Larry Siedentop zocht naar de ziel van het liberalisme

Posted on June 15, 2024 by admin

Kan het Westen zijn systeem van burgerlijke vrijheden en gelijke rechten overeind houden in gepolariseerde tijden? We bevinden ons op een historisch kruispunt: wordt het meer debat of meer geweld? Dat waren de vragen die politiek filosoof Larry Siedentop altijd bezig hielden. En over een goede afloop was hij steeds minder optimistisch. Donderdag is hij op 88-jarige leeftijd in Londen overleden.

Siedentop werd in 1936 in Chicago geboren en had Duits-Nederlandse voorouders. Hij studeerde onder meer aan Harvard en promoveerde in 1966 op een Marshall-beurs bij Sir Isaiah Berlin in Oxford, op een proefschrift over conservatieve denkers na de Franse Revolutie. Pas op zijn 64ste brak Siedentop, die toen al twintig jaar politieke geschiedenis doceerde in Oxford, door met Democracy in Europe (2000). In dat ambitieuze boek peilde hij de ‘politieke gezondheid’ van het continent, zoals zijn voorbeeld, de Franse edelman Alexis de Tocqueville, dat had gedaan vanaf 1835 in zijn reisverslag uit de jonge Verenigde Staten, De la démocratie en Amérique, waarnaar de titel verwijst.

Tocqueville meende dat daar de balans tussen centrale macht en lokale autonomie beter was getroffen en als voorbeeld kon dienen voor zijn post-napoleontische vaderland. Volgens Siedentop is het vinden van zo’n balans nog steeds het probleem van de Europese landen. „Waar zijn de Europese Madisons”, vraagt hij zich af met een verwijzing naar James Madison (1751-1836), ‘vader’ van de Amerikaanse constitutie.

Niet dat Amerikaans federalisme een panacee voor Europa is, zei hij in NRC, en het is bovendien onwaarschijnlijk dat „de Amerikanen het vandaag nóg een keer zouden kunnen […] maar Europa kan alleen een begin maken met de vraag waar het heen wil door serieus naar het Amerikaanse model te kijken.”

Onverschillig Europa

Dat is niet gebeurd. In Europa concurreren drie staatsmodellen met elkaar – het centralistische Franse, het federalistische Duitsland en het informelere Britse – maar op Europees niveau is er geen discussie over. Laat staan over de regio’s en culturen die „dwars door de natiestaten heen snijden”. In plaats daarvan is Europa onverschillig geworden over waar het voor staat en kijkt het vooral door een economische, materialistische bril. Sinds het eind van de Koude Oorlog en door de ongekende welvaart „heeft het bijna-marxistische idee postgevat dat alles zichzelf wel regelt”. Maar het consumentendenken – „Europa als een supermarkt” – jaagt de Europese Unie naar een bestuurlijke en democratische crisis, voorspelde hij.

Burgers voelen steeds minder een band met degenen die hen besturen. Het Europese Parlement heeft macht maar weinig gezag. Nationale regeringen hebben nog wel gezag maar steeds minder macht. En dat biedt een voedingsbodem aan populisten die pretenderen dat alle macht terug moet naar de nationale staten en die uit de Unie willen stappen, zei hij, wat in tijden van grensoverschrijdende problemen (en zegeningen) een illusie is.

Morele crisis

Daarnaast maakt Europa volgens Siedentop een tweede, morele crisis door: het probeert steeds minder te onderzoeken „waarom we geloven wat we geloven”. Na de terreuraanslagen door moslimextremisten in Londen (2005) was het steeds vaker ook raak in Frankrijk. Hoewel Siedentop zei „voornamelijk bewondering” te voelen voor Frankrijk, was hij uiterst kritisch op establishment dat te weinig deed om te voorkomen dat jonge Fransen, immigranten van de tweede of derde generatie, zich afgewezen voelen en ze dus in de steek laat. Dan is het „begrijpelijk dat de extreme islam bij die jongens een moreel vacuüm vult”, zei hij in 2015 tegen NRC.

„Als we niet langer begrijpen dat het liberalisme geen vanzelfsprekendheid is maar een moreel fundament heeft, vergeten we de waarde van onze verworven vrijheden. Dan lopen we het gevaar dat we het debat moeten voeren in de termen van de critici, die het Westen als leeg en amoreel beschouwen.”

Over de vraag wat die westerse waarden wel zijn, publiceerde Siedentop in 2014 Inventing the Individual. Van het liberalisme bestaan grofweg twee smaken: dat van de Schotse achttiende-eeuwer Adam Smith dat het vooral van de vrije markt moet hebben. En het liberalisme van Tocqueville, dat moreel geladen is met sociale verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid. Smith en zijn nakomelingen, zoals Thatcher en Reagan (en Mark Rutte met zijn lofzang op gebrek aan visie), hebben het liberalisme van zijn ziel beroofd.

Volgens Siedentop komt het liberalisme niet voort uit de Verlichting, als protest tegen de autoritaire kerk, maar met zijn nadruk op individuele vrijheid en persoonlijk geweten, dat ook de vrijheid van anderen wil waarborgen, reiken zijn wortels tot in het vroege christendom. De boodschap van Paulus dat alle mensen gelijk zijn voor God, groeide tijdens de Middeleeuwen uit tot het idee dat iedereen gelijk was voor de wet. Die „morele aardbeving” vormde volgens Siedentop de grondslag van de representatieve democratie gebaseerd op grondrechten voor elk ‘individu’ in plaats van „oude en onvrijwillige verbanden”, zoals geslacht, stam, kaste of klasse.

Nobelprijswinnaar Nihon Hidankyo wil alle kernwapens de wereld uit

admin
October 11, 2024
0

De Japanse organisatie Nihon Hidankyo, waaraan vrijdag in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede werd toegekend, vertegenwoordigt de Japanse overlevenden van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Hun verhalen moeten duidelijk maken waarom kernwapens moeten worden uitgebannen.

De organisatie werd in 1956, elf jaar na de atoombombardementen, opgericht toen Japanse vissers stralingsziekte opliepen door een Amerikaanse proef met een waterstofbom in de Grote Oceaan. Het incident leidde in Japan tot protesten tegen kernwapens, waaruit Nihon Hidankyo ontstond. Sindsdien heeft de organisatie gepleit voor de complete afschaffing van kernwapens.

De toekenning komt aan de vooravond van de tachtigjarige herdenking van de atoombombardementen op Hiroshima en Nagasaki, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in augustus 1945. Bij die twee kernexplosies kwamen naar schatting 210.000 mensen om het leven, vrijwel uitsluitend burgers. Nihon Hidankyo is de enige landelijke organisatie voor slachtoffers. De overlevenden, die in het Japans de naam hibakusha krijgen [mensen die zijn blootgesteld aan radioactieve straling], vormen het overgrote deel van de leden.

Kernwapenverbod

Voorzitter Jørgen Watne Frydnes van het Nobelcomité zei dat het Nihon Hidankyo de prijs toekende omdat de organisatie door middel van getuigenverklaringen laat zien dat kernwapens nooit meer gebruikt mogen worden. Dat doet Nihon Hidankyo wereldwijd door de organisatie van symposia en workshops waarin slachtoffers spreken, en van fototentoonstellingen over de gevolgen van de kernbommen.

**Voorzitter Jørgen Watne Frydnes** van het Nobelcomité maakt de winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede bekend.

Foto Javad Parsa/AP

Daarbij lobbyt de organisatie actief bij internationale organisaties. Toen de Verenigde Naties in 2017 onderhandelden over het Verdrag voor het verbod op kernwapens, verzamelde ze meer dan drie miljoen handtekeningen ter ondersteuning van het verdrag. Het zou daarna nog vier jaar duren voordat het minimumaantal van vijftig lidstaten het verdrag had ondertekend en het in werking trad. Om meer landen te overtuigen mee te doen, zette Hidankyo daarom de Hibakusha Internationale Petitie op, en verzamelde het ruim 13,7 miljoen handtekeningen.

Hoewel grote kernmachten zoals de Verenigde Staten, Rusland en China het verdrag nog steeds afwijzen, heeft het document een belangrijke symbolische betekenis gekregen. „De buitengewone inspanningen van Nihon Hidankyo en andere vertegenwoordigers van de hibakusha hebben sterk bijgedragen aan de totstandkoming van het kernwapentaboe,” zei Frydnes.

Sunao Tsuboi, die vroeger is **blootgesteld aan radioactieve straling**, in 2016 tijdens een ontmoeting met Barack Obama.

Foto Hirohito Nomoto/AFP

Enorme impuls

De leden van Nihon Hidankyo zijn overrompeld door de prijs. Toshiyuki Mimaki, de voorzitter van de organisatie, sprak zijn blijdschap uit en zei dat de prijs een enorme impuls zal geven aan de wereldwijde beweging voor kernontwapening. „Het voelt alsof ik droom”, zei Mimaki vrijdag zichtbaar geëmotioneerd tijdens een haastig belegde persconferentie in Hiroshima, die rechtstreeks werd uitgezonden op de Japanse televisie. Hij benadrukte dat hij blijft geloven in een wereld zonder kernwapens en dat de prijs die boodschap verder zal versterken.

De organisatie hoopt dat de toekenning ook zal helpen om de vergrijzing in haar gelederen een halt toe te roepen. Op de persconferentie was een aantal jongere activisten aanwezig die zich inzetten om de verhalen van de hibakusha levend te houden.

„Ik kreeg kippenvel bij de bekendmaking”, vertelde een middelbare scholier, een van de jongste leden. Ze hoopt nu dat de Nobelprijs meer jonge Japanners zal inspireren om zich aan te sluiten bij de strijd voor kernontwapening.

Co-voorzitter Terumi Tanaka, die het **bombardement op Nagasaki** overleefde, in 2020 in Tokio.

Foto Issei Kato/Reuters

**Shigemitsu Tanaka**, een van de leden van Nihon Hidankyo, is geemotioneerd na de toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede.

Foto Kyodo/Reuters

**Masako Kudo**, lid van Nihon Hidankyo, na de bekendmaking van de winst.

Foto Franck Robichon/EPA

Leven
NIEUWS

Deze opper-Giulia, sterkste onder de Alfa’s, is in theorie een beest

admin
October 11, 2024
0

De motor is te groot, veel te groot. Hoe absurd kan het worden? Alfa-blokken kunnen uit de aard der zaak niet groot en sterk genoeg zijn. Maar de Giulia Quadrifoglio, sterkste aller Alfa’s, is onder curatele van de Nederlandse wet nog maar een schim van zichzelf. Honderdtien rijd ik, bij optrekken soms even 145, want daar zit je met 520 pk natuurlijk zo. Maar de snelheidsmeter gaat tot 330 en daar zal de naald nimmer in de buurt komen, al haalt hij 308. Drie-hon-derd-en-acht. Een Italiaans sedannetje in de zakenklasse.

Afbeelding met meerdere focuspunten die samen een verhaal vormen Zoom in voor alle details van de Alfa Romeo Giulia Quadrifoglio
Klik op de punten voor uitleg over de details.Foto Merlijn Doomernik

Akoestisch en fysiek is deze opper-Giulia in theorie een beest. Een man geeft gas, daar gaat dit over. De ziekte is in autokringen wijdverbreid. Ik ken een spichtige veganist met de aandoening. Die gaat bij elke Alfa door de grond. Verstijfd van verrukking zag ik hem de groene testauto aanschouwen, kraaiend als een verliefde tenor in een volksopera. „Ah! Passione! Gran Dio!” Dan, met de ironie van de alfist: „Is er al iets kapot?” De omslag is geen stijlbreuk. De spot met de gebreken van en de verscheurde gevoelens over Alfa’s horen bij het liefdesritueel. Diep in zijn hart wil de alfist failliet gaan aan zijn liefde. Hij noemt het overgave en wij buitenstaanders moeten maar begrijpen dat het moed is, de bereidheid hartenbloed te plengen voor zijn verterende genot. Die tragikomedie gaan we óók missen als het speelveld voor de groene door Europa is ontruimd. Veel tijd rest hem niet met een CO₂-uitstoot van 229 gram per kilometer. Maar wat een geile machine. De ijskoude greep van de aluminium schakelpaddles achter het stuur drijft ook mij tot extase. Dat die op links de richtingaanwijzer nogal in de weg zit is geen thema. Richting aangeven is overbodig. Normaliter zit toch niemand achter je. Nu wringt daar voor Nederlandse klanten wel de schoen. Gas geven is hier onmogelijk, en het is een groter bezwaar dan ik dacht. Een beetje EV heeft ook honderden pk’s, maar die zijn meteen standby. Om ze er bij de Alfa uit te krijgen moet je toeren maken op meters die je niet hebt. Op de snelweg draait de Giulia amechtig 1.800 toeren. De motor klinkt als de verstikte nachtmerrie van een beer in winterslaap. Je moet de achttraps automaat minsten drie verzetten terugschakelen om er weer hoorbaar leven in te blazen. De vier uitlaatpijpen van de firma Akrapovic sterven van astmatische verveling. In een auto waarin klankgenot zo essentieel is kan dat problematisch worden. Bij 2.500 toeren begint de motor weer te klinken als een motor, maar dan ben je er op de belevingsschaal van de alfist nog lang niet. Hij gaat pas leven bij 4.000. Helaas rijd je dan 160 en dat vindt zelfs Schoof 1 niet goed. Deze auto heeft je als een bankschroef bij de ballen.

Relatief bescheiden 19 inch-wielen maar enorme remmen.

Rode startknop op het stuur, een automaatpook waar je veel aan moet trekken om de auto te laten klinken zoals het hoort.

De enorme zescilinder turbo heeft Ferrari-genen, en de prestaties zijn navenant.

De Sparco-racestoelen ogen als martelwerktuigen, maar ze zitten verrassend comfortabel.

Foto’s: Merlijn Doomernik

Ecologische bijvangst

Dus sluit je braaf aan in de leasecolonne met een tot 590 kilometer oplopende actieradius als welkome ecologische bijvangst. Straks ga ik nog een Hollands compliment uitdelen voor zijn spaarzaamheid. Hij rijdt niet eens spartaans voor een vermomde sportwagen, ondanks die met carbon beklede racestoelen voorin. Er is zowaar een draadloze telefoonoplader, de spiegels zijn behoorlijk en de Alfamasochist komt volledig aan zijn trekken. De ruitenwisser bibbert nu al hoopvol en de labiele bluetoothkoppeling vergt een doctoraal spoorzoeken. Benzine slikken vindt de Quadrifoglio moeilijk, wat gezien zijn dorst merkwaardig is. De pomp slaat bij het tanken om de anderhalve liter af. Hier hoef je niet zo vaak, maar de Duitse Alfaman die wel plankgas mag, staat na maximaal vierhonderd kilometer met een lege tank. Oergeestig dat een auto waarin EV-rijders hartstochtelijk zullen worden bespot bij intensief gebruik niet verder komt dan een elektrische middenklasser.

Maar wat een prachtige hommage is de Alfa aan die Welt von Gestern, toen autorijden nog mechanische muziek was. In historisch perspectief is hij de laatste stoomtrein. Motorisch is hij een gelopen race, maar hij is er dan toch maar, postuum visitekaartje van een merk dat het gevoelsleven zo plat maakte als het voor de mannenpraatgroep was. Met wat geluk blijft hij als verzamelaarsobject zijn anderhalve ton waard. Normale alfisten kopen voor de prijs van een Polo een gebruikte viercilinder Giulia met 280 pk. Dan zijn de spierballen op de schaal van het land, en het rijdt even machtig.

Verhoging maximumsnelheid naar 130 km/u waarschijnlijk vertraagd door stikstof

admin
October 11, 2024
0

De plannen van minister Barry Madlener (Infrastructuur, PVV) om de maximumsnelheid op enkele snelwegen te verhogen naar 130 kilometer per uur lopen hoogstwaarschijnlijk grote vertraging op vanwege de stikstofregels. De verhoging van de snelheid levert een dusdanig hoge toename op van de stikstofbelasting op natuurgebieden, dat extra ecologisch onderzoek gedaan moet worden. Dat blijkt uit berekeningen van NRC.

Madlener kondigde deze week aan dat hij de maximumsnelheid op vier plekken wil verhogen naar 130 kilometer per uur. Het gaat om de snelwegen over de Afsluitdijk; tussen Lelystad-Noord en de Ketelbrug; van Zuidbroek in Groningen naar de Duitse grens; en van knooppunt Holsloot in Drenthe naar de Duitse grens. Hier mag nu tussen zeven uur ’s avonds en zes uur ’s morgens ook al 130 kilometer per uur worden gereden, maar overdag ligt de maximumsnelheid op 100 kilometer per uur.

Het ministerie van Infrastructuur hoopte dat een snelheidsverhoging mogelijk zou zijn zonder extra ecologisch onderzoek, schreef Madlener in zijn brief aan de Tweede Kamer. Zo’n onderzoek is „omvangrijk” en vraagt „veel doorlooptijd en capaciteit”, aldus de minister. Juist daarom had Madlener vier trajecten gekozen, waarop hij dacht dat de snelheidsverhoging „kansrijk” zou zijn.

Stikstofniveaus

De snelheid zou kunnen worden verhoogd als uit een modelberekening zou blijken dat de toename van de stikstofniveaus op kwetsbare natuur onder een bepaald niveau zou blijven. Die berekeningen heeft het ministerie nog niet uitgevoerd, laat het desgevraagd weten. Tot nu toe is alleen aan experts gevraagd waar zij kansen zagen om de snelheid te verhogen. Daarbij is rekening gehouden met onder meer stikstofuitstoot en geluidsoverlast. Op basis van de uitspraken van die experts zijn de vier trajecten gekozen.

NRC rekende zelf uit wat de gevolgen van de snelheidsverhoging zouden zijn. Dat gebeurde met Aerius, het rekenmodel dat de overheid gebruikt om stikstofberekeningen te maken, en de verkeersbewegingen van 2023.

Aanvullend ecologisch onderzoek is nodig als de verhoging van de maximumsnelheid zou leiden tot een jaarlijkse toename van meer dan 0,005 mol – de eenheid waarmee stikstofneerslag wordt uitgedrukt – op een hectare kwetsbaar natuurgebied.

Dat blijkt bij alle vier de snelwegen het geval. Zo leidt de verhoging van de snelheid op de Afsluitdijk tot een toename op stikstofgevoelige delen van de Waddenzee van 0,04 mol. Ook bij de andere trajecten leidt de snelheidsverhoging tot toenames die ruim boven de grens liggen.

Het ministerie reageert op vragen van NRC met de uitspraak dat het nu onderzoek doet naar de effecten van de snelheidsverhoging op de snelwegen. Als daaruit blijkt dat de toename van de stikstofneerslag te hoog is, „moet er inderdaad aanvullend ecologisch onderzoek worden gedaan”, aldus een woordvoerder van het ministerie.

Wellicht is het dan alsnog mogelijk dat de snelheid wordt verhoogd, maar dat loopt dan wel flinke vertraging op, zoals Madlener in zijn Kamerbrief al schreef. De kans is bovendien groot dat dit besluit door milieuorganisaties wordt aangevochten bij de rechter.

100 kilometer per uur

De maximumsnelheid op snelwegen werd in maart 2020 verlaagd; sindsdien mag er in het hele land tussen 6 en 19 uur maximaal 100 kilometer per uur worden gereden. Het kabinet hoopte daarmee de stikstofneerslag in natuurgebieden te verlagen, om zo ruimte te maken voor bouwprojecten. Volgens berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving en de Wageningen Universiteit daalde de uitstoot van het verkeer door die maatregel met 4 procent.

Het is moeilijk de snelheid nu weer te verhogen. De rechter heeft tot nu toe steeds bepaald dat er geen extra stikstof mag worden uitgestoten, tenzij kan worden aangetoond dat de natuur daar niet door verslechtert. Ook bouwprojecten liggen om die reden stil, en boeren mogen hun veestapel niet uitbreiden.

In theorie is er ook een andere optie om de snelheidsverhoging toch door te voeren. Het ministerie kan bijvoorbeeld stikstofrechten van een boer opkopen. Die zou dan minder vee moeten houden, en met de ruimte die daardoor ontstaat zou de snelheid toch omhoog kunnen. Madlener heeft echter in zijn Kamerbrief al expliciet aangekondigd dat hij dat niet gaat doen, omdat dat gevoelig ligt in de landbouwsector.