Macron, Poetin en het diplomatieke borduurwerk in de vertrekken van Marie-Antoinette

ZAP Kort voor Rusland Oekraïne binnenviel belden de presidenten Macron en Poetin, terwijl een cameraploeg dat filmde voor de documentaire A president, Europe and war. Als de oorlog is begonnen luisteren we mee met telefoontjes van Macron met Boris Johnson, Olaf Scholz en Mario Draghi. „Zo doe je dat, geschiedenis maken.”

President Emmanuel Macron van Frankrijk laat zich zien als Europees staatshoofd in een documentaire over hem.
President Emmanuel Macron van Frankrijk laat zich zien als Europees staatshoofd in een documentaire over hem.

VPRO

In volle vaart rost de colonne over de boulevards van Parijs. Zwaailichten, motorrijders, geblindeerde voertuigen voor en achter. Aankomst op het vliegveld. President Emmanuel Macron stapt uit de auto en in het regeringsvliegtuig dat met ronkende motoren klaar staat. Met een enorme vaart sleurde regisseur Guy Lagache je donderdag de documentaire A president, Europe and war in.

Het is begin 2022, Frankrijk is net de nieuwe voorzitter van de Europese Unie, president Macron zal zich dat half jaar laten volgen door een documentaireploeg. In potentie had dat best saai kunnen worden, maar saai, dat is deze film van bijna twee uur allesbehalve. Mazzel zal ik het niet noemen, maar de dreigende oorlog in Oekraïne geeft de film een spanningsboog van jewelste, ook al weet iedereen inmiddels de afloop.

Macron werpt zich in die vooroorlogse weken op als bemiddelaar. Reist naar Moskou, praat vijf uur met Poetin. Na afloop, op de achterbank van de dienstauto, wil hij niet zeggen wat hij écht denkt. Wel zegt hij dat ‘we’ – hij bedoelt Europa – niet goed hebben nagedacht over hoe het einde van de Koude Oorlog eruit moest zien. Misschien zijn ‘we’ – hij bedoelt de NAVO – te ver naar Poetins smaak opgerukt naar het oosten.

Macron reist vervolgens naar Kiev, praat daar drie uur met Zelensky. Bij dat gesprek gaan de deuren dicht, maar de camera blijft bij de meegereisde diplomaten. En daar zien we de Fransen heel kalmpjes de Oekraïeners keihard onder druk zetten. Frankrijk wil de order om het complete Oekraïense spoorwegmaterieel te vervangen ondertekend zien. En wel nú. Over zestien dagen zal het oorlog zijn, en zal de bevolking in oude treinen vluchten, alleen dat wist niemand nog. De Oekraïeners sputteren tegen.

Hipster-staartje

Maar mooi dat aan het eind van de rit het miljardencontract getekend wordt door de Franse baas van het transportbedrijf en de Oekraïense baas van de spoorwegen (die met dat hipster-staartje).

We horen stukjes telefoongesprek tussen Macron en Poetin. Je hoort de twee een afspraak maken, en luistert mee als blijkt dat Poetin de dag erop de afspraak heeft geschonden. Zes uur voor de oorlog uitbreekt, spreekt Macron Zelensky, die nog hoopvol klinkt. Als het een dag later oorlog is, luisteren we mee met een telefoontje van Boris Johnson (Groot-Brittannië), Olaf Scholz (Duitsland), Mario Draghi (Italië). Geen Mark Rutte, terwijl ze bij Macrons bezoek deze week aan Nederland nog uitstraalden dat ze besties waren.

We horen niet alles wat de staatshoofden tegen elkaar zeggen, dát we er iets van horen is al bijzonder. Spannender nog dan het werk op de voorgrond – de wereldleiders aan lange tafels in Versailles – is het diplomatieke borduurwerk in de achterkamers, en de Fransen doen dat uiteraard in de voormalige vertrekken van Marie-Antoinette.

Natuurlijk heb ik me zitten afvragen wat we in deze documentaire wel en niet te zien krijgen en waarom. Toont Macron zich de verzoenende vader van één grote Europese familie, met Oekraïne als aangenomen kind? Zeker. Macron laat zich zien als de weloverwogen aanvoerder van 27 landen. Hij zegt het ook: Europa is geen consumentenmarkt, het moet een grootmacht worden. Zo doe je dat, geschiedenis maken.

Spotprent

Jammer dat alle documentaires op één avond werden geprogrammeerd. Want we hadden ook nog Gevangen in een tekening (NTR) over cartoonist Ruben Oppenheimer. Sinds hij een spotprent maakte over Erdogan, wordt hij ernstig bedreigd. Zodanig dat hij zich belemmerd voelt in zijn „fysieke en mentale bewegingsvrijheid”.

Eerder deze week hoorde ik hem bij Op1 zeggen, dat de documentaire niet over hem ging. Wat hem overkomt, zei hij, kan alle journalisten, cartoonisten en advocaten treffen. Dat zal, maar deze film ging wat mij betreft toch vooral over: Ruben Oppenheimer.