Mbo-studenten kregen te maken met discriminerende controle: ‘Ze hebben een beeld van je, ze gaan ervan uit dat er iets niet klopt’

Posted on by admin

Bij studentenverenigingen zijn ze niet welkom. Studentenkortingen bij kappers, kledingzaken, sportclubs gelden voor hen lang niet altijd. En in veel studentensteden mogen ze niet meedoen aan de introductieweek voor nieuwe studenten.

Maar als het om fraudebestrijding gaat, is er in Nederland wél bijzondere aandacht voor de mbo-student. Vorige week bleek dat de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) – die de studiebeurzen uitkeert – een mbo-opleiding ziet als risicofactor voor fraude met de uitwonendenbeurs. Net als een lage leeftijd en een kleine afstand tot het ouderlijk huis, volgens een onderzoek van advies- en accountantsbureau PwC. Het onderzoek kwam er na publicaties van Hoger Onderwijs Persbureau, NOS op 3 en journalistiek onderzoeksplatform Investico over de discutabele fraudebestrijding van DUO.

Het gevolg van DUO’s fraudebestrijdingsmodel is dat „voornamelijk mbo-studenten met een niet-Nederlands klinkende naam” de afgelopen tien jaar werden geselecteerd voor fraudecontroles. Het zijn namelijk vooral studenten met een migratieachtergrond die dichtbij hun ouders blijven wonen. Bovendien hadden studenten uit wijken waar veel migranten wonen een twee keer hogere kans om geselecteerd te worden in de tweede fase van het selectieproces, waarin handmatig werd geselecteerd.

‘Achtergesteld’

„Het is heel pijnlijk”, zegt Miray Özügüzel (19), voorzitter van JOB MBO, de landelijke belangenorganisatie voor mbo-studenten. „En ook ongemakkelijk, want het is natuurlijk niet de eerste keer dat mbo-studenten achtergesteld worden ten opzichte van hbo- en wo-studenten. En dan komt het aspect migratieachtergrond er ook nog eens bij.”

Het interview vindt plaats in een koffietent op Den Haag Centraal, want zometeen hebben Özügüzel en andere bestuursleden hun ‘periodiek overleg’ bij het ministerie van Onderwijs, tegenover het station. Dan praten ze met beleidsmedewerkers over actuele zaken aangaande het mbo. Vast agendapunt is (kansen)gelijkheid.

Het DUO-nieuws bewijst maar weer dat er op dat gebied nog veel werk te verzetten is, vindt Özügüzel. Ze noemt de studentenkortingen, de introductieweken. En dat mbo-studenten soms nog steeds ‘leerlingen’ worden genoemd, terwijl ‘leerling’ en ‘student’ toch twee heel verschillende termen zijn. Een ogenschijnlijk klein iets, maar zo houd je wel het „imagoprobleem” van het mbo in stand, zegt ze. „Net als wanneer je over het mbo zegt: we hebben de handjes nodig. Ik studeer bijvoorbeeld juridische dienstverlening; ik werk niet met mijn handen.”

Özügüzel heeft een broodje en een ijskoffie voor zich staan, maar die raakt ze nauwelijks aan. „Dan raak ik uit mijn verhaal.” Ze praat vurig en met veel handgebaren als het gaat over de fraudebestrijding van DUO. „Als je uit een kwetsbare groep komt die juist beschermd zou moeten worden, en zo door de overheid behandeld wordt, dan voel je je nog kwetsbaarder. Terwijl uit recent onderzoek blijkt dat ongeveer een vierde van de mbo-studenten vertrouwen heeft in de Tweede Kamer en zo’n 38 procent in ambtenaren.”

Özügüzel merkte dat het DUO-nieuws haar persoonlijk raakte, omdat ze precies de student is die steeds uit het fraudemodel van de organisatie kwam rollen: de mbo’er met de niet-Nederlands klinkende naam. Haar vader is van Turkse komaf, haar moeder van Tunesische. Özügüzel werd in Turkije geboren en verhuisde op haar vijfde naar Nederland. „Op mijn basisschool in de Biblebelt werd ik gepest, omdat ik anders was dan de andere kinderen. En nog steeds merk ik weleens dat ik word gezien als anders. Dat mensen bijvoorbeeld verbaasd zijn dat ik accentloos Nederlands spreek. Dat gebeurt niet altijd bewust, denk ik. Het is de angst voor wat je niet kent. Net zoals met mbo’ers versus hbo’ers en wo’ers: als ze niet met elkaar omgaan, zullen ze elkaar ook nooit leren kennen en elkaar als gelijkwaardig gaan zien. Gelijken zijn we niet, maar gelijkwaardig zijn we wel.”


Lees ook
‘Studenten met migratieachtergrond vaker beschuldigd van fraude door DUO’

Studenten van de Vrije Universiteit Amsterdam maken een tentamen.

Geen misbruik

Tussen 2012 en 2023 onderwierp DUO 26.800 studenten op basis van het bovengenoemde risicoprofiel aan een huisbezoek. Daarmee controleert de instantie of de student daadwerkelijk op het opgegeven adres woont en dus terecht een uitwonendenbeurs (466,69 euro per maand in 2024) ontvangt, die hoger is dan de thuiswonendenbeurs (121,33 euro). 69 procent van deze studenten bleek geen misbruik te hebben gepleegd, schrijft PwC in zijn rapport. Daarin staat ook dat er geen „wetenschappelijke maatstaven” zijn om te beoordelen of een risicoselectiemodel goed of slecht presteert, maar dat uit het onderzoek een „beeld naar voren” komt dat de selectiecriteria van DUO een groep selecteerde waarvan een „relatief groot percentage” géén misbruik pleegde.

Sommige (oud-)studenten die door DUO beticht zijn van fraude en hun beurs moeten terugbetalen, vechten dit aan bij de rechter. „Ik woonde bij mijn oom en tante in Amsterdam”, vertelt een oud-hbo-student (26) aan de telefoon. Hoewel hij zijn rechtszaak won, wil hij het stempel ‘fraudeur’ „op geen enkele wijze” aan zijn naam verbonden hebben. „Mijn oom deed open toen DUO op de stoep stond – ik was zelf niet thuis – en vertelde dat ik minimaal drie nachten per week bij hem sliep. Mede op basis daarvan concludeerde DUO dat ik er niet woonachtig was. Maar ik sliep er vaker. En af en toe een paar nachten bij mijn ouders.”

In de rechtszaal had hij iets aangekaart wat hij opvallend vond. Door een fout van DUO kon hij zien wie er destijds nog meer van fraude werd beticht; in een mail die hij van de instantie had gekregen, waren de mailadressen van de andere studenten zichtbaar. Hee, dacht hij, zo’n dertig mailadressen met namen waarvan er ongeveer twee autochtoon klinken? Dat is gek. Zelf heeft de oud-student geen migratieachtergrond, maar wel een Israëlische naam. „Tijdens de zitting zei DUO dat ze gebruikmaken van risicofactoren die niet gebaseerd zijn op ras of afkomst. Maar ze wilden ook niet zeggen wat dan wél hun maatstaven waren. Toen ik het nieuws van afgelopen week hoorde, voelde ik een soort bevestiging.”

Alleen jongenskleding

Een andere oud-student (24) is nog verwikkeld in een rechtszaak tegen DUO. Ook haar naam is bekend bij de redactie. Ze deed een horecaopleiding op het mbo en woonde bij haar oma. Ook daar stond DUO voor de deur toen de student zelf niet thuis was. Volgens de controleurs kon het niet zo zijn dat zij er woonde, want ze troffen alleen jongenskleding aan. „Ik draag vooral trainingsprakken en T-shirts”, zegt ze aan de telefoon. „Mijn zomerkleren zijn meisjesachtiger, maar die lagen ingepakt bij mijn moeder, omdat ik toen bijna zou vertrekken om vijf maanden op stage te gaan op Curaçao.” Haar moeder is overigens gedupeerde in de Toeslagenaffaire, vertelt de oud-student, waaraan ook omstreden fraudebestrijdingsmodellen ten grondslag lagen.

De oud-student heeft een Surinaamse achtergrond. Het nieuws over de fraudebestrijding van DUO maakt dat ze zich minder „welkom” voelt in Nederland. „Ze hebben op voorhand al een beeld van je, ze gaan ervan uit dat er iets niet klopt. En je kunt bijna niks veranderen aan dat beeld, want het zit er al zo erg in.” Ze denkt dat het misschien zou helpen als fraudebestrijdingsteams zoals die van DUO diverser zouden zijn.

DUO wil niet reageren op de individuele zaken van studenten. Sinds augustus krijgen gecontroleerde studenten de gelegenheid een nadere toelichting te geven op hun woonsituatie, voordat DUO een besluit neemt.

DUO is daarnaast in gesprek met (oud-)studenten die een huisbezoek hebben gehad. Er wordt gewerkt aan een nieuwe opzet voor de uitwonendencontrole. Dat moet „degelijk onderbouwd” zijn en goed worden „onderhouden”, aldus een woordvoerder van DUO in een mail. Tot het nieuwe controlesysteem er is, doet DUO alleen aselecte controles.

Over de eerdere controles schrijft de woordvoerder: „We hebben een selectieproces opgebouwd zonder ons bewust te zijn van de indirecte discriminerende effecten en vervolgens nagelaten deze systematiek zorgvuldig te evalueren en te corrigeren. Dit zijn pijnlijke conclusies. DUO biedt hiervoor excuses aan”.

Ook demissionair minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs, D66) heeft, namens het kabinet, zijn excuses aangeboden voor de „indirecte discriminatie” bij de controles van DUO. „Om heel eerlijk te zijn: wat zijn excuses tegenwoordig nog waard?”, zegt Miray Özügüzel. „Maar we vinden minister Dijkgraaf wel een heel goede minister. Hij heeft het mbo ontzettend goed op de kaart gezet. We zijn dan ook een beetje huiverig voor wat hierna gaat komen, als hij moet vertrekken.”

Related Posts

Kamer verkeerd geïnformeerd over aanschaf van Israëlische afluistersystemen voor de politie die miljoenen kosten en na jaren nog steeds niet werken

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft buiten de Tweede Kamer om een telefoon- en data-aftapsysteem voor de politie gekocht van het omstreden Israëlische defensiebedrijf Cognyte. Het besluit werd dit jaar genomen, toen Dilan Yesilgöz nog minister was en Dick Schoof de hoogste ambtenaar op het ministerie. Dat blijkt uit onderzoek van NRC.

Het ministerie kocht het nieuwe systeem om het falen van een ander gloednieuw tapsysteem te verhullen, maar ook dit heimelijk gekocht systeem werkt tot op heden niet, blijkt uit het onderzoek. Daardoor zit de overheid nu opgescheept met twee nieuwe, niet-werkende tapsystemen en maakt de politie nog altijd gebruik van een verouderd en technisch rammelend afluistersysteem.

Het ministerie heeft de geheime aankoop niet genoemd in Kamerstukken en sprak slechts over een „upgrade”. Meerdere direct betrokken politie- en justitiemedewerkers laten NRC weten dat de Kamer daarmee verkeerd is geïnformeerd. Het gaat niet om een upgrade, maar om een nieuw tapsysteem, dat is aangeschaft omdat een ander nieuw tapsysteem een miskoop bleek. De aanschafprijs van dat systeem is geheim. Aan pogingen om het werkend te krijgen, gaf de politie afgelopen jaren 3,8 miljoen euro uit, bevestigt een woordvoerder van de politiekorpsleiding nu. Over dat bedrag is de Tweede Kamer nooit geïnformeerd.

Al vijf jaar probeert de politie het systeem met hulp van tal van interne en externe IT-specialisten vergeefs draaiend te krijgen conform de eisen

Daarnaast is de heimelijke aankoop omstreden omdat van leverancier Cognyte eerder in de Tweede Kamer werd gevreesd dat het afluisterapparatuur misbruikte voor spionage voor Israël. Daarom wilde de Kamer al in 2016 afscheid nemen van Cognyte – dat toen nog Verint heette – als leverancier van het toenmalig tapsysteem.

Sindsdien is Cognyte meermaals direct in verband gebracht met mensenrechtenschendingen en spionageschandalen. In 2023 kwam het Israëlisch defensiebedrijf publiekelijk onder vuur te liggen wegens het leveren van afluistersystemen aan onder meer Myanmar. Daar zette het regime ze in tegen politici en journalisten waarmee het mensenrechten schond – ook nadat in Israël een officieel verbod op die handel was ingevoerd.

Een jaar eerder besloot de centrale bank in Noorwegen niet meer in Cognyte te investeren, nadat een rapport van een ethische commissie van de Noorse regering had vastgesteld dat het een „onacceptabel risico” was dat „het bedrijf bijdraagt aan serieuze mensenrechtenschendingen” zoals ontvoeringen en marteling.

Afluister- en andere cybersecuritysystemen van Israëlische defensiebedrijven zorgen regelmatig voor internationale schandalen. De bekendste is het Pegasus-schandaal, waarmee in diverse landen activisten, politici en journalisten werden bespioneerd. Afgelopen zomer onthulde The Guardian in samenwerking met andere internationale media dat Israël bij het Internationaal Strafhof in Den Haag aanklagers probeerde af te luisteren die klachten tegen het land behandelden.

Lees ook

De problemen met het verouderde tapsysteem zijn erger dan minister Yesilgöz deed voorkomen

Het verouderde tapsysteem van de politie faalt steeds vaker.

Miskoop

Het tapsysteem van de Nederlandse politie is al langer een hoofdpijndossier. Het oude systeem van Cognyte – destijds dus Verint – werd door de Tweede Kamer vooral gewantrouwd omdat de soft- en hardwarekern van het Israëlische systeem voor Nederland een black box was: het technisch onderhoud van het tapsysteem was niet in handen van de Nederlandse politieambtenaren, maar werd uitgevoerd door Israëli’s die bij problemen werden ingevlogen.

Onder druk van de Kamer kocht Nederland daarom via een openbare aanbesteding uiteindelijk in 2019 een nieuw tapsysteem. Die aanbesteding werd gewonnen door een ander Israëlisch defensiebedrijf, Elbit. Met de toezegging dat de Nederlanders ditmaal wel zelf het onderhoud van het systeem in de hand zouden houden, en andere eisen over cybersecurity, ging de Kamer akkoord. Na de aankoop in juli 2019 bleek dit nieuwe tapsysteem van Elbit, geheten ‘i360’, een miskoop.

Al vijf jaar probeert de politie het systeem van Elbit met hulp van tal van interne en externe IT-specialisten tevergeefs draaiend te krijgen conform de eisen van de Nederlandse politie. Zo lukt het nog steeds niet met het nieuwe systeem vertrouwelijke gesprekken met advocaten die niet getapt mogen worden, automatisch te beschermen, aldus betrokkenen. En ook de koppeling van het tapsysteem met andere politiesystemen werkt niet of niet voldoende.

‘Onzekerheid over realisatie’

De problemen waren twee jaar terug al zo serieus dat de opsporing in gevaar kwam, onthulde NRC. Het ministerie van Veiligheid en Justitie weet de problemen destijds aan opstartproblemen en kondigde aan dat „de zorgvuldige stapsgewijze implementatie naar verwachting nog heel 2023 zal vergen”.

Een jaar geleden werkte i360 nog steeds niet. Lang was de uitleg daarbij dat het om reguliere opstartproblemen ging. Maar in december 2023 kreeg de Kamer na nieuwe vragen over het falende systeem een nieuwe verklaring: de twee maanden daarvoor begonnen oorlog in Gaza. „Vanwege de situatie in Israël is de onzekerheid over de realisatie van het nieuwe tapsysteem helaas toegenomen,” liet toenmalig minister Yesilgöz de Kamer weten. En een halfjaar later, afgelopen juni: „Vanwege de situatie in Israël is er nog steeds onzekerheid over de realisatie van het nieuwe tapsysteem.”

Intussen, zo staat in hetzelfde stuk, wordt „het huidige tapsysteem langer in stand gehouden om de continuïteit van tappen te borgen”. Daarvoor wordt het „geüpgraded en op een nieuw hardware platform geplaatst”. Over wat dat betekent ontbreekt iedere uitleg.

Lees ook

Verkennen, hacken en tappen: mogen de AIVD en MIVD al genoeg of moet de wet nodig ruimer?

De top van de Nederlandse inlichtingendiensten generaal Jan Swillens, directeur van de MIVD (l.) en AIVD-directeur Erik Akerboom (r.) in gesprek met , Pieter-Jaap Aalbersberg, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.

Miljoenen

In werkelijkheid gaat het om veel meer dan een „upgrade”, bevestigen diverse bronnen binnen de politie en het ministerie die direct bij het project betrokken zijn aan NRC. Het gaat om een compleet nieuw tapsysteem: Reliant X van Cognyte – aangeschaft omdat het al die jaren niet lukt om het nieuwe i360 te laten functioneren. Maar daarover krijgt de Kamer niets te horen. Kamerleden krijgen van de minister slechts te horen dat „de situatie in Israël” – de Gaza-oorlog – voor vertraging zorgt. Terwijl diezelfde oorlog blijkbaar geen belemmering vormt voor de aanschaf van het eveneens Israëlische Reliant X. Vorige week schreef NRC nog over de 1,9 miljard euro die Nederland afgelopen jaren aan Israëlisch defensiematerieel uitgaf, waarvan de helft na het begin van de Gaza-oorlog. Alleen al bij Elbit werd voor ruim 900 miljoen euro aan materieel besteld in de afgelopen vijf jaar.

De opsporingsdiensten zitten nu opgescheept met een nieuw probleem. Het nieuwe, in het geheim gekochte Reliant X van Cognyte blijkt ook niet te werken. De politie heeft miljoenen uitgegeven aan twee nieuwe systemen die niet aan de eisen voldoen en zit vast aan een verouderd en compleet achterhaald tapsysteem, waar de Tweede Kamer al in 2018 vanaf wilde.

De politie wil niet zeggen hoeveel ze voor i360 en Reliant X heeft betaald, omdat die bedragen ‘onder geheimhouding’ vallen

Het ministerie verwijst voor vragen door naar de politie. Die wil niet zeggen hoeveel ze voor i360 en Reliant X heeft betaald, omdat die bedragen „onder geheimhouding” vallen, aldus een woordvoerder. Over Reliant X van Cognyte wil de politie zelfs niet de naam of de leverancier bevestigen. De woordvoerder herhaalt alleen: „het betreft een upgrade, niet een nieuw systeem”.

Na de opeenstapeling van mislukkingen en verlopen deadlines, is nu besloten een nieuwe poging te ondernemen om alsnog i360 aan de praat te krijgen. De technici hebben te horen gekregen dat het systeem uiterlijk 1 april aanstaande moet draaien. En dat in elk van de tien regionale eenheden van de politie voor het eind van het jaar minstens een strafrechtelijk onderzoek met het i360-tapsysteem getapt moet worden. De reden voor de deadline, volgens een betrokkene, is dat de minister dan aan de Tweede Kamer kan melden dat i360 inmiddels in heel Nederland wordt ingezet en werkt.

Tips? mail: [email protected]


‘Studeren is een recht’, klinkt het op het Malieveld. En ook: ‘Oorlog is een keuze’

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

„3.000 euro? Op je muil!’” en „Vecht, vecht, vecht, studeren is een recht”, klinkt het maandagmiddag op het Malieveld in Den Haag. En: „Stop de eppocalyps”, verwijzend naar onderwijsminister Eppo Bruins (NSC). Hij krijgt, in verschillende bewoordingen, het ‘advies’ om af te treden. Net als twee collega-bewindslieden van NSC.

Op het veld, gelegen naast de tijdelijke Tweede Kamer en de A12, waren maandag duizenden studenten, medewerkers en bestuurders van hogescholen en universiteiten op de been om te protesteren tegen de besparing van het kabinet op het hoger onderwijs. De eis was duidelijk: de bezuinigingen moeten van tafel.

Die zijn verstrekkend. Vanaf 2025 wil het kabinet 175 miljoen euro per jaar besparen op 1.300 tot 1.700 onderwijsbeurzen voor jonge en ervaren docenten. Ook wordt bezuinigd door het aantal internationale studenten terug te dringen, studenten die langer doen over hun studie meer collegegeld te laten betalen en door te korten op het Fonds Wetenschap en Onderzoek. Het totale bedrag: zo’n 1 miljard euro per jaar.

Lees ook

Brede bezuiniging op onderwijssubsidies: ‘We snappen heel goed dat dit pijnlijk zal zijn’

MBO studenten van het Zadkine en Albeda college aan het werk op de Heijplaat Rotterdam.

‘Staken’

Op het Malieveld protesteren studenten vooral tegen de ‘langstudeerboete’ van 3.000 euro. Voor sommigen is dat niet het enige thema: hier en daar is ook een Palestijnse vlag te zien, of een leus als „Solidarity for Palestina”.

Op een podium op het veld benadrukt Thijs Roovers, voorzitter van de Algemene Onderwijsbond (AOb), nog maar eens hoe groot de bezuinigingen zijn. „Omgerekend twee hbo-instellingen of een grote universiteit”. Als het protest niets oplevert, zegt Roovers, wil hij het er niet bij laten zitten. „We zullen geen middelen schuwen. Als het moet, gaan we staken.”

Veel van de demonstranten doen ook mee aan de aansluitende protestmars. Die brengt ze onder meer langs de Tweede Kamer en het ministerie van Onderwijs. Hard boegeroep volgt, en de leus: „Onderwijs is een recht, geen privilege.” Niet ver daarachter roept een groep „onderwijs is een recht, oorlog is een keuze”. Het zijn demonstranten van onder meer de Communistische Jongerenbeweging, die net als enkele andere organisaties aanwezig waren om zich ook uit te spreken tegen de oorlog in Gaza.

Wie stonden op het Malieveld en waarom?


‘Grensbewaking doet niet alleen migranten pijn, maar ook de grensbewakers zelf’, toont deze Nederlandse documentaire

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

Ramon Gonzalez is politiechef van het politiekantoor in La Joya. Het plaatsje van zo’n drieduizend zielen ligt in de zuidpunt van Texas, vlak bij de grensrivier met Mexico. Gonzalez en zijn manschappen pakken dagelijks criminelen op die immigranten, soms met tientallen tegelijk, over de Rio Grande smokkelen. De jacht op beide groepen ontaardt geregeld in wilde achtervolgingen, soms met dodelijke afloop. Als Gonzalez terugdenkt aan hoe bij een van die incidenten een jonge vrouw uit Honduras zich schreeuwend aan zijn broekspijp vastklampte voordat ze stierf door de verwondingen als gevolg van het auto-ongeluk, moet hij huilen.

Gonzalez en zijn manschappen werden in 2022 enkele maanden gevolgd voor een documentaire van de Nederlandse regisseur Loretta van der Horst. De film van iets meer dan een uur geeft een zeldzaam inkijkje in ‘de achterkant’ van de grensbewaking en grenscontroles, een thema dat ook in Nederland sterk speelt. Vanaf 9 december worden de controles door de Koninklijke Marechausse aan de grenzen met Duitsland en België geïntensiveerd, tot voor kort taboe gezien het vrij verkeer van personen en goederen in Europa. Hiermee wil de rechtse coalitie onder meer illgale migratie en mensensmokkel beter bestrijden.

De documentaire The Border Crossed Us werd, mede vanwege de unieke interviews, onlangs genomineerd voor een Gouden Kalf, de belangrijkste filmprijs in Nederland. En op enkele Amerikaanse filmfestivals werd de film van Van der Horst ook vertoond.

Als er één gebied is dat de willekeur van getrokken grenzen laat zien, is het Texas wel

Loretta van der Horst
documentairemaker

De documentairemaker, die in Honduras werd geboren als kind van een Nederlandse vader en een Puerto Ricaanse moeder, kreeg niet alleen zicht op de enorme druk die het werk als grensbewaker met zich meebrengt, „Ik was ook nieuwsgierig naar de onvermijdelijke morele dilemma’s bij het controleren van een grens”, vertelt ze in een café in Eindhoven. Voor haar was namelijk één ding duidelijk: grensbewaking leidt hoe dan ook tot geweld, of het nu doden en gewonden bij politie-achtervolgingen zijn, gezinnen die gescheiden worden, of de deportatie van illegale migranten terug naar – vaak – onveilige gebieden.

Behalve morele dilemma’s wilde Van der Horst ook mogelijke frustraties van grensbewakers blootleggen. Zo is mensensmokkel veel lastiger te bestrijden dan drugssmokkel, zegt politiechef Gonzalez bijvoorbeeld. Bij de laatste pak je het product af, vernietig je de partij. Met mensen kun je dat niet doen. „Die deporteren we terug. Zo krijgen smokkelaars en hun kartels steeds nieuwe producten.”

Ook worstelen politie-officieren met de vraag of ze wel tot het hart van bendes en criminele netwerken weten door te dringen. Komen we wel genoeg toe aan de bendeleiders „in hun grote huizen en Mercedessen?”, vraagt Gonzalez’ collega, politie-inspecteur Manuel Casas zich af. En hoe loopt het met migrantengezinnen af, waar ouders en kinderen na arrestaties worden gescheiden, vraagt politieagent Mayra Garza zich af.

Van der Horst concludeert aan het eind van haar project: „Grensbewaking doet niet alleen immigranten pijn, ook grensbewakers zelf. En nu de politieke druk op die laatste groep toeneemt, zullen ze die pijn meer gaan voelen.”

Filmmaker Loretta van der Horst : Grensbewaking leidt hoe dan ook tot geweld. Foto: Loretta van der Horst

Willekeur

Texas is niet toevallig gekozen, vertelt Van der Horst. Een groot deel van de een à twee miljoen illegale migranten die tijdens de binnenkort afgelopen Biden-periode de zuidgrens van de Verenigde Staten overstaken, deed dat in deze regio. „Maar Als er één gebied is dat de willekeur van getrokken grenzen laat zien, is het Texas wel”, zegt Van der Horst. Het gebied was achtereenvolgens Spaans, Frans, en Mexicaans grondgebied, in de negentiende eeuw korte tijd onafhankelijk, en vanaf 1845 Amerikaans.

Gonzalez en zijn mannen en vrouwen mogen dan Amerikaanse staatsburgers zijn en met hun mooie uniformen vooropgaan in het beschermen van de Amerikaanse soevereiniteit, maar dat kan niet verhelpen dat migranten en smokkelaars de agenten nog steeds als deels Mexicaans beschouwen. „Vendidos [verraders], is een scheldwoord dat we regelmatig naar ons hoofd geslingerd krijgen”, zegt een politieman in de documentaire. „Een grensbewaker die uit New York komt, heeft daar veel minder last van”, voegt Van der Horst eraan toe.

De film kent drie hoofdpersonen die hun eigen weg vinden in de wereld van de grenscontroles, met alle bijbehorende frustraties en gevoelens van futiliteit. Een simpel evangelie als: ‘Grenzen zijn er nu eenmaal om bewaakt te worden’, volstaat niet, zo blijkt.

De meest bevlogen grensbewaker is de eerdergenoemde inspecteur Manuel Casas. Als een radiopresentator hem vraagt hoe hij zijn werk rijmt met zijn expliciet beleden christelijk geloof, zegt Casas: „Elke wet van mensen krijgt kracht door God. Hij heeft de wetten gemaakt. […] Het woord van God zegt ook dat er dienaren zijn. Deze dienaren dragen het zwaard […] Ze zullen de toorn van God over je brengen. […] Wie zijn die dienaren? Iedereen die werkt voor de overheid, inclusief de politieagenten.”

Prediker

Een bizarre motivatie, zal een gemiddelde Europeaan zeggen, maar voor veel conservatieve Amerikanen klinkt dit heel vertrouwd, vertelt Van der Horst. „In de VS, zeker in het zuiden, is het christelijk geloof veel belangrijker dan in Europa. Politiek en religie zijn daar veel meer met elkaar verweven.”

Bovendien is Casas in zijn vrije tijd prediker. Dus helemaal verbaasd was ze niet over diens christelijke drijfveren. „Al vond ik het best heftig”, zegt Van der Horst. „Inspecteur Casas zei eigenlijk dat alles wat agenten zoals hij doen, in de naam van God is.”

Een van de collega’s van Casas gooit het over een andere, meer humanitaire boeg. Mayra Garza is een alleenstaande moeder met drie jonge kinderen en raakte gewond bij een wilde achtervolging van een suv die vermoedelijk vol migranten zat. „Mayra raakte mij heel erg”, vertelt Van der Horst. „Ze maakte vroeger heel nare dingen mee, zoals mishandeling thuis. Nu wil ze met haar jacht op mensensmokkelaars het goede doen”, aldus de documentairemaker.

„Zo helpt ze mishandelde vrouwen in de buurt, zowel migranten als niet-migranten. Ze probeert ze wegwijs te maken, zodat ze – ondanks alle beperkingen, zeker voor illegalen – toch hulp kunnen krijgen. Het frustreert haar dat ze voor migrantenvrouwen zonder documenten – vaak tijdens hun reis door Midden-Amerika het slachtoffer van verkrachtingen en gruwelijke mishandelingen – weinig tot niets kan doen.”

Tussen goed en kwaad

Garza zoekt tastend haar weg in het mistige gebied tussen goed en kwaad, ziet Van der Horst. „Net zoals veel van haar collega’s zet ze oogkleppen op, door puur op haar taak te focussen: mensensmokkelaars vangen, the bad guys, zoals ze die noemt. Maar even later zegt ze ook dat ze zich goed realiseert dat veel vluchtelingen en migranten juist háár als the bad guy zien. Smokkelaars zijn voor vluchtelingen de good guys, want die willen hen tenminste in veiligheid brengen.”

Ook politiechef Ramon Gonzalez, ofwel the chief, zoals Van der Horst hem noemt, maakte indruk. Als leidinggevende durfde hij het aan groen licht te geven voor een filmproject over een controversieel onderwerp. „Gonzalez weet dat grensbewaking pijn doet en dat wilde hij laten zien”, aldus de regisseur. „Hij geeft ook in zijn eigen korps mensen ruimte voor het uiten van emoties, al moet je niet denken dat iedereen daar ’s avonds huilend naar huis gaat.”

Komen we wel genoeg toe aan de bendeleiders in hun grote huizen en Mercedessen, vraagt inspecteur Casas zich af

De politieman gelooft in zijn werk, vertelt Van der Horst, maar dan moet het wel ergens toe leiden. De leidinggevende in La Joya verbijt zich als collega Garza hem vertelt dat een belangrijke smokkelaar alweer op vrije voeten is gesteld na betaling van een sterk verlaagde borgsom (van 3 miljoen naar 112.000 dollar). Ook vreest Gonzalez voor de toekomst. De massale deportaties van illegale migranten (Trump heeft kiezers beloofd het aantal en tempo van deze deportaties flink op te voeren) „geven de kartels meer inkomstenbronnen”.

Of Gonzalez nog lang op het politiebureau in Zuid-Texas zal blijven, is de vraag. Van der Horst vertelt dat the chief ervan droomt ergens les te gaan geven.

Politievrouw Mayra Garza helpt mishandelde migrantenvrouwen

De documentaire The Border Crossed US is te zien via NPO Plus en Pathé Thuis