N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Extreem-rechts Van Eindhoven tot Rotterdam, Venlo en Amsterdam: steeds vaker worden racistische leuzen geprojecteerd op gebouwen in Nederland. Langzamerhand wordt duidelijk welke groepen en personen ervoor verantwoordelijk zijn. Ook door de hulp van Amerikaanse activistische onderzoekers, zoals ‘Capitol Terrorists Exposers’.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/02/data97109866-e65904.jpg)
Foto Tobias Kleuver/ANP
Uitgedost in carnavalspakken lopen maandagavond jongeren over straat door Eindhoven, op het moment dat het gemeentekantoor opeens oplicht. ‘Alaaf namens Blank Nederland’, verschijnt in blauwe letters op de gevel van het gebouw. Gevolgd door teksten over het veilig stellen van een ‘toekomst voor blanke kinderen’.
Wie de teksten maandag in Eindhoven projecteerde, is niet bekend. De politie doorzocht een gebouw tegenover het gemeentehuis, maar kon niets vinden. De burgemeester heeft aangifte gedaan.
De laatste tijd verschijnen door heel Nederland racistische leuzen op gebouwen. Eerder deze maand was het Anne Frank Huis in Amsterdam doelwit. Tijdens de jaarwisseling werden teksten geprojecteerd op de Erasmusbrug in Rotterdam. Volgens het Openbaar Ministerie zijn de teksten ‘opruiend’ en daarmee strafbaar. Er loopt onderzoek naar de daders, maar tot nu toe is niemand aangehouden. Waar komen de projecties vandaan? En wie zit er achter?
Het idee voor ‘laser-racisme’ komt overwaaien uit de Verenigde Staten. Een groepje neonazi’s projecteert daar al langer racistische en antisemitische teksten op gebouwen. Ze delen de video’s trots op communicatieplatform Telegram. Daar komen ze samen in chatgroepen met namen als ‘The Laser Nazi’ en ‘White Lives Matter’.
Limburger met schuilnaam
In deze Telegramgroepen heeft een Limburger met de schuilnaam Derpman het idee opgepikt. Eind december vorig jaar dook de man op in Venlo, om er teksten over White Lives Matter te projecteren op een hotel. Dat was voor zover bekend de eerste Nederlandse laseractie. ‘Derpman’ vertelt er met een zwaar Limburgs accent zelf over in een podcast die op 29 december werd opgenomen. „Was jij ook bij die laatste stickeractie aanwezig? Met die laser”, wordt daar gevraagd aan ‘Derpman’. „Ja dat was…”, antwoordt ‘Derpman’, waarna hij wordt onderbroken.
Het fascisme wint en voor „joden en homo’s” zijn er dan geen rechten meer, zegt ‘Derpman’
In een andere podcast zei hij aan fitness en meditatie te doen, nadat hij depressieve gevoelens had gehad. Volgens ‘Derpman’ zal het fascisme overwinnen, waarna er voor „joden en homo’s” geen rechten meer zijn, alleen nog voor fascisten. Hij vertelde ook over zijn minachting voor vrouwen. Thuis zou hij een „semiautomatische kruisboog” hebben liggen die hij wil gebruiken als tegenstanders hem komen opzoeken. Kort voor de projectie op de Erasmusbrug kondigde ‘Derpman’ op Telegram aan een nieuwe actie te zullen uitvoeren. Ook deze actie werd achteraf op Telegram geclaimd door de Nederlandse tak van White Lives Matter, waarvoor hij actief is. Het onderzoekscollectief Kafka heeft ondertussen twee namen gepubliceerd van mensen die lid zouden zijn van White Lives Matter Nederland.
Groeiende Telegramgroep
De groep vormt een klein, maar radicaal netwerk van nazi-sympathisanten dat nauwe banden onderhoudt met andere extreem-rechtse clubs zoals Voorpost en Identitair Verzet. Bij White Lives Matter lijkt de stap naar racistisch geweld niet zo groot. Zo beheert een prominent White Lives Matter-lid ook de Telegramgroep Yongebroeren. Daarin wordt hardop gespeculeerd over het plegen van extreem-rechtse aanslagen.
De groep heette eerder ‘JFVD extremen’, verwijzend naar de jongerentak van Forum voor Democratie, maar wijzigde van naam. Een 24-jarig lid van Yongebroeren uit Delfzijl werd vorig jaar veroordeeld tot een celstraf en een taakstraf vanwege „opruiing tot terrorisme”, nadat hij het manifest van de Noorse terrorist Anders Breivik had verspreid. Hij had in de besloten Telegramgroep aangekondigd zelf tot een „zuivering” over te willen gaan.
De laseractie op de Erasmusbrug in Rotterdam trekt veel media-aandacht. Daarna gebeurt er iets opvallends. De Telegramgroep van White Lives Matter Nederland groeit, van 700 naar ruim 1.500 leden. Het kanaal trekt niet alleen nazi-sympathisanten aan, maar ook burgers die om andere redenen woedend zijn op de overheid en geïnspireerd zijn geraakt door de laseractie. De eerste copycat lijkt in januari op te duiken in Alkmaar. Coronademonstrant Mike Ultee plaatst een livevideo op Facebook van een laseractie op het Alkmaarse stadskantoor. De teksten wijken af van die in eerdere acties. Er wordt wel aandacht gevraagd voor ‘witte levens’ en een antisemitische website, maar de teksten gaan overwegend over het World Economic Forum en de stikstofplannen van het kabinet. De livevideo van Ultee, die eerder demonstraties tegen het coronabeleid organiseerde, kan rekenen op 132 hartjes, of opgestoken duimpjes.
Een maand later is het Anne Frank Huis doelwit. Op het museum worden woorden geprojecteerd die verwijzen naar een antisemitische complottheorie. Deze stelt dat het dagboek van Anne Frank nep is. Er wordt geschokt op gereageerd. De Anne Frank Stichting spreekt van „een nieuw dieptepunt”; burgemeester Femke Halsema heeft het over „een aanval op Anne Franks nalatenschap”. Weer wordt er geen verdachte aangehouden. De actie wordt niet opgeëist door White Lives Matter, zoals eerder na de Erasmusbrug-projectie.
Een Nederlandse internetonderzoekster zegt te weten waarom: ook deze actie lijkt het werk te zijn geweest van een copycat. Om precies te zijn: van een gevluchte Canadees. De onderzoekster, die uit veiligheidsoverwegingen anoniem wil blijven, is actief voor ‘Capitol Terrorists Exposers’. Dit collectief hielp Amerikaanse opsporingsdiensten bij het identificeren van de bestormers van het Capitool in Washington begin 2021.
De projectie op het Anne Frank Huis zou het werk te zijn geweest van een gevluchte Canadees
Dinsdag heeft ze de Nederlandse politie ingelicht over wie volgens haar achter de projectie van het Anne Frank Huis zit: Robert Wilson, een beruchte neonazi uit Canada. Hij ontvluchtte de Verenigde Staten nadat hij in San Diego was aangeklaagd vanwege een geweldsincident. In november 2021 zou hij zijn buurman hebben geslagen, terwijl hij homofobe teksten schreeuwde. Wilson vestigde zich daarna volgens Amerikaanse media in Polen.
Daar werd hij een half jaar geleden samen met neonazi-leider Jon Minadeo aangehouden bij de ingang van het voormalige concentratiekamp Auschwitz-Birkenau. De twee hielden antisemitische protestborden omhoog.
Reflectie op een autoraam
Dat hij achter de actie bij het Anne Frank Huis zit, baseert de onderzoekster op een optelsom van meerdere aanwijzingen. Uit een filmpje dat de daders van de projectie online zetten en dat NRC ook heeft geanalyseerd, blijkt dat ze met een zwart busje via Duitsland naar Amsterdam zijn gereden.
Het kenteken is wit met zwarte tekens – vermoedelijk Duits of Pools. In een reflectie op een autoraam lijkt de beeltenis van Wilson zichtbaar. Daarbij werd, stelde ook NRC vast, de originele video van de actie voor het eerst geplaatst op een Telegramaccount waar Robert Wilson opnames van zichzelf post. De video is daar inmiddels weggehaald. In een podcast van een andere Amerikaanse neonazi’s wordt Wilson geprezen als „super-giga-chad”, omdat hij volgens hen verantwoordelijk is voor de projectie op het Anne Frank Huis. ‘Chad’ is in extreem-rechtse kringen de benaming voor een succesvolle witte alfa-man.
Volgens een politiemail in handen van NRC heeft ook de Nederlandse politie Wilson inmiddels in beeld als verdachte. Het lukte NRC niet om met hem in contact te komen. De onderzoekster verwacht dat de in Polen verblijvende Canadees, die ook al door de VS wordt gezocht, moeilijk vervolgbaar is. Ze hoopt dat het OM zich daarom ook richt op de daders van de andere projecties.
Terrorismedeskundige Jelle van Buuren van de Universiteit Leiden wijst erop dat de invloed van een organisatie als White Lives Matter, ondanks zijn kleine omvang, ver kan reiken. „Het is niet heel moeilijk zo’n laser te projecteren, dus het is een laagdrempelige actie die snel kan worden overgenomen.”
En daar schuilt volgens Van Buuren het grootste risico in. „Het gevaar is dat burgers met allerlei andere grieven en woede zich tot dit soort clubjes aangetrokken voelen en de nazistische en antisemitische inhoud deels overnemen. Op die manier vindt ‘mainstreaming’ plaats van ideeën die tot voor kort maatschappelijk taboe waren. En dat is precies de strategie die clubjes als White Lives Matter voorstaan.”
