Merkel krijgt hoogste Duitse onderscheiding, alleen staatsmannen Adenauer en Kohl gingen haar voor

De voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel neemt maandag de hoogste Duitse onderscheiding in ontvangst. Ze krijgt het Grootkruis van de Orde van Verdienste in Bijzondere Uitvoering ter erkenning voor de zestien jaar dat ze leiding gaf aan Duitsland. Merkel is pas de derde persoon die de prestigieuze hoogste orde van deze prijs in ontvangst neemt, na voormalig bondskanseliers Helmut Kohl en Konrad Adenauer.

Tussen 2005 en 2022 was Merkel als eerste vrouw regeringsleider van de grootste economie van Europa, en ook als eerste ‘Ossi’ (een schertsende term voor Oost-Duitsers). Ze wordt onder meer gewaardeerd vanwege haar leiderschap tijdens de kredietcrisis van 2008 en de coronapandemie, en zette de Energiewende in gang. Haar verder goede reputatie als leider staat sinds de Russische invasie van Oekraïne in een slechter daglicht. Merkel onderhield relatief nauwe banden met de Russische president Vladimir Poetin, en maakte Duitsland, en dus Europa, in hoge mate afhankelijk van Russisch gas in de hoop of overtuiging dat vergaande economische vervlechting Rusland zou pacificeren. Die aanname werd drie maanden na haar aftreden de grond in geboord toen Rusland Oekraïne binnenviel.

Desondanks is ‘Mutti Merkel’ nog altijd een publiekslieveling, en krijgt ze de hoogste Duitse onderscheiding voor haar ambtstermijn. De Orde van Verdienste wordt op acht niveaus uitgereikt, zowel aan Duitsers als aan buitenlanders, voor „politieke, economische, sociale en intellectuele prestaties, evenals voor alle speciale diensten aan de Bondsrepubliek Duitsland, zoals op sociaal en charitatief gebied”, zo valt te lezen op de website van de Duitse president, Frank-Walter Steinmeier. De president is de uitreiker van de oorkonde. Steinmeier is de prijs voorzichtig inclusiever aan het maken. In 2022 stelde hij een quotum van 40 procent vrouwelijke genomineerden.

Lees ook Angela Merkel was een wegbereider voor vrouwen, maar was ze ook feminist?

Rijtje zwaargewichten

Merkel komt met deze hoogste uitreiking in een illuster rijtje te staan met haar CDU-partijgenoten Konrad Adenauer en Helmut Kohl, twee van de meest prominente figuren in de Duitse geschiedenis. Dat Merkel zich naast deze zwaargewichten kan plaatsen, is erkenning van haar vormgevende rol in de Duitse geschiedenis. Adenauer, de eerste bondskanselier van West-Duitsland na de Tweede Wereldoorlog, wordt dikwijls gezien als de stamvader van modern Duitsland en een van de grondleggers de Europese Unie. Hij leidde de denazificatie, waarbij voormalige nazi’s en collaborateurs werden gereïntegreerd in de Duitse maatschappij. Ook gaf hij richting aan het Wirtschaftswunder, het snelle economisch herstel van West-Duitsland na de oorlog, dat goeddeels mogelijk werd gemaakt door Amerikaanse investeringen. Hij richtte bovendien het CDU op.

Helmut Kohl is een bijna even befaamd leider, voornamelijk vanwege zijn leiderschap tijdens de Duitse hereniging na de Koude Oorlog. Samen met de Franse president François Mitterand bouwde hij de Eurozone en -munt middels het verdrag van Maastricht in 1992. Kohl stond, anders dan Merkel toen president Trump aan de macht kwam, nagenoeg altijd stevig in het Amerikaanse kamp, zowel tijdens als na de Koude Oorlog. De Amerikaanse presidenten met wie hij veel samenwerkte, George H.W. Bush en Bill Clinton, noemden hem de „grootste Europese leider van de tweede helft van de twintigste eeuw”. Merkel was de protegé van Kohl, en diende meermaals als minister in zijn kabinetten. Hij noemde haar, toen zij op 36-jarige leeftijd zijn minister voor Vrouwen en Jeugd werd, zijn ‘Mädchen’, een bijnaam die ze nog jaren droeg maar uiteindelijk wist af te schudden door haar eigen successen. Bovendien verzuurde de relatie tussen de twee omdat Merkel zich van haar mentor distantieerde na een partijfinancieringsschandaal. Ze rekende met hem af via een open brief in de Frankfurter Allgemeine Zeitung.

‘Ik neem mijn hoed voor haar af’

De Duitse zender MDR verzamelde reacties van politici op de aankondiging van de uitreiking. „Angela Merkel was bijna de helft van mijn leven bondskanselier. Het was de meest succesvolle periode van Duitsland in de afgelopen decennia”, zegt Sepp Müller, vicevoorzitter van de CDU-fractie. Niet iedereen is zo positief. „Ik vind het verkeerd dat politici medailles om elkaars nek hangen”, zegt Jan Korte, Bundestaglid namens Die Linke. „Wie op vrijwillige basis goed doet voor de samenleving in de clubs, verenigingen en ter plaatse, verdient het.” Ook Martin Kröber van de sociaaldemocratische SPD vindt dat maatschappelijk betrokken vrijwilligers moeten worden beloond, in plaats van beroepspolitici. Anderzijds memoreert hij Merkels sterke optreden tijdens de vluchtelingencrisis, toen zij met de leus ‘Wir schaffen das’ de Duitse grens openstelde voor met name Midden-Oosterse vluchtelingen. Ze streek met dat besluit recht tegen de haren van partijgenoten en grote delen van de bevolking in. „Ik neem mijn hoed voor haar af. Ze zegevierde in 2015 over de hardliners in haar partij en redde ongelooflijk veel levens”, zei Kröber.

Lees ook Hoe Merkel Merkel werd