BBB-minister Femke Wiersma (Landbouw, Natuur, Voedselveiligheid en Visserij) heeft maandag persoonlijk de openbaarmaking van bedrijfsgegevens van veehouders tegengehouden bij de rechter. Op basis van de gegevens kan worden berekend hoe effectief het stikstofbeleid van het kabinet is.
De gegevens zijn eind 2022 door NRC, Omroep Gelderland en onderzoeksplatform Follow the Money opgevraagd met een beroep op de Wet open overheid (Woo). Boeren hebben bezwaar ingediend tegen de openbaarmaking, maandag kwam de zaak voor de bestuursrechter van de rechtbank Overijssel in Zwolle. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), die de gegevens beheert, had in mei 2023 besloten om de bedrijfsgegevens openbaar te maken.
Tim Staal, bestuurder van Woo-expertisecentrum SPOON, noemt de bemoeienis van Wiersma „een slechte zaak” en „zeer ongebruikelijk”. „Dit is geen chefsache voor een minister, maar in principe een doorsnee juridisch uitvoeringsproces. Het laat zien dat deze minister dit heel erg belangrijk vindt, zo belangrijk dat tijdens een lopende procedure bestaand beleid ingrijpend wordt gewijzigd.”
In de rechtbank werd ter plekke een eerder genomen besluit om de gegevens te openbaren op verzoek van Wiersma ingetrokken door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), de beheerder van de gegevens. Peter Kooiman, de jurist namens RVO, had de minister tijdens een schorsing kort telefonisch gesproken en kondigde daarna aan de besluiten terug te draaien.
De bemoeienis van Wiersma overviel ook Kooiman van de RVO. „De minister gaat stout doen, alles doen om de gegevens niet te openbaren”, zei hij tegen journalisten tijdens een onderbreking van de zitting. „Dat vind ik vreselijk.”
Lees ook
Van hexagoon tot piekbelaster, zo rekent de overheid aan stikstof
Staatscourant
Het Woo-verzoek gaat om onder meer locaties van stallen en aantallen dieren die de veehouders houden. Boeren hebben de kans gekregen om bezwaar in te dienen tegen de openbaarmaking.
Daarvoor is een oproep in de Staatscourant gepubliceerd aan boeren om te reageren als zij het niet eens zijn met de publicatie van hun gegevens. De minister vindt nu dat de manier waarop zij zijn geïnformeerd over de publicatie van de gegevens niet voldoende is. Er had meer moeten gebeuren om boeren op de hoogte te stellen, zei Kooiman tijdens de zitting.
Het is onduidelijk waarom de minister tot deze conclusie is gekomen. Haar voorganger Piet Adema (ChristenUnie) vond publicatie in de Staatscourant juist een „passende wijze van bekendmaking”. Ook blijft onduidelijk wat er precies aan de procedure veranderd moet worden. Kooiman stelde tijdens de zitting dat elke individuele boer een brief te sturen „te veel van het goede” is.
Ook boerenbelangenorganisatie LTO werd door het ministerie gevraagd hun 35.000 leden (niet allemaal veehouders) te informeren. LTO publiceerde kort later een standaard ‘zienswijze’ van veertien pagina’s die boeren alleen hoefden te ondertekenen. Toenmalig LTO-voorzitter Sjaak van der Tak riep agrariërs in een videoboodschap op die op te sturen. Er kwamen 3.000 bezwaren binnen bij RVO – zo’n tien procent van alle veehouders. Zij zijn het onder meer niet eens met de publicatie van de locatiegegevens.
Dode mus
Nu het besluit om de gegevens openbaar te maken is ingetrokken, komt er geen uitspraak in de rechtszaak. De procedure moet opnieuw, waarbij het ministerie de boeren op een andere manier zal informeren. Dat verandert waarschijnlijk niks aan de uitkomst: omdat het gaat om milieugegevens, zijn de bezwaren van de boeren dat het om privégegevens gaat ongegrond, stelt de jurist van RVO. „De uitkomst van de procedure staat ongeveer vast”, zei Kooiman: de gegevens moeten worden geopenbaard. Dit uitstel is een „dode mus voor de sector”, aldus de jurist.
Volgens de vooraanstaande Woo-expert Roger Vleugels kunnen er twee dingen aan de hand zijn. „Of het besluit wordt ingetrokken omdat het ministerie denkt dat er fouten gemaakt zijn door de RVO. Dan is het normale juristerij over procedurefouten. Het kan ook misbruik van recht door de minister zijn, die spijkers op laag water zoekt en het circus van bezwaren aangrijpt om de procedure te vertragen en de mate van openbaarheid terug te dringen.”
De afgelopen maanden werd de druk vanuit de boerenlobby opgevoerd om de gegevens niet openbaar te maken. BBB stelde Kamervragen op basis van een enquête van boerenbelangenorganisatie LTO, die hun achterban vroeg naar incidenten als bedrijfsgegevens na andere, vergelijkbare Woo-verzoeken worden gepubliceerd. Ze kregen 150 reacties. Daarvan zou een derde meer last hebben van „laster, treiterijen, intimidatie, bedreigingen of erger” na publicatie van gegevens.
Minister Wiersma was tussen 2017 en 2021 beleidsmedewerker bij de Nederlandse Melkveehouders Vakbond, één van de partijen die procedeert tegen de openbaarmaking van de gegevens. In antwoord op vragen van NRC zegt een woordvoerder van het ministerie dat Wiersma contact heeft gehad met boerenorganisaties contact over „impactvolle Woo-verzoeken”. „Er is ook bij de minister in het algemeen persoonlijk aandacht gevraagd voor de wijze waarop veehouders worden geïnformeerd.”
