Merz wil grenscontroles doorzetten, al is zijn coalitie verdeeld

Een Berlijnse rechter oordeelde dat het onwettig is, toch gaat de regering van kanselier Friedrich Merz (CDU) ermee door: mensen die asiel willen aanvragen in Duitsland kunnen bij de grens geweigerd worden. Het vonnis over het migratiebeleid zet de vier weken oude coalitie van CDU/CSU en SPD direct onder druk.

Maandag oordeelde de bestuursrechter in Berlijn dat drie Somaliërs, die begin mei in Frankfurt aan de Oder werden aangehouden en vervolgens werden teruggestuurd naar Polen, in Duitsland asiel moeten kunnen aanvragen. Duitsland is, aldus de rechter, niet verplicht de drie op te nemen, maar moet een zogeheten Dublin-onderzoek uitvoeren alvorens dat te beslissen. Uit dat onderzoek moet blijken in welk Europees land de drie als eerste aankwamen en waar zij dus asiel kunnen aanvragen.

De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Alexander Dobrindt (CSU) stelt dat de Europese asielafspraken „dysfunctioneel” zijn en dat Duitsland daarom nationaal recht toepast. Het Europees recht kan worden opgeschort in geval van een noodtoestand: volgens Dobrindt is van een dergelijke noodtoestand sprake omdat Duitse gemeenten „overbelast” zijn. Dat is te merken bij „crèches en scholen en op de woningmarkt”, aldus Dobrindt dinsdag bij omroep ARD.

De rechter vindt de onderbouwing van Dobrindt voor die noodtoestand tekortschieten – daarvoor zou sprake moeten zijn van een „gevaar voor de openbare orde”. In Duitsland daalde het aantal asielaanvragen in 2024 ten opzichte van 2023 met zo’n 30 procent.

Het wordt niet makkelijk de rechter ervan te overtuigen dat deze pushbacks rechtmatig zijn

Dobrindt, gesteund door kanselier Merz, nam het vonnis uit Berlijn ter kennisgeving aan en is niet van plan het beleid aan te passen. „De rechter heeft in het geval van deze drie mensen zo geoordeeld”, aldus Dobrindt. Voor de twee mannen en één vrouw uit Somalië wordt bekeken waar ze volgens Dublinafspraken asiel kunnen aanvragen. Verder blijft de Duitse politie asielaanvragers bij de grens weigeren – met uitzondering van zieken, minderjarigen en zwangeren.

Dobrindt en Merz willen beter onderbouwen waarom sprake is van een noodtoestand en Europees recht dus kan worden opgeschort. Of dat zo makkelijk gaat, valt te bezien. Ambtenaren van Dobrindts ministerie waarschuwden de minister al vóór zijn verordening dat die bij de rechter geen stand zou houden. Ook Dobrindts collega, minister van Justitie Stefanie Hubig (SPD), stelde dinsdag dat het „niet makkelijk [wordt] de rechter ervan te overtuigen dat deze pushbacks rechtmatig zijn.”

Breken of buigen

Breekt de regering-Merz wetten, of buigt ze die slechts? Het oordeel van de politiek commentatoren in Berlijn loopt uiteen. Volgens journalist Ulrike Hermann van de tageszeitung is de route van Merz en Dobrindt „precies die van Trump” – namelijk zich niet bekommeren om de wet, en handelen met de wetenschap dat iets onwettig is om vervolgens lange rechtsprocedures af te wachten.

Bij de ARD wees Hermann er bovendien fijntjes op dat Dobrindt als minister van Verkeer (2013-2017) onder kanselier Angela Merkel (CDU) tol wilde innen voor alle niet-Duitse personenauto’s – een plan dat niet te rijmen viel met Europese afspraken, en dat Duitsland uiteindelijk alleen maar een smak geld kostte.

De Frankfurter Allgemeine Zeitung oordeelde juist dat „een bestuursrechter [in Berlijn] niet het regeringsbeleid bepaalt”, en kopte boven het commentaar dat de „regering koers moet houden”.

Ook binnen de coalitie zijn de interpretaties van het oordeel niet eender: SPD-fractievoorzitter Matthias Miersch vindt dat het grensbeleid aangepast moet worden, en wordt daarin gesteund door een groot deel van zijn fractie. CDU en CSU volgen de lijn van Merz en Dobrindt.

Groenen-Bondsdaglid Irene Mihalic noemde het vonnis een „waarschuwing zodat de regering zich in toekomst aan de wet houdt en de eigen competenties niet willens en wetens en met populistisch oogmerk overschrijdt.”

De populisten zien in het vonnis een kans. Volgens partijleider Alice Weidel van de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland blijkt uit het rechterlijke oordeel dat het „recht op asiel” afgeschaft moet worden en dat haar partij „dit hele theater snel zal afschaffen”. Haar partijgenoot René Springer schreef op X dat „de Duitse veiligheid niet zonder een politiek conflict met justitie te herstellen is”, en dat alleen de AfD dat conflict aan zal gaan.

Als wij als regering niets doen, dan winnen de populisten

Verkiezingsbelofte

Als CDU-lijsttrekker voerde Friedrich Merz campagne met een hard migratiebeleid. Zijn verkiezingsbelofte van „dichte grenzen” leek al niet verenigbaar met Europees recht, maar met dergelijke harde teksten poogde Merz kiezers van de AfD naar zich toe te trekken. Het in de wind slaan van het rechterlijk vonnis door Merz is mogelijk juist brandstof voor de AfD, die lak heeft aan democratische instituties.

Dobrindt denkt dat hij het de populisten moeilijker maakt: „Als wij als regering geen mogelijkheden zien immigratie beter geordend te laten verlopen, alleen maar obstakels zien en daarom niets doen, dan winnen de populisten. Dan hebben burgers het gevoel dat de politiek niets meer te beslissen heeft – en daarin zie ik het grootste gevaar.”

Delen





Mail de redactie