoudbaar wordt voor de Russen. Voor een landing vanaf zee is het nog veel te vroeg, als het al zover kan komen. Maar de wetenschap dat de Zwarte Zeevloot direct gevaar loopt in de haven van Sevastopol stelt Moskou voor een hele waaier aan nieuwe problemen. Uitwijken naar de Russische haven van Novorossiejsk brengt de vloot op honderden kilometers afstand van het westelijke deel van de Zwarte Zee. En zelfs bij die haven hebben Oekraïense eenheden de Russische vloot al eens een mokerslag toegebracht, met zeedrones.

Het beschermen van de Krimbrug – die het afgelopen jaar al twee keer is geraakt – leek tot nu toe de grootste zorg van het Kremlin, als het ging om de Russische speelruimte op het schiereiland. De grote vraag is of Moskou zich kan aanpassen aan de nieuw ontstane situatie, en hoe snel. Zoals de Amerikaanse historicus en militair analist Phillips O’Brien kort na de aanval op Sevastopol schreef: „Als de Oekraïners dit kunnen volhouden en de Russen passen zich niet aan, dan wordt het bijna onmogelijk voor de Russen om de Krim in de toekomst te behouden.”