De provincies en de vervoerregio’s Amsterdam en Rotterdam-Den Haag strooien deze maanden met miljoenen euro’s voor het openbaar vervoer.
Zo wil de regio Amsterdam onder meer voor 10 miljoen euro honderden bus- en tramhaltes beter toegankelijk maken voor mindervaliden. In Limburg is 4,5 miljoen euro beschikbaar om mensen met een minimuminkomen in de daluren gratis met het ov te laten gaan. En in Friesland besteedt de provincie onder meer 10 miljoen euro aan een flinke uitbreiding van de dienstregeling.
De provincies, de Vervoerregio Amsterdam (VRA) en de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag (MRDH) – de regionale opdrachtgevers voor het stad- en streekvervoer in Nederland – bedenken op dit moment hoe zij de zogeheten ‘Bikker-gelden’ willen uitgeven.
Dit is het extra budget voor het ov dat de regering per 1 januari 2024 heeft vrijgemaakt na een in het najaar aangenomen motie van Tweede Kamerlid Mirjam Bikker (CU). Waar stad- en streekvervoer jarenlang klaagden over financiële tekorten, is er de komende jaren nu 300 miljoen euro per jaar beschikbaar om de tarieven gelijk te houden én om „de beschikbaarheid [van het ov] structureel te verbeteren”.
Fors duurdere treinkaartjes
Ook NS kreeg budget om de voorziene prijsstijgingen te voorkomen, maar dat was slechts voor één jaar (120 miljoen euro). Verder wilde het kabinet niet gaan. Vanaf 1 januari 2025 worden de treinkaartjes van NS daardoor vermoedelijk fors duurder.
Dat geldt niet voor het stad- en streekvervoer dankzij de 300 miljoen van de motie-Bikker. De provincies en vervoerregio’s hebben het geld, zoals gebruikelijk, verdeeld op basis van het aantal reizigers en het aantal kilometers dat mensen reizen. De Vervoerregio Amsterdam – die in de hoofdstad en in dertien omliggende gemeenten het ov aanbesteedt – krijgt het meest, 85 miljoen euro. Dat is ongeveer 15 procent van het totale openbaarvervoerbudget van de regio Amsterdam voor 2024.
De regio Rotterdam/Den Haag krijgt bijna 73 miljoen euro. Van de provincies die geld krijgen, ontvangt Gelderland het meest, bijna 21 miljoen. De overige provincies krijgen tussen 17,6 (Utrecht) en 3,2 miljoen euro (Zeeland).
Deze week maakt het bestuur van de Vervoerregio Amsterdam bekend aan welke initiatieven men de komende drie jaar de Bikker-gelden wil besteden. Op 9 juli heeft de regioraad van de VRA (met vertegenwoordigers van de veertien aangesloten gemeenten) het laatste woord.
De VRA gebruikt zo’n 48 miljoen om de tarieven in 2024 gelijk te houden. De rest, 37 miljoen euro per jaar, gaat naar allerlei andere initiatieven. Bijvoorbeeld om de toegankelijkheid van het ov te vergroten, zoals de renovatie van bus- en tramhaltes, voor betere reisinformatie op de haltes en voor meer veiligheid (bijvoorbeeld een onderzoek naar een whatsapp-noodnummer zoals NS ook heeft). Ook stelt de VRA maatregelen voor „die zichzelf terugverdienen”; de regio wil onder meer voor 29 miljoen drie extra metro’s bestellen. Directe financiering scheelt volgens de VRA 18 miljoen euro aan rentekosten.
Melanie van der Horst, voorzitter van de VRA en tevens wethouder in Amsterdam (Verkeer en Vervoer, D66), zegt dat zij vooral blij wordt van de mogelijkheid om het ov in de regio „toegankelijker te maken voor mensen die bijvoorbeeld slechtziend zijn of in een rolstoel zitten”. „Zij zijn ook vaak afhankelijk van het openbaar vervoer.”
Van der Horst had ook graag de dienstregeling uitgebreid, maar maatregelen voor extra lijnen zijn afgevallen. „Dat komt door het personeelstekort. Geld is hierbij niet het voornaamste probleem. Wij hebben simpelweg niet genoeg chauffeurs.”
Wel reserveert de Vervoerregio 2 miljoen om de ov-bedrijven te helpen nieuwe medewerkers te werven. Van der Horst: „Zo zouden we kunnen helpen met het vertalen van lesmateriaal. De regionale vervoerders zetten nu al voor het eerst ook Engelstalige chauffeurs in.”
Elders in Nederland lijkt het personeelskort iets minder nijpend. Arriva, een van de grootste streekvervoerders in Nederland, heeft wel voldoende chauffeurs beschikbaar om – dankzij de Bikker-gelden – het aantal busritten te verhogen in Friesland, zegt een woordvoerder. „Het personeelstekort verschilt wel wat per regio. Maar ook in de regio West – Leiden en omstreken – hebben wij laatst nog opgeschaald met tweehonderd extra busritten per dag. Dat laatste wordt overigens niet betaald uit de Bikker-gelden.”
‘Leuke’ uitgaven
Gelderland heeft geen ‘leuke’ uitgaven bedacht. Volgens een woordvoerder gebruikt de provincie de ‘Bikker-gelden’ om de exploitatie van het regionale ov op het niveau te houden zoals het nu is. De tekorten die de afgelopen jaren zijn ontstaan door de pandemie en het personeelstekort dekt de provincie uit de extra structurele middelen van het rijk, waaronder bijna 21 miljoen euro van de motie-Bikker, en de middelen die Provinciale Staten van Gelderland heeft toegezegd. Dit gaat om een bedrag van 12,5 miljoen per jaar vanaf medio 2026. Het totale ov-budget in Gelderland was in 2023 181 miljoen.
In de regio Rotterdam-Den Haag heeft de Metropoolregio nog niet definitief vastgesteld aan welke projecten de Bikker-gelden zullen worden besteed. De plannen zijn in voorbereiding, zegt een woordvoerder van de MRDH, en na de zomer volgt een beslissing.
Veel mensen noemen de 300 miljoen euro van de motie-Bikker „extra geld”, maar die formulering klopt volgens de woordvoerder niet. „We hadden te weinig geld om waar te maken wat nodig is: duurzaam vervoer voor de mensen die hier nu en in de toekomst wonen, werken en leven.”
