Ze zitten er behoorlijk naast: rekenmethodes om het klimaatvoordeel van nieuwe, schone kookstellen in ontwikkelingslanden te berekenen. Traditionele kooktoestellen waarbij vaste brandstoffen worden gebruikt, hebben negatieve gevolgen voor het klimaat en de gezondheid van mensen. Om schone alternatieven te financieren, krijgen projecten geld afhankelijk van de CO2-uitstoot die dankzij hun methode bespaard blijft. Maar onderzoekers uit Californië concludeerden dat met de huidige rekenmethodes de gunstige klimaatimpact tot wel 1.000 procent wordt overschat.
Bijna drie miljard mensen, in onder meer Afrika en Azië, koken met brandstoffen zoals hout, houtskool of koeienuitwerpselen. Dat is schadelijk. Het is verantwoordelijk voor ongeveer 2 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. De CO2 die vrijkomt bij het verbranden van hout was enkele decennia eerder nog uit de lucht opgenomen door bomen. Je zou dus kunnen denken dat – in tegenstelling tot bij fossiele brandstoffen – er geen extra CO2 in de lucht komt, maar er wordt meer hout gebruikt dan opnieuw aangroeit. Daarbij: de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat jaarlijks twee à drie miljoen mensen vroegtijdig overlijden door ingeademde rook.
Verre van nauwkeurig
Schone alternatieven zijn bijvoorbeeld elektrische fornuizen. Projecten die dit soort schone(re) opties beschikbaar stellen in ontwikkelingslanden halen geld op door zogeheten koolstofkredieten te verkopen aan bedrijven. Hoeveel krediet een project krijgt om te verkopen is gebaseerd op de hoeveelheid uitgestoten CO2 die bespaard blijft dankzij het project. Een credit is gelijk aan een ton koolstofdioxide. De bedrijven die de kredieten kopen, compenseren op die manier voor hun eigen uitstoot door te investeren in schone(re) projecten. Het was een belangrijk thema op de afgelopen klimaattop in Dubai. Kooktoestellen zijn een van de meest gebruikte en snelst groeiende CO2-compensatieprogramma’s op de wereld.
Maar de manier waarop de hoeveelheid bespaarde koolstof wordt berekend, is verre van nauwkeurig, volgens de onderzoekers. Ze analyseerden de vijf meest gebruikte rekenmethodes.
Projecten krijgen veel ruimte om hun klimaatvoordeel te overdrijven, aldus de onderzoekers. Onno van Schayck, hoogleraar preventieve geneeskunde aan de Universiteit Maastricht en niet bij de studie betrokken: „Als tweeduizend huishoudens een schoon kooksysteem hebben gekregen, wordt nu met heel veel aannames, zoals het aantal personen per huishouden, berekend hoeveel CO2 uitstoot per jaar bespaard blijft. Echt een houtje touwtje techniek .” De onderzoekers berekenden dat 26,7 miljoen CO2-credits werden gegeven vanaf mei vorig jaar. Dat is bijna tien keer zo veel als wat ze hadden moeten krijgen op basis van 2,9 miljoen ton CO2 die daadwerkelijk werd vermeden. Van Schayck: „De studie legt precies de vinger op de zere plek.” In plaats van ruw schatten kunnen onderzoekers beter chips in nieuwe kooktoestellen plaatsen, zegt hij, die meten hoeveel het alternatief wordt gebruikt.
