Landbouwminister Wiersma wil niet dat informatie van boerenbedrijven openbaar wordt: verzoeken stilgelegd

Landbouwminister Femke Wiersma heeft de afhandeling van „tussen de tien en twintig” informatieverzoeken stilgelegd. Dat bevestigt een woordvoerder van het ministerie na vragen van NRC. „De minister maakt zich zorgen over het openbaar maken van persoonlijke en bedrijfsgevoelige informatie”, aldus de woordvoerder. Deze verzoeken gaan onder meer over het aantal dieren en de locaties van de stallen van veehouders. Op basis daarvan kan de effectiviteit van het stikstofbeleid (en eventuele daaruitvolgende uitkoopregelingen) berekend worden.

Het is wettelijk vastgelegd dat deze gegevens geopenbaard moeten worden, vertelt Annemarie Drahmann, universitair hoofddocent Staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden. „In een internationaal verdrag is afgesproken dat milieugegevens van groot maatschappelijk belang zijn. Burgers moeten daarnaast informatie over hun directe omgeving kunnen achterhalen, bijvoorbeeld of er in de buurt een zwaar vervuilende onderneming zit.” Eerdere Woo-verzoeken over dergelijke gegevens werden daarom ook ingewilligd.

Burgers moeten informatie over hun directe omgeving kunnen achterhalen, bijvoorbeeld of er in de buurt een zwaar vervuilende onderneming zit

Annemarie Drahmann
universitair hoofddocent Staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden

De informatieverzoeken die de minister nu heeft stilgelegd, zijn door uiteenlopende organisaties opgevraagd op grond van de Wet open overheid (Woo). Het gaat onder meer om milieubeweging MOB, bekend van rechtszaken op het gebied van het stikstofdossier, dierenwelzijnsorganisatie Wakker Dier en journalisten, waaronder NRC.

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), die de gegevens namens het ministerie beheert, had voor sommige verzoeken al besloten om de gegevens openbaar te maken. De RVO is door Wiersma teruggefloten omdat de procedure waarin boeren om een reactie wordt gevraagd, niet zorgvuldig genoeg zou zijn.

Zorgen

Minister Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, BBB) vindt dat er meer moeite gedaan moet worden om alle betrokkenen te informeren. Omdat de informatieverzoeken over duizenden boeren gaan, wordt vaak een mededeling in de Staatscourant geplaatst. Ook worden agrarische belangenorganisaties ingelicht. Boeren maken zich zorgen over het openbaar maken van adressen en zijn bang voor dierenrechtenactivisten.

Het is nog niet duidelijk hoe het ministerie de zogenoemde ‘zienswijzeprocedure’ anders wil inrichten, dat duurt zeker nog enkele weken. Tot die tijd liggen de Woo-procedures stil. Daarna moeten veehouders opnieuw om reacties worden gevraagd, wat tijdrovend is. Sommige verzoeken zijn al jaren geleden ingediend.

Jurist Stijn van Uffelen, die namens MOB Woo-procedures voert, ziet vooral een vertragingstactiek. „Het ministerie hoopt duidelijk op veel bezwaren, zodat de procedures jaren kosten om af te handelen.” Sinds het aantreden van Wiersma, in juli 2024, lopen de procedures stroever, zegt hij. „Op de verzoeken wordt helemaal niet meer gereageerd, ondanks bellen of mailen.”

Eén van de verzoeken van MOB gaat over PAS-melders, veehouders die na een uitspraak van de Raad van State in 2019 zonder vergunning zitten. Deze boeren zijn daarom in overtreding en MOB wil provincies dwingen om daarop te handhaven. „Er is al besloten om de gegevens te verstrekken, maar ik heb de informatie nog niet”, zegt Van Uffelen. „Ik krijg van de RVO ook geen antwoord op de vraag wanneer ik de gegevens wél ontvang.” RVO wil niet reageren en verwijst naar het ministerie van Landbouw.

Wakker Dier vraagt gegevens op over veehouderijen om onder meer sterftecijfers van vee te berekenen, zegt Wakker Dier-directeur Anne Hilhorst. „Dat zijn significante gegevens als je wil weten hoe er in Nederland met vee wordt omgegaan.”

Wakker Dier kreeg vier maanden geen reactie op een verzoek dat het vorig jaar indiende, ondanks herhaaldelijke vragen. Uiteindelijk bleek de Woo-procedure door het ministerie te zijn stilgelegd. De opgevraagde gegevens zullen uiteindelijk wel openbaar worden, denkt Hilhorst. „Maar de vee-industrie wint ook bij vertraging. Dan zitten we met verouderde gegevens.” Het ministerie van Landbouw noemt de suggestie dat er bewust wordt vertraagd „onzin”.

Geen relevante informatie

Volgens Drahmann van de Universiteit Leiden is het niet nodig om boeren om een zienswijze te vragen. „Die procedure is bedoeld voor overheden die onvoldoende informatie hebben om een besluit te nemen”, aldus Drahmann. „Maar er zijn bij dit soort gegevens nauwelijks gronden om openbaarmaking te weigeren. Een zienswijzeprocedure levert dus geen nieuwe relevante informatie op.” Boeren moeten wel op de hoogte worden gesteld voordat hun gegevens openbaar worden gemaakt, zodat ze de kans krijgen om naar de rechter te stappen, vindt Drahmann.

Land- en tuinbouworganisatie LTO, POV (Producentenorganisatie Varkenshouderij) en Vee&Logistiek stuurden in juni 2024 een brief aan het ministerie, waarin zij zich beklaagden over de Woo-verzoeken. Zij zijn bang voor acties van dierenrechtenorganisaties als ook adressen openbaar worden. „Werken en wonen gebeurt op hetzelfde erf. Kinderen helpen mee om dieren te voeden”, staat in de brief, die na een Woo-verzoek openbaar werd gemaakt.

Het ministerie nodigde de organisaties daarop uit voor een gesprek. Daarin zou de organisaties „de ruimte geboden” worden om hun zorgen toe te lichten, schrijft het ministerie.

De druk werd in november verder opgevoerd toen BBB-leider Caroline van der Plas in de Tweede Kamer het kabinet vroeg om de Wet open overheid aan te passen en boeren beter te beschermen. Staatssecretaris Eddie van Marum (Binnenlandse Zaken, BBB) zegde toe in gesprek te gaan met de sector.

Een woordvoerder van LTO wil niks zeggen over de inhoud van het gesprek, behalve dat het heeft plaatsgevonden. „Wij voeren geen campagne tegen de Woo, wij zijn voor een transparante overheid”, zegt de woordvoerder. „Maar informatie die herleidbaar is tot woonplekken van gezinnen moet niet openbaar worden.” De woordvoerder erkent dat het zonder de locaties van de stallen moeilijk is om de effectiviteit van uitkoopregelingen te controleren. „Dat is een dilemma.”


Lees ook

Het lukt ministeries maar niet om verzoeken van burgers sneller te behandelen

Zwartgelakte dossiers van gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire