François Bayrou (73) wordt de nieuwe premier van Frankrijk. Dat heeft president Emmanuel Macron vrijdagmiddag bekendgemaakt, nadat hij zijn besluit meerdere keren had uitgesteld. De benoeming van vertrouweling Bayrou komt niet onverwachts: zijn naam zong al rond sinds premier Michel Barnier vorige week moest aftreden na een parlementaire motie van wantrouwen.
Bayrou is burgemeester van de zuidelijke stad Pau en oprichter van de middenpartij Modem. Hij steunt Macron al sinds die zich in 2016 afsplitste van de Parti Socialiste, zijn eigen beweging begon en in 2017 voor het eerst tot president werd gekozen. Dat Bayrou dat jaar geen kandidaat voor het presidentschap was, maakte de weg vrij voor Macron.
De nieuwe premier heeft een lange staat van dienst: in de jaren negentig was hij al een aantal jaar minister van Onderwijs, na Macrons eerste verkiezing in 2017 werd hij minister van Justitie. Hij moest toen vroegtijdig aftreden vanwege een rechtszaak over nepbaantjes in Brussel, waarvoor hij uiteindelijk is vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs (partijgenoten werden wel veroordeeld). Hij was drie keer kandidaat voor het presidentschap, in 2007 haalde hij bijna 20 procent van de stemmen.
Enerzijds wordt Bayrou door de oppositie logischerwijs gezien als verlengstuk van Macron en het macronisme. Maar er is ook compassie: met links heeft Bayrou een aantal speerpunten gemeen en linkse partijen waarderen het dat hij in 2012 in de tweede ronde François Hollande steunde, waardoor de socialistische presidentskandidaat de verkiezing van de rechtse Nicolas Sarkozy kon winnen. Vanwege zijn leeftijd zou rechts Frankrijk Bayrou niet als een echte rivaal zien voor de presidentsverkiezingen van 2027. Hij staat erom bekend goed compromissen te kunnen sluiten.
Stabiliteit en actie
Bayrou moet nu aan de slag om een regering te vormen. Macron wil dat hij gaat praten met alle ‘republikeinse’ partijen. Lees: iedereen behalve het hardlinkse La France Insoumise en het radicaal-rechtse Rassemblement National – „de twee extremen” volgens Macron. De president hoopt dat Bayrou een weg naar „stabiliteit en actie” kan vinden. Bayrou zal proberen een brede coalitie te vormen, of een minderheidsregering die genoeg beloftes doet aan de oppositie om niet meteen te vallen.
Het is geen makkelijke opgave – en ongeveer dezelfde die Barnier bij zijn benoeming in september kreeg. Barnier slaagde er om verschillende redenen niet in om een brede coalitie te vormen. De linkse partijen, verenigd onder de noemer Nouveau Front Populaire (NFP), wilden een linkse premier, gezien het NFP de grootste was geworden bij de parlementsverkiezingen. Macron weigerde dit – in de wetenschap dat een linkse regering meteen ten val zou worden gebracht door de rechtse en radicaal-rechtse partijen – en wilde ook toen geen samenwerking aangaan met LFI.
Barnier heeft nog gepoogd de voormalige regeringspartij Parti Socialiste (PS) los te weken van het NFP, maar zonder succes: de net verenigde linkse partijen bleven elkaar vasthouden. Omdat Macron niet wil samenwerken met het RN koos Barnier voor een minderheidsregering bestaande uit macronisten en mensen uit zijn eigen conservatieve Republikeinse Partij (en één linkse politicus). Dat deze regering binnen de kortste keren zou vallen, was vanaf het begin duidelijk.
Bayrou zou meer succes kunnen hebben dan zijn voorganger en leeftijdsgenoot. Hij is met zijn gemoedelijke en niet-polariserende houding volgens opinie-onderzoeken al jaren een van de populairste politici van Frankrijk. De oppositiepartijen gaan zich mogelijk toegeeflijker opstellen omdat zij weten dat veel Fransen niet zitten te wachten op een nog langere impasse na een al bijzonder turbulent jaar. Ook kan de nieuwe premier ervan profiteren dat het NFP de afgelopen maanden instabieler is geworden en de Parti Socialiste ditmaal mogelijk wel over te halen is.
Reacties oppositie
De Parti Socialiste zegt vrijdagmiddag niet te willen meeregeren, maar ook dat de partij de nieuwe premier niet meteen zal wegstemmen als hij zich aan bepaalde regels houdt. Zo ‘mag’ Bayrou geen gebruik maken van het beruchte grondwetsartikel 49.3, waarmee wetsvoorstellen doorgevoerd kunnen worden zonder parlementsstemming (hierop viel Barnier). Ook vraagt de PS Bayrou geen handreikingen te doen aan radicaal-rechts, zoals Barnier wel deed: de partij wil „de garantie dat [de] regering zichzelf op geen enkele manier afhankelijk zal stellen van het RN, noch haar xenofobe programma zal overnemen”.
De partij hoopt het op deze manier voor elkaar te krijgen dat de regering meer naar links zal hellen. Het Rassemblement National, dat ondanks Barniers ongekende handreikingen meestemde om zijn regering te laten vallen, hoopt juist dat Bayrou ook naar die partij zal luisteren: voorvrouw Marine Le Pen vraagt Bayrou „te doen wat zijn voorganger niet wilde doen: naar de oppositie luisteren”.
Vooralsnog heeft Frankrijk dus een nieuwe premier, die de touwtjes vrijdagmiddag formeel overneemt, maar het parlement en het land blijven verdeeld. Het is dus maar de vraag hoe lang het dit keer zal duren voor Macron weer een nieuwe premier moet benoemen. Het zou de vierde zijn van zijn tweede termijn, de zevende sinds hij president is.
