Kwetsbare films van Eye liepen waterschade op in opslagbunker. ‘Op dit moment staan we in crisisstand’

Posted on June 17, 2024 by admin

‘Op dit moment staan we in crisisstand”, vertelt Frank Roumen, hoofd Collecties bij Eye Filmmuseum. Op dinsdag 4 juni begaf een pomp het die in een bunker in Castricum staat om overtollig water weg te pompen. De pomp had niet genoeg capaciteit om een plotselinge ondergrondse vloedgolf aan te kunnen. Die werd mogelijk veroorzaakt door een lek in een bassin van waterleidingbedrijf PWN, het onderzoek loopt nog. Feit is dat het water in de bunker ongemoeid zijn gang kon gaan en tot 25 centimeter hoogte steeg. Hierdoor zijn de films die onderin de rijen stellingkasten liggen opgeslagen wellicht beschadigd.

Roumen: „Van 80 van de 7.000 blikken die in deze bunker liggen, is vastgesteld dat de films die erin zitten met water in aanraking zijn gekomen. De blikken van de onderste planken hebben we inmiddels naar een hoger gedeelte verhuisd. We verwijten het onszelf dat we dit niet eerder hebben gedaan.” De films met waterschade worden momenteel bij een speciaal bedrijf ingevroren en vervolgens behandeld bij filmlaboratorium Haghefilm. „Pas dan kunnen we vaststellen hoeveel schade er is, dat weten we nu nog niet.” Van de meeste films bestaan weliswaar duplicaten of digitaliseringen, maar net als platenmaatschappijen hun moederbanden (master tapes) opslaan, bewaart Eye Filmmuseum ook de originele nitraatfilms.

Kunstbunkers

De bunker in Castricum is een van de drie bunkers uit 1939 in de Noord-Hollandse duinen die Eye gebruikt om zijn kwetsbare nitraatfilms op te slaan. Cellulosenitraat, tot 1952 de drager van de lichtgevoelige emulsielaag, is brandbaar materiaal en mag wegens brandweervoorschriften niet in de bebouwde kom liggen. De bunkers bevatten onder meer de Desmet-collectie, uniek audiovisueel erfgoed dat in 2011 is toegevoegd aan het Memory of the World-register van Unesco, en amateurfilms uit de jaren twintig en dertig, onder andere uit Nederlands-Indië. De Castricumse bunker is ooit gebouwd om tijdens de Tweede Wereldoorlog kunstcollecties op te slaan, waaronder Rembrandts Nachtwacht – vandaar dat hij ook wel ‘kunstbunker’ wordt genoemd. Daarna kwam hij in gebruik van Eye Filmmuseum, hij bevat de oudste collecties van het filmarchief, zoals met de hand ingekleurde films uit de beginjaren van het medium.

Meteen na het constateren van de calamiteit is de brandweer begonnen de bunker leeg te pompen en kwam een bedrijf met speciale apparatuur de kluis drogen. Momenteel liggen er nog zandzakken en op de betonnen vloer zuigen speciale sponsen het overtollige water op. Roumen: „Dagelijks zijn we met zes mensen vanuit Amsterdam naar de kluis gegaan om blik voor blik op waterschade te checken. Alles bij elkaar veel werkuren, wat tevens betekent dat onze werknemers niet bezig zijn met wat ze normaliter doen: het conserveren, restaureren en digitaliseren van films.”

**De in 1939 gebouwde kunstbunker in Castricum** die nu dienst doet als depot voor het Eye Filmmuseum.

Klimaatverandering

„We zijn ons al een aantal jaar bewust van het feit dat de bewaaromstandigheden van de nitraatcollectie van Eye niet optimaal zijn”, zegt Roumen. „Onze kunstbunkers in Castricum en Heemskerk hebben van oorsprong een natuurlijke klimaatregeling. Door de dikke wanden en deze natuurlijke klimaatregeling is het temperatuurverschil tussen zomer en winter relatief klein. We hebben onze nitraatcollectie daar altijd op een goede manier kunnen koelen, maar ze zijn niet meer van deze tijd.”

Volgens Roumen heeft de klimaatverandering voor een groter risico gezorgd. Zo is in de afgelopen vijf jaar de temperatuur in de kluizen 2,5 graden gestegen. Bovendien regent het door klimaatverandering in Nederland ook steeds vaker. „Tel daarbij op dat PWN, het waterleidingbedrijf dat het duingebied beheert, de laatste jaren het grondwaterpeil hoger heeft gezet. Dit is beter voor de biodiversiteit in de duinen, maar voor de kunstbunkers minder gunstig. Door het hoge grondwaterpeil plus extreme regenval is het waterpeil vaak extra hoog. Als je nu bij Castricum de duinen ingaat, loop je door de modder. Wij kunnen met onze auto die de nitraatfilms in speciale koelkastjes van en naar Amsterdam vervoert regelmatig het pad naar de kluis niet op, dan zakt hij weg in de modder.”

Twee dingen zijn belangrijk voor de conservatie, zegt Roumen: „Film houdt van koud en droog. Bij voorkeur minus 5 graden Celsius en de relatieve luchtvochtigheid moet rond de 35 procent zijn. Hierdoor wordt de levensduur van film bestendigd. Door de overstroming was de luchtvochtigheid naar 90 procent gestegen. Drogers proberen deze extreme luchtvochtigheid, die schimmelvorming in de hand werkt, omlaag te brengen.”

**De in 1939 gebouwde kunstbunker in Castricum** die nu dienst doet als depot voor het Eye Filmmuseum wordt leeggepompt.

Urgent

Door de klimaatcrisis is de urgentie om een nieuwe nitraatbunker te bouwen volgens Roumen toegenomen, met name door de nijpende situatie in Castricum. Maar ook de andere twee opslagbunkers van Eye hebben hun problemen, zegt hij. De situatie is zo urgent dat er over een paar jaar volgens hem een geheel nieuwe nitraatopslag zou moeten zijn. „Het plan hiervoor ligt al klaar. Met dank aan het ministerie van OCW is door de TU Eindhoven onderzoek gedaan naar de moderne, massief houten filmopslag van Filmarchiv Austria, toegespitst op de vraag hoe de Oostenrijkse situatie te vertalen naar een Nederlandse en of er sinds de bouw van deze geavanceerde kluis in 2010 nieuwe wetenschappelijke inzichten zijn opgedaan, zodat het nog beter kan.”

De bedoeling is dat de nieuwe filmopslag volledig energieneutraal en duurzaam is. De energie wordt geleverd door zonnepanelen, met batterijen die de koeling aansturen. Het gebouw is begroot op 5 miljoen euro, maar vooralsnog ontbreekt de financiering. Ook het vinden van een locatie is lastig, het mag niet in Natura2000-gebied, moet buiten de bebouwde kom en het liefst in een hoger gelegen gebied in Nederland. Roumen vertelt dat het bovendien moet passen in de Omgevingswet en voldoen aan Bevi-veiligheidsnormen voor gevaarlijke stoffen. Een lastige opgave, maar, zegt Roumen: „Een nieuwe kunstbunker kan ook gerealiseerd worden met andere archieven die nitraat in hun collectie hebben, zoals het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum en het Rotterdamse Fotomuseum. Zodat al deze collecties weer toekomstbestendig zijn.”

Column | Minder tribalisme en meer deskundigheid graag over het Midden-Oosten

admin
October 10, 2024
0

Maandagavond keek ik rond middernacht Humberto terug op RTL4. Het was de dag van de herdenking van de brute moorden door Hamas in Israël. De herdenking op de Dam was in eerste instantie rustig verlopen, maar werd daarna toch verstoord door scheldpartijen en intimidaties. Op het Damrak rukten Gaza-demonstranten de Israëlische vlag af, anderen besmeurden ’m op de Dam met rode verf.

Bij Humberto Tan ging het over 7 oktober 2023. Hij had een tafel vol gasten, maar Midden-Oostenexperts zaten daar niet bij. Wel twee moslima’s. Zij waren samen met twee Joodse jongeren de initiatiefnemers van ‘Deel de Duif’, een goed initiatief waarbij jongeren elkaar opzoeken om haat en polarisatie te verminderen. De moslima’s gingen in gesprek met scholieren. Ook goed.

Maar bij de voorbeelden van afkeurenswaardig gedrag haakte ik af. In een klas zou ‘Free Palestina’ opgeschreven zijn door een kind. De leraar had gereageerd met: „Dat noemen we antisemitisme.” Op felle toon vertelde de ‘bruggenbouwer’ van Deel de Duif dat ze een interventie had gepleegd: zo’n leus zou niet antisemitisch zijn. Jammer dat Tan niet vroeg hoe de twee vrouwen zelf dachten over het bestaansrecht van Israël in het licht van ‘Free Palestina’.

Wat ik al een jaar lang veel te weinig zie op de Nederlandse tv is duiding door mensen die de recente geschiedenis van het land Israël en de situatie in het Midden-Oosten goed kennen. Wie in Nederland weet dat er in en na 1948 niet alleen honderdduizenden Palestijnen uit Israël verdreven zijn, maar dat een nog groter aantal Joden uit de Arabische wereld hetzelfde overkwam? De helft van de Israëlische bevolking stamt van hen af. Wie in Nederland weet dat Egypte een tijd de scepter zwaaide in Gaza, terwijl het land sindsdien niets meer met Gazanen te maken lijkt te willen hebben (die grens zit al jaren potdicht)?

Wat we wel regelmatig zien aan talkshowtafels zijn mensen die zeer emotioneel reageren op de oorlog. Vaak mensen met een Marokkaanse achtergrond die nooit in Israël of de Palestijnse gebieden geweest zijn, die behalve de term ‘Nakba’ van de geschiedenis van het gebied weinig tot niets weten en zelf geen enkele Jood, laat staan Israëliër kennen. Vanwege hun gedeelde islamitische achtergrond voelen zij zich automatisch verbonden met de Palestijnen.

Je herkennen en verplaatsen in mensen met wie je verbonden voelt is één ding. Maar een oplossing brengt die houding natuurlijk niet dichterbij. Sterker, die emotionele betrokkenheid kan soms leiden tot extreme standpunten. Je zou het tribalisme kunnen noemen. Nu de oorlog een jaar aan de gang is, wordt het tribale medeleven in Nederland bovendien steeds sterker. In het begin schrok ik nog als ik mensen impliciet of expliciet het bestaansrecht van het land Israël ter discussie hoorde stellen, of zich redelijk uitten over de terroristen van Hamas. Inmiddels ben ik eraan gewend. Zijn de Gazanen daarmee geholpen? Zij zullen toch echt met Israëliërs naast elkaar moeten gaan leven als straks de oorlog voorbij is, hopelijk zonder Hamas.

Het lijkt me uitgesloten dat er een weg naar vrede is als er slechts twee perspectieven zijn: het 100 procent anti-Israëlische perspectief bestaat naast het 100 procent pro-Israëlische. Waarom naast Marokkaanse en Turkse Nederlanders (ook in de politiek) ook sommige (linkse) columnisten, universitair docenten en studenten deze houding hebben overgenomen is me helemaal een raadsel.

Israël wordt door deze groepen niet alleen als enige agressor geduid, maar ook steeds meer als koloniale mogendheid die de regio zou moeten verlaten. Symbolen van het land zoals de Davidster zijn per definitie fout. Uit angst voor onrust durven zelfs overheden in Nederland die symbolen nauwelijks nog te gebruiken, zelfs niet bij de herdenking op 7 oktober. Terwijl in Duitsland op die dag bij de Brandenburger Tor de Israëlische vlag geprojecteerd werd en in Parijs de Eiffeltoren met Israëlische kleuren verlicht werd.

Natuurlijk, iedereen is vrij en mag zich zijn eigen mening vormen. Ook als die mening op weinig anders gestoeld is dan tribaal medeleven. Maar laten talkshows daar wat minder in meegaan, en wat meer deskundige duiding laten zien.

Aylin Bilic is headhunter en publicist.

Opinie | Fout parkeren

admin
October 10, 2024
0

In onze straat met een eeuwig overschot aan blik is parkeren lastig. In de buurt-app wordt gewaarschuwd voor handhavers die aanbellen met de boodschap dat de auto niet op de stoep geparkeerd mag worden. Dit naar aanleiding van klachten uit de straat. In de app vraagt men zich af wie geklaagd heeft en waarom die niet eerst het gesprek aanging. De volgende dag vertelt een straatgenoot mij: „Agnes heeft geklaagd. Ze zegt in de app van niet, maar ik weet dat zij het is.” Nieuwsgierig vraag ik: „Waar woont Agnes?” Hij antwoordt: „Agnes is mijn vrouw.”

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]

Tijdens zijn eerste begrotingsdebat ging het meer over de premier zelf dan over een blauwe envelop voor de Koning

admin
October 9, 2024
0

Het is de kleinste begroting, maar ook de begroting die voor de meeste ophef kan zorgen. Wat de koning doet, hoeveel geld hij en zijn echtgenote, moeder en dochter krijgen voor hun werk, wie de renovatiekosten van de paleizen betaald, wat de andere leden van het Koninklijk Huis wel of niet doen – het leverde vaak een levendig debat op.

Dit jaar lag daar een motie uit januari, aangenomen door een meerderheid van de Tweede Kamer waaronder coalitiepartijen PVV en NSC, om de koning inkomstenbelasting te laten betalen over de uitkering die hij van het Rijk krijgt. In 2025 gaat het om 2,7 miljoen euro voor koning Willem-Alexander, koningin Máxima, prinses Beatrix en prinses Amalia.

Maar de dynamiek van de week zorgde voor een ander debat. Want naast de begroting van de Koning wordt tegelijk de begroting van het ministerie van Algemene Zaken behandeld. De premier is verantwoordelijk voor beide. En waar het in voorgaande jaren meestal over de koning ging, ging het woensdag vooral heel vaak over de premier zelf.

Over zijn eerste honderd dagen, die volgens Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) in „ruzie, onvermogen en complete chaos” waren verlopen. Dat raakte volgens het Kamerlid „het ambt van de premier”: „Gezag herstel je niet door te zeggen dat je de baas bent.” Laurens Dassen (Volt) vergeleek Schoof met de Byzantijnse keizer Romanos IV (1067-1071) die door zijn generaals werd ondermijnd: „De echte macht was in handen van anderen.”

Tweet van Wilders

Het ging over een bericht op X van PVV-leider Geert Wilders over burgemeester Halsema van Amsterdam, en een motie eerder op de dag van PVV-Kamerlid Marco Deen, die wil dat Halsema wordt ontslagen. Was dit niet een overschrijding van de rechtstaatverklaring die de coalitie had ondertekend, wilde de oppositie weten?

Schoof zei dat het „klip en klaar” was dat het ontslag eisen van een burgemeester „veel te ver ging”. Tegelijkertijd wilde hij niet ingaan op sociale media-berichten van „individuele Kamerleden”, of daar consequenties aan verbinden. Noch wilde hij zeggen dat de grenzen van de rechtstaatverklaring waren overschreden.

Hij was, zo zei hij meerdere keren, alleen verantwoordelijk voor het gedrag van het kabinet. En nee, hij is ook niet bang voor fractievoorzitters van coalitiepartijen, zei Schoof op een opmerking van Klaver.

Toen de premier toekwam aan de beantwoording van de vragen over het Koningshuis, leek de pit uit het debat verdwenen. De kwestie van belasting noemde Schoof „superingewikkeld”. Dat was hoe zijn voorganger Mark Rutte ook jarenlang koningshuisvragen beantwoordde; iedere verandering die werd voorgesteld door de Kamer, was „geweldig complex”.

Het was heus „geen onwil” om de motie niet uit te voeren, zei Schoof. Maar wat wilde de Kamer nu: dat de koning belasting betaalt of minder gaat verdienen? Joost Sneller van D66, indiener van de motie, zei dat het hem om het principiële punt ging dat iedereen in Nederland belasting moet betalen. En 108 van de 150 Kamerleden hadden ingestemd met de motie.

Belastingvrijdom

Maar niet alle Kamerleden gaat het om de blauwe envelop, sommigen willen niet „brutering maar halvering”. De PVV diende een amendement in op de begroting om het inkomen van de koning komend jaar te bevriezen. „Er is irritatie in het land dat de koning er warmpjes bijzit, en de gewone man met tranen in de ogen afrekent bij de kassa”, zei Kamerlid Marco Deen. Zijn voorstel riep bij andere Kamerleden zoveel vragen op dat hij beloofde eerst advies te vragen bij de Raad van State over of zo’n amendement wel kan.

Voor een verandering van de zogeheten belastingvrijdom is in elk geval een grondwetswijziging nodig, en daarvoor is een twee derde meerderheid in beide Kamers vereist én verkiezingen. „Voor we dat pad met elkaar willen doorlopen, moet de Kamer zich daarover uitspreken. Het moet helder zijn waar we aan werken”, zei premier Schoof. Hij raadde de Kamer aan zelf met een intitiatiefwetsvoorstel te komen.

Bij het andere heikele punt kocht Schoof eveneens tijdwinst. De afgelopen maanden was er discussie over de maatschappelijke functies van leden van het Koninklijk Huis, die soms botsten met kabinetsbeleid. Zo ontstond er onrust op het ministerie van Financiën over de manier waarop prinses Laurentien opereerde als voorzitter van de Stichting (Gelijk)waardigherstel, die toeslagenouders bijstaat. Verschillende Kamerleden hadden het over „onwenselijke situaties”.

Schoof erkende dat er „inherente spanning” is tussen het feit dat Laurentien, net als haar echtgenoot Constantijn en straks ook de prinsessen Alexia en Ariane, een eigen inkomen moeten verdienen, maar „waarbij hun handelen gevolg kan hebben voor het kabinet”. Ze vallen onder de ministeriële verantwoordelijkheid, wat betekent dat de premier verantwoordelijk is voor wat ze doen en zeggen.

„Het is complexe materie”, zei Schoof ook hierover. En: „Ik zou graag ruimte willen om hierop te reflecteren.” Die kreeg hij.