Komen hier straks tweehonderd huizen waarin je niet mag wonen?

Posted on June 25, 2025 by admin

„Het is eigenlijk niet uit te leggen. Ik vind dat echt lastig”, zegt Corné Machielsen vertwijfeld. De wethouder van de lokale partij Kern’75 uit Gilze en Rijen tuurt voor zich uit. Voor hem strekt zich een bouwterrein uit met bergen zand en stapels groene buizen. In de verte rijden bouwkranen en graafmachines.

Hier, aan de oostkant van het Brabantse dorp Rijen, moet over een paar jaar de nieuwbouwwijk Tussen de Leijen verrijzen. De levering van de eerste woningen is gepland voor begin 2027.

In opdracht van de gemeente Gilze en Rijen wordt het braakliggende terrein nu ‘bouwrijp’ gemaakt. Er worden riolering, bekabeling en bouwwegen aangelegd zodat de nutsbedrijven straks aansluitingen kunnen maken voor de toekomstige woningen. Als alles volgens plan gaat, staan hier over vijf jaar 375 woningen.

Alleen gaat niet alles volgens plan.

Duurzaam aanbesteed

Begin mei ontdekte de gemeente na nieuwe stikstofberekeningen dat er in Tussen de Leijen een bijzonder probleem is ontstaan: de toekomstige bewoners van de 375 woningen blijken samen te veel stikstof uit te stoten om de benodigde natuurvergunning te krijgen van de provincie Noord-Brabant.

Met de noordelijke blokken, goed voor 173 woningen, is niets aan de hand. Maar als de ruim 200 geplande woningen in het zuidelijke deel van de wijk bewoond zouden worden, zou dat te veel stikstofuitstoot creëren voor de omliggende Natura 2000-gebieden.

Wethouder Corné Machielsen (links) van Gilze en Rijen en projectleider Paul Kieboom (rechts) vinden het lastig uit te leggen aan woningzoekenden.

Foto Merlin Daleman

De voorbereidingen en de bouw van de huizen kunnen in principe uitgevoerd worden met elektrische bouwmachines, zonder daarbij stikstof uit te stoten. „Duurzaam ondernemen hebben we bij de aanbesteding van het bouwrijp maken laten meewegen”, aldus wethouder Machielsen. Ook de woningen zelf, die zonder gasaansluiting worden gebouwd, zijn niet het probleem.

Het gaat om de auto’s van de toekomstige bewoners en hun bezoekers. En je kunt mensen als politiek nou eenmaal niet verplichten om een Tesla te kopen, zegt Machielsen gekscherend. „Als zoiets had gekund, dan hadden we dat wel gedaan.”

En nu staat de gemeente Gilze en Rijen voor een bijzonder kwestie. Want worden hier nu voorbereidingen getroffen voor de bouw van woningen waarin je straks niet mag wonen?

Grote vraag naar woningen

De nieuwbouwwijk Tussen de Leijen is het belangrijkste woningbouwproject in de gemeente. De wijk voorziet in 30 procent van de nieuwbouwopgave van zo’n 1.200 woningen tot en met 2030. Aanvankelijk werd tegen het bestemmingsplan nog bezwaar aangetekend, maar na een uitspraak bij de Raad van State werd de gemeente afgelopen najaar in het gelijk gesteld en werd het bestemmingsplan onherroepelijk. En toen was er in mei ineens het nieuws dat stikstofuitstoot bewoning van de halve wijk onmogelijk maakt. Het kwam totaal onverwacht voor de gemeente en geïnteresseerde marktpartijen.

Er zullen waarschijnlijk niet écht woningen komen die niet bewoond mogen worden, stelt Paul Kieboom, als projectleider bij de gemeente verantwoordelijk voor Tussen de Leijen. „Bouwers zullen niet snel aan de slag gaan met woningen die ze niet kunnen verkopen omdat er niemand in mag wonen.”

Aan de vraag naar woningen ligt het in elk geval niet. „Op een informatieavond over Tussen de Leijen kwamen driehonderd mensen af”, zegt Kieboom. „De meerderheid kwam niet om te horen over de geplande werkzaamheden, maar hoopte ergens in te kunnen tekenen voor een woning.”

Een fietser rijdt langs het bouwterrein, waar nu nog wordt gewerkt.

Foto Merlin Daleman

Op het bouwkavel wordt druk gewerkt om kabels, leidingen en bouwwegen aan te leggen. Ook op het deel dat zoals het er nu uitziet niet bewoond mag worden.

Foto Merlin Daleman

Omdat de voorbereidende werkzaamheden mogelijk zijn zonder de stikstofgrenzen te overschrijden, gaf de gemeente opdracht toch ook maar meteen het zuidelijke deel mee te nemen. Vroeg of laat, zo denkt de gemeente, zullen er toch woningen komen op het zuidelijke deel van de nieuwbouwwijk. Tot die tijd neemt de gemeente dus een risico: in het uiterste geval staat hier straks een halve woonwijk die uitkijkt op een stuk braakliggende grond vol ondergrondse leidingen en kabels.

„Dan is dat maar zo”, zegt Machielsen. „Als gemeente willen we hier niet mee wachten. Als we op dit soort locaties al niet meer kunnen bouwen, dan kunnen we de woningbouwopgave in Nederland echt wel vergeten.”

Intrekken stikstofrechten

De situatie in Gilze en Rijen is exemplarisch voor de stikstofcrisis in de provincie Brabant, waar de vergunningverlening grotendeels op slot zit. De provincie, rijk aan veel Natura 2000-gebieden, geeft al een tijd vrijwel geen natuurvergunningen meer af. Bouwprojecten, bedrijfsuitbreidingen en de aanleg van infrastructuur liggen daardoor stil.

Om te zorgen dat de stikstofneerslag in elk geval niet toeneemt, heeft het provinciebestuur maatregelen aangekondigd. Zo wordt volgend jaar niet-gebruikte stikstofruimte binnen al verleende natuurvergunningen ingetrokken. Het provinciebestuur richt zich met name op industrie en veehouders met een ‘slapende vergunning’, die wel uitstootrechten hebben maar inmiddels geen vee meer houden. Ook gaat het intrekkingsbeleid gelden voor boeren die binnen hun vergunning nog stallen mogen bouwen, maar dat nog niet gedaan hebben. Zij krijgen tot 1 juli 2026 de tijd om dit alsnog te doen.

Lees ook

Een versoepelde rekenmethode voor stikstof, dat is de oplossing van demissionair minister Wiersma. De Raad van State uit zich kritisch over dit geitenpaadje

Voor wethouder Machielsen helpt dit vooralsnog weinig; het gemeentebestuur in Gilze en Rijen staat machteloos in de stikstofkwestie. Waar Machielsen op wacht is duidelijke regels voor het wegnemen van stikstofruimte, bijvoorbeeld door het opkopen van boerderijen of bedrijven. Of op een versoepelde rekenmethode voor stikstofuitstoot, zoals demissionair minister Femke Wiersma (Landbouw, Visserij en Natuur, BBB) graag wil. Op dat voornemen kreeg Wiersma forse kritiek, zowel in de Tweede Kamer, van de Raad van State als van haar eigen ambtenaren.

Wat er in Gilze en Rijen nu nog rest, is alle voorbereidingen voor de woonwijk zo ver mogelijk doorvoeren als zonder vergunning mogelijk is.

Ook zijn er gesprekken met andere gemeenten met vergelijkbare problemen, zo zegt Machielsen „Wie weet hebben ze ergens wel iets slims bedacht en kunnen we dat hier ook invoeren.”

Nieuwe regelrechter moet toegankelijk zijn voor iedereen. Maar arbeidsmigranten bereiken, zoals de bedoeling was, lukt nog niet

admin
June 25, 2025
0

Een kans. Dat is wat Chantal vraagt op deze broeierige middag in de rechtszaal in Middelburg. Een kans om een goede relatie op te bouwen met haar buurman Michiel, die als tegenpartij aanwezig is. Maar volgens de vrouw van middelbare leeftijd maakt haar buurman dat wel erg moeilijk. „Chantal, oprecht, ik heb altijd al goede buren willen zijn, geloof me”, zegt Michiel terwijl hij met zijn arm een verzoenend gebaar maakt.

Het zijn de eerste verzoenende uitspraken in een conflict vol onderlinge verwijten dat nu al maanden duurt. Chantal, twee meter links van hem, ziet de opmerking als onnodig gevlei van de rechter. Ze vouwt haar armen over elkaar en wendt haar hoofd af: „Je stond ineens in mijn achtertuin de klimop te knippen! En je hebt mij ook nog eens bedreigd, hoe bedoel je goede buren!”

Michiel richt zich naar de rechter en roept: „Ik heb niemand bedreigd! En iemand moest toch ruimte voor een nieuw hek maken?”

Ze is niet duidelijk over wanneer ze het wél kan betalen. Ik kom aan het einde van mijn Latijn

Michiel
in een conflict met buurvrouw Chantal

De zitting deze middag draait om een schutting tussen de tuinen van de twee Middelburgers Michiel en Chantal. De vorige was door een zware storm vorig jaar omgewaaid, waarna Michiel eigenhandig besloot een nieuwe te plaatsen. Kosten: 951 euro en 90 cent. De helft daarvan wil hij graag vergoed zien door Chantal. Maar, zegt hij: „Zij wijst er al maanden op dat ze het niet kan betalen. Daar heb ik begrip voor, maar ze is ook niet duidelijk over wanneer ze het wél kan betalen. Ik kom aan het einde van mijn Latijn.”

De gemoederen lopen tijdens deze zitting geleidelijk zo hoog op dat de rechter zich genoodzaakt voelt in te grijpen: „Rustig aan, u moet beiden straks door één deur kunnen.”

Een nieuwe procedure

Sinds 1 maart 2025 kunnen burgers, zoals deze buren, bij vier rechtbanken in Nederland bij „de regelrechter” terecht voor „eenvoudige” conflicten over bedragen tot 5.000 euro, of voor conflicten met hun werkgever. Het is een experimentele procedure die als doel heeft om rechtspraak „toegankelijker, eenvoudiger en goedkoper” te maken. Partijen kunnen makkelijk met een online formulier of per post een verzoek voor een rechtszaak indienen en hoeven daarmee geen peperdure dagvaarding via een deurwaarder te versturen.

Lees ook

De rechter ligt er wakker van: het lukt niet meer om op tijd én goed te vonnissen

Voor zaken zoals die tussen Michiel en Chantal maakt dat nogal wat uit: de kosten voor een dagvaarding lopen in reguliere procedures al snel op tot ruim boven de 250 euro, waardoor het aanspannen van een rechtszaak voor het bedrag van een schutting niet voor de hand ligt. Het ontbreken van die dagvaarding is volgens sommigen een risico voor de rechtszekerheid, aangezien een deurwaarder de plicht heeft te onderzoeken of een dagvaarding de andere persoon heeft bereikt. Nu krijgt de andere partij de stukken opgestuurd door de Raad voor de Rechtspraak, zonder dat de deurwaarder extra onderzoek pleegt.

Het initiatief van de Raad voor de Rechtspraak is in lijn met talloze eerdere experimenten: de wijkrechter, overlegrechter, spreekuurrechter. Het doel van de pilots is om de rechtspraak toegankelijker te maken. De rechter moet de zitting niet laten verzanden in een moeilijk juridisch steekspel, maar moet partijen „verzoenen” door de „achterliggende problematiek” aan te pakken. Volgens de Middelburgse regelrechter hebben de zaken daardoor wel wat weg van een aflevering van De Rijdende Rechter, alhoewel „de rechter dit keer niet bij mensen thuis langskomt.”

Evaluaties van vergelijkbare projecten waren veelal positief, waarbij de begrijpelijke taal en toegankelijkheid bij een zitting werden geroemd. Natuurlijk, zei de Groningse hoogleraar bestuursrecht Bert Marseille tegen juristenplatform Mr. Online, omdat in de onderzoeken vergelijkingen met normale procedures ontbreken. Telefonisch legt Marseille uit dat burgers bij vorige experimenten konden weigeren om mee te doen, wat betekende dat de zaken die wel doorgingen „vanzelfsprekend plaatsvonden tussen partijen die elkaar niet de tent uit zouden vechten.” Bij de regelrechter is dat nu veranderd: wanneer voor het experiment wordt gekozen, is ook de wederpartij verplicht om de procedure te volgen. Daarnaast worden tijdens de regelrechterpilot drie jaar lang de zaken vergeleken met soortgelijke zaken die zijn ingediend via de normale procedure.

Mensen zijn tevreden, met name over het directe contact en de laagdrempeligheid

Robine de Lange
voorzitter rechtbank Den Haag

Bij de regelrechter zijn „de eerste signalen goed”, stelt Robine de Lange, voorzitter van de rechtbank Den Haag en tot voor kort voorzitter van de regiegroep Innovatie binnen de rechtspraak, op basis van evaluatieformulieren. „We hebben sinds de start van de pilot nu 139 aanmeldingen voor zaken gekregen, terwijl wij er 100 per jaar hadden verwacht. Mensen zijn over het algemeen tevreden, met name over het directe contact en de laagdrempeligheid.” Volgens de rechtbankpresident zijn er tot dusver weinig negatieve reacties gemeld, behalve dat de aanmeldprocedure nog te complex is. „Een volledig beeld zal uit de landelijke evaluatie in 2026 moeten blijken.”

Schikking

In het kleine zaaltje, met schilderijen van Zeeuwse stranden aan grijs-blauwige wanden, worden er in de schuttingzaak door de partijen ondertussen allerlei zaken – luidruchtige huisdieren, vermeende klachten van andere buren, een voorval met het slaan van een voordeur en het knippen van de klimop – bijgehaald. De rechter besluit deze details te laten voor wat ze zijn: klaarblijkelijk horen ze niet tot „de achterliggende problematiek”. Te midden van een ontsporend relaas over geluidsoverlast door zes honden, onderbreekt de rechter Michiel en vraagt: „Goed, maar we zijn hier vanmiddag tezamen over de schutting. Zouden jullie er onderling niet uit kunnen komen? Bijvoorbeeld als mevrouw drie keer een bedrag van 150 euro betaalt?” Nadat Michiel aangeeft „twijfels te hebben”, probeert de rechter verder op een schikking aan te sturen: „U weet dat bij een vonnis nooit 100 procent garantie bestaat dat u wint.”

Op deze bemiddelende en sturende rol van de regelrechter is ook kritiek. Marseille is bang dat de rechter „te veel kan sturen richting een schikking, zelfs als een vonnis iemand meer geld zou opleveren.” De Groningse hoogleraar, lid van de toetsingscommissie van experimenten bij rechtspleging, is positiever dan over de voorgaande pilots. Toch ziet hij ook bij de regelrechter gevaren: „Partijen bij dit soort processen zijn vatbaarder voor de autoriteit van de rechter en eerder geneigd om in te stemmen. Dat is niet altijd de beste oplossing.”

Regelrechter vind ik geen goede benaming: de belangrijkste taak van de rechter is om rechtvaardig te beslissen. Niet om te regelen

Margreet Ahsmann
emeritus bijzonder hoogleraar rechtspleging

Niet alleen Marseille zet vraagtekens bij de rol van de rechter. „Het zijn doorgaans kwetsbare burgers, waarbij die hele entourage van de zittingszaal en de rechter een imponerende werking op ze heeft”, zegt Margreet Ahsmann, emeritus bijzonder hoogleraar rechtspleging aan de Universiteit Leiden, en voormalig rechter. „Als een rechter dan een bepaald bedrag of bandbreedte begint te noemen, is het de vraag of een partij voldoende ruimte ervaart om van de regeling af te zien. Zeker als de rechter erop laat volgen: anders wijs ik vonnis. Hij maakt een partij bang. Van alles wat de rechter zegt gaat immers veel gezag uit.” Dat kan volgens haar leiden tot een „dwangschikking”. Ze voegt toe: „Regelrechter vind ik geen goede benaming, want de belangrijkste taak van de rechter is om rechtvaardig te beslissen op basis van de feiten. Niet om te regelen.”

Volgens Robine de Lange is deze kritiek onterecht, nu de rechter ook „bij normale burgerlijke zaken van oudsher aan probeert te sturen op een schikking.” „De regelrechter is daarin niet anders dan de normale gang van zaken”, aldus de rechtbankpresident.

Arbeidsmigranten

De Rechtspraak weet in de eerste maanden na de start van het experiment nog niet iedereen te bereiken, zoals initiatiefnemer en demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Eddy van Hijum (NSC) wel had beoogd. „Te vaak komen werkgevers financiële afspraken met arbeidsmigranten niet na”, verklaarde hij bij de introductie van de regelrechter. De laatste jaren zijn veel arbeidsmigranten uit onder meer Polen, Roemenië en Bulgarije richting Nederland vertrokken om bijvoorbeeld in kassen te gaan werken. Door slechte kennis van de taal en hun rechten en extreme afhankelijkheid van de werkgever voor huisvesting ligt al snel misbruik op de loer bij Poolse, Roemeense en Bulgaarse arbeidsmigranten. „Nu krijgen arbeidsmigranten waar ze recht op hebben”, zei de demissionair minister hoopvol.

Enkele maanden na de start van het experiment lijkt die uitspraak tot nu toe nog geen werkelijkheid te zijn geworden. Het is lastig om arbeidsmigranten bereiken. De Lange geeft via een video-verbinding toe dat het nog niet is gelukt om een brug te slaan en stelt dat het aantal zaken die EU-migranten zijn begonnen tot dusver tegenvalt: „Daar is nog werk aan de winkel. Het is toch een grote groep mensen in de samenleving die ons niet weet te vinden en dat is een probleem.” Van de zaken die zijn aangemeld bij de regelrechter, 139, zijn er negentien door werknemers gestart. Onder die zaken vallen vijf aanmeldingen van arbeidsmigranten.

De Raad voor de Rechtspraak probeert nu samen met het Juridisch Loket en enkele WIN-punten (Work in NL, een organisatie die arbeidsmigranten ondersteuning biedt) te kijken hoe zij deze doelgroep beter kan bereiken. „Het idee was eerst om Poolse of Roemeense voorlichtingsfolders uit te delen. Alleen zijn de arbeidsmigranten ook vaak laaggeletterd. Dat was erg lastig.” Op verzoek van het Juridisch Loket worden nu voorlichtingsfilmpjes gemaakt over de regelrechter in het Pools, Bulgaars en Roemeens.

Betalingsregeling

Aan het eind van de zitting over de schutting in Middelburg lijken de woorden van de rechter impact te hebben. Als Chantal een boekje opendoet over haar precaire financiële situatie, kan dit op begrip rekenen van haar tegenpartij. Zo vertelt ze dat ze nog maar „zo’n zestien cent” op haar rekening heeft staan, terwijl ze „natuurlijk ook nog haar zoontje eten moet kunnen voorschotelen”. „Binnenkort krijg ik weer centjes, dan kan ik een gedeelte betalen. En ik wil het natuurlijk ook betalen”, zegt ze licht geëmotioneerd.

Uiteindelijk wordt besloten om het verschuldigde bedrag over een aantal maanden uit te smeren en een klein deel kwijt te schelden. Het geeft Chantal „gelukkig wat lucht”, maar Michiel is niet volledig overtuigd. „Ik heb mijn twijfels of ik het bedrag op mijn rekening zal krijgen. We zullen het zien.”

Lees ook

Klassieke Rijdende Rechter: hopen dat de minst sympathieke partij ongelijk krijgt

Operatie-Trump is geslaagd – maar overdreef Rutte om het de president naar zijn zin te maken?

admin
June 25, 2025
0

Na iets minder dan 24 uur in Nederland trok de Amerikaanse president Donald Trump woensdagmiddag tijdens een chaotische persconferentie in het World Forum in Den Haag een belangrijke conclusie over het machtigste bondgenootschap op aarde: het is geen rip-off – geen afzetterij.

Trump, die de NAVO jarenlang omschreef als een machinerie van Europa om de VS geld uit de zak te kloppen, schaarde zich nu achter de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, en sprak met opmerkelijke genegenheid over Europese leiders.

Het charme-offensief van secretaris-generaal Mark Rutte en de beloften die de Europese bondgenoten deden om de defensie-uitgaven in de komende tien jaar meer dan te verdubbelen tot 5 procent van het bbp hebben dus effect gesorteerd. De top in Den Haag – cruciaal in het licht van de Russische agressie – is zonder kleerscheuren verlopen, al zal het een hele klus blijven om de alliantie op koers te houden. Hoe hard de toezeggingen zijn, zal in de praktijk moeten blijken.

Eén land, Spanje, ging alvast openlijk tegen de NAVO-consensus in. Spanje zegt dat het met een budget van 2,1 procent van het bbp aan zijn NAVO-verplichtingen kan voldoen. Rutte zei dat dat niet haalbaar is, en Trump haalde hard uit naar Madrid: „Spanje moet betalen.”

Aan de andere kant waren er veel lichtpunten te noteren. Naar eigen zeggen was Trump naar Den Haag vertrokken omdat het nu eenmaal moest, maar was hij blij verrast dat iedereen zo aardig voor hem was geweest en hem de indruk had gegeven dat de VS „the hottest country” ter wereld is.

Trump: „Ik zag de leiders van die landen. De liefde en de passie die ze toonden voor hun landen was ongelooflijk. Ik heb nog nooit zoiets gezien. Ze willen hun landen beschermen. En ze hebben de Verenigde Staten nodig.”

Artikel 5

Op weg in het presidentiële vliegtuig Air Force One naar Den Haag had Trump nog voor commotie in Europa gezorgd, door de Amerikaanse toewijding aan artikel 5 van de NAVO – het artikel waarin de onderlinge solidariteit tussen de bondgenoten is verankerd – in twijfel te trekken. Op de vraag of hij artikel 5 steunt, zei Trump dat het artikel „voor meerderlei uitleg” vatbaar was. In de ultra-korte slotverklaring van de 32 NAVO-landen werd daarom nog eens expliciet vastgelegd dat artikel 5 „in beton gegoten” was. Daarmee is de grondslag van het Noord-Atlantisch Bondgenootschap – een aanval op één is een aanval op allen – in elk geval gewaarborgd.

Secretaris-generaal Rutte had er maanden aan gewerkt om Trump een warm bad te bezorgen. De Europeanen beloofden een enorme verhoging van hun defensie-uitgaven. Trump kreeg een koninklijke ontvangst, inclusief overnachting op het paleis en een ontbijt met koning en koningin. Trump bedankte prompt uitvoerig voor de gastvrijheid. Hij had, zei hij, ook „veel mooie bomen gezien” waarvan hij er het liefst een paar mee naar huis zou nemen. Daarna ging zijn persconferentie – door vragen van de Amerikaanse pers – over Trumps bombardementen op Irans nucleaire installaties in Fordo en Natanz.

Lees ook

Lees ook: Trump woest over gelekte Pentagon-analyse, houdt vast aan succes Operatie Midnight Hammer en ‘verwoesting’ Irans nucleaire programma

Op het eerste gezicht kan Rutte tevreden zijn: Operatie-Trump is geslaagd. Vraag is wél of Rutte niet wat overdreven heeft om het Trump naar zijn zin te maken. Rutte roemt al weken de Amerikaanse poging om vrede in Oekraïne te brengen, ook al heeft Amerikaanse bemiddeling nog geen resultaat opgeleverd. Tijdens de NAVO-top complimenteerde Rutte ook Trumps aanval op de nucleaire installaties van Iran. De kritiek dat Trump met de aanval het internationaal recht schond, schoof de NAVO-chef aan de kant. Rutte noemde Trump een „man van vrede” en een „daddy” die orde schept in een ruzie van twee kinderen (Israël en Iran).

Kwestie van smaak

Zelf vond Rutte helemaal niet dat hij had overdreven. Zeker, erkende hij, uitlatingen zijn altijd een kwestie van smaak, maar het is heel normaal om iemand die iets presteert ook te complimenteren. De aanval op de Iraanse nucleaire installaties was een goede zaak. Het probleem met internationaal recht is, zei hij, dat je er altijd over kunt discussiëren. En: iedereen moet erkennen dat de defensie-uitgaven in Europa niet zo spectaculair zouden stijgen als Trump niet zoveel druk had uitgeoefend. De VS, zei Rutte, pleiten al sinds president Eisenhower (1953-1961) voor een grotere bijdrage van Europa, onder Trump komt het er nu van.

Lees ook

Lees ook: Rutte paait Trump op dag één en zorgt er ook voor dat niemand Zelensky vergeet

Met die pluimstrijkerij bleven de spectaculaire toezeggingen die de Europeanen hebben gedaan nogal uit beeld. Met de belofte om in totaal 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) te gaan uitgeven voor defensie neemt Europa – voor het eerst sinds de Koude Oorlog – volle verantwoordelijkheid voor de conventionele verdediging van het continent. De The Hague Defense Commitment zal de geschiedenis ingaan als een keerpunt voor de NAVO. Maar de honderden miljarden die ermee gemoeid zijn leggen een hypotheek op de politieke manoeuvreerruimte van toekomstige Europese regeringen en vormen daarmee een risico voor de leiders die stonden te glimlachen naast Trump en koning Willem-Alexander tijdens de groepsfoto dindsdagavond.

De Amerikaanse president Donald Trump en secretaris-generaal Mark Rutte van de NAVO aan het begin van de NAVO-top in Den Haag. Foto Ludovic Marin /Pool via Reuters

De Europese regeringsleiders weten maar al te goed dat de 5 procent bbp (een eis van Trump) een zoenoffer is, een symbolisch bedrag dat geen enkel land eenvoudig zal realiseren. De NAVO-plannen die voorafgaand aan de top werden goedgekeurd door de ministers van Defensie, voorzien in 3,5 procent bbp aan defensie-uitgaven. De overige 1,5 procent mag worden uitgegeven aan infrastructuur – die immers ook cruciaal is om troepen op tijd naar het oostfront te brengen.

De Europese regeringsleiders weten maar al te goed dat 5 procent van het bbp een zoenoffer is, een symbolisch bedrag dat geen enkel land eenvoudig zal realiseren

Daarmee is echter het hele verhaal niet verteld.

De huidige, door de NAVO geplande capabilities zijn gebaseerd op militaire plannen die weliswaar rekening houden met een verhoogde Russische dreiging, maar nog altijd uitgaan van de militaire aanwezigheid van de Verenigde Staten. De vraag is echter hoe realistisch dat is. Op zijn vroegst aan het einde van de zomer, zo maakte NAVO-ambassadeur Matthew Whitaker dinsdag duidelijk, zal het Pentagon zijn nieuwe Global Force Posture bekend maken. Pas dan wordt duidelijk hoeveel Amerikaanse militairen in Europa wil houden. Algemeen wordt rekening gehouden met troepenreducties – die Europa zal moeten opvangen. „We zullen naadloos samenwerken met onze Europese en Canadese bondgenoten om te zorgen dat er geen gaten vallen in de defensiecapaciteiten”, zei Whitaker.

Gevechtsvliegtuigen

Hoezeer de verhoudingen zijn verschoven bleek ook uit de beslissing van de Britse regering deze week om extra Amerikaanse F-35 gevechtsvliegtuigen aan te schaffen. De Britten zijn al gebruiker van F-35’s van het type ‘B’, die kunnen opereren vanaf de Britse vliegdekschepen. Dinsdag maakte Downing Street echter bekend dat het nog eens twaalf F-35’s van het type ‘A’ koopt (dezelfde als Nederland heeft), de luchtmachtversie die geschikt is voor het afwerpen van tactische kernwapens.

Tijdens de NAVO-vergadering woensdagochtend liet de Britse premier Keir Starmer weten dat het Verenigd Koninkrijk zal toetreden tot het NAVO-programma voor nucleaire afschrikking. Onder dat programma zijn Europese luchtmachten (waaronder de Koninklijke Luchtmacht) verantwoordelijk voor het afwerpen van Amerikaanse B61 atoombommen, die in verschillende landen zijn opgeslagen. Het is een belangrijke wijziging van de nucleaire strategie van kernmacht Groot-Brittannië, dat de afgelopen decennia heeft vertrouwd op de afschrikking van de op onderzeeërs gestationeerde Trident-raketten.

Het betekent waarschijnlijk ook dat de VS voor het eerst sinds de jaren negentig nucleaire wapens zullen stationeren op Brits grondgebied. Daarmee drukt Londen Washington stevig tegen de borst, in tijden dat Amerikaanse veiligheidsgaranties ineens minder vanzelfsprekend zijn dan gedacht.

De NAVO, zo zei Mark Rutte woensdag, wordt „eerlijker” en „dodelijker”. Voorlopig nog mét de VS, had hij erbij kunnen zeggen.

Trump, zegt premier Dick Schoof, kan een ‘beslissende’ rol spelen in de wereldvrede

admin
June 25, 2025
0

Demissionair premier Dick Schoof zit naast de Amerikaanse president Donald Trump, woensdagmiddag in een zaaltje op de NAVO-top. Achter Trump hangt de Nederlandse vlag, achter Schoof de Amerikaanse. Dat Trump naar Den Haag is gekomen, is voor zo’n beetje alle andere regeringsleiders van de NAVO een opluchting. En zeker ook voor Schoof, premier van het gastland. Nederland had er dagenlang alles aan gedaan om het Trump naar de zin te maken. De president had, wat nooit gebeurt, mogen logeren in het woonpaleis van Willem-Alexander en Máxima, Huis ten Bosch. Zonder Trump zou de top mislukt zijn geweest, mét Trump hebben ze met z’n allen afgesproken om véél meer uit te gaan geven aan defensie.

Na de vergadering in de grote zaal zijn Schoof en Trump apart gaan zitten. Een groepje Amerikaanse en Nederlandse journalisten mag bij de laatste minuten van hun gesprek zijn. Schoof bedankt Trump en noemt de „grote successen” die zijn bereikt op de top, en Trump prijst Nederland en ook de premier van Nederland: hij vond de top geweldig, en ook zijn verblijf in het paleis.

Dan moeten de journalisten weg. Maar Trump blijft tegen hen praten. Over de berichtgeving van The New York Times en CNN: dat het Amerikaanse bombardement van vorige week op Iran de nucleaire installaties daar niet zo zwaar zou hebben beschadigd als de bedoeling was. Trump noemt ze „fake media”, de journalisten zijn volgens hem „disgusting and really horrible groups of people”.

Schoof zit ernaast en zegt niets.

In de persconferentie daarna, voor Nederlandse journalisten, spreekt Schoof Trump wél tegen over iets anders. Eerder die dag hadden Trump en PVV-leider Geert Wilders elkaar ontmoet, op het terrein van de NAVO-top, en Trump zei dat het Nederlandse kabinet dat voor hem had geregeld. „Blijkbaar moet ik met de oppositieleider spreken als ik ook met de premier spreek.” Dat vond Trump zelf, zei hij, ook wel een beetje raar.

Maar Schoof zegt dat het kabinet er niets mee te maken heeft.

Op vragen over de Amerikaanse journalisten die door Trump werden uitgescholden, wil Schoof „geen commentaar” geven. Hij zegt dat hij niet weet „wie er gelijk heeft en wie niet”.

Lees ook

Rutte doet tegen Trump wat hij altijd doet: overdrijven en complimentjes geven – met nog een schepje erbovenop

Tegen NRC zegt Schoof aan het begin van de avond, in een telefonisch gesprek: „Voor mij is het het belangrijkste dat ík dat nooit zou doen. Ik heb als premier het afgelopen jaar ook nooit commentaar gegeven op welk bericht dan ook. En kijk, dat Trump daar uitspraken over doet: ik zie dat hij allerlei discussies in Amerika met de Amerikaanse media, en dit zijn ook Amerikaanse media. En daar wil ik me niet in mengen.”

U weet, zegt u, niet wie er gelijk heeft. Maar wat víndt u ervan dat hij zo tekeer gaat tegen media?

„Als ik zeg dat ík het nooit zou doen, dan is dat volgens mij een kwalificatieve uitspraak. Ík zou nooit zo met de pers omgaan, en daar gaat het voor mij om. Ik laat me niet op zo’n manier uit.”

Dus u vindt dat je je niet zo hoort uit te laten over media?

„Nee, ik zeg dat ík hét níet dóé. Dat is mijn manier van omgaan met de media.”

Is het ingewikkeld voor u om er iets normerends over te zeggen, als een wereldleider naast u wél zo over media praat?

„Voor mij staat persvrijheid als een paal boven water, dat is de werkelijkheid waarin ik wil functioneren. Het maakt mij nooit uit welk medium het is, of het serieuze gesprekken zijn of niet-serieuze gesprekken. Wat Trump zegt gaat over de Amerikaanse context en dat láát ik ook daar en daarom heb ik me er niet mee bemoeid.”

Schoof zegt dat hij het „ontzettend graag” over de NAVO-top zelf wil hebben. „Twee dagen die ongelofelijk belangrijk zijn voor de eenheid en de onderlinge samenwerking van de NAVO.” Hij is „buitengewoon tevreden” dat die eenheid bewaard is gebleven.

Lees ook

Koningin Máxima lijkt de mond van Trump te imiteren – maar is dat erg?

Om dat voor elkaar te krijgen, is Trump door Nederland in de watten gelegd. In de VS neemt hij de ene na de andere maatregel tegen de democratie en de rechtsstaat. Roept dat ongemak bij u op?

„Ik denk dat het belangrijk is dat we staatshoofden met respect behandelen, zeker in ons bondgenootschap. De NAVO is gebaseerd op belangrijke waarden: vrijheid, democratie en de rechtsstaat. De VS neemt meer dan de helft van de financiering van de NAVO voor z’n rekening en is als enige in staat, al tachtig jaar, om met nucleaire afschrikking de vrijheid, stabiliteit en vrede in Europa en Nederland te garanderen. We zien nu wat er gebeurt aan de oostgrens, we zien de militaire opbouw in Rusland waar we ons ónvoorstelbaar veel zorgen over maken. Met 32 landen hebben we nu een historisch besluit genomen. Dáár was mijn focus de afgelopen dagen op gericht.”

Secretaris-generaal Mark Rutte noemt Trump ‘een man van de vrede’. Ziet u Trump ook zo?

„Hij heeft in ieder geval ingezet op een staakt-het-vuren tussen Israël en Iran en die afgedwongen en daarmee zou hij een belangrijke motor kunnen zijn voor duurzame vrede. Ik heb ook in mijn gesprek met hem gemerkt dat hij ook echt wil inzetten op een staakt-het-vuren in Oekraïne, en dat hij vindt dat Rusland zonder voorwaarden moet gaan onderhandelen over vrede. Dus in die zin denk ik: hij trekt wel dingen in beweging. Denk ook aan India en Pakistan. Dat is een belangrijke rol voor wereldleiders en dat zou het ook voor Poetin moeten zijn. We zien helaas dat die een heel andere koers kiest.”

Dat klinkt alsof u Trump ook een man van de vrede vindt. Pakistan heeft hem voorgedragen voor de Nobelprijs voor Vrede. Goed idee?

„Dat zijn allemaal van die vragen.. Daar ga ik geen antwoord op geven. Ik denk dat hij een beslissende rol kan spelen en daar waar hij dat doet, moeten wij met elkaar de bal oppakken om ervoor te zorgen dat we vrede kunnen krijgen. Het Nederlandse standpunt is altijd dat diplomatie daar de weg voor is. En tegelijk moeten we in de NAVO, gelet op de Russische agressie en andere geopolitieke ontwikkelingen ervoor zorgen dat we onze defensie opbouwen, en onze afschrikking. In het belang van de vrede.”

Lees ook

Trump is met bijna beangstigende voortvarendheid bezig de rol van de VS in de wereld te wijzigen en hij is bereid daarin vér te gaan

Duurzaam aanbesteed

Grote vraag naar woningen

Intrekken stikstofrechten

Related Posts

Nieuwe regelrechter moet toegankelijk zijn voor iedereen. Maar arbeidsmigranten bereiken, zoals de bedoeling was, lukt nog niet

Een nieuwe procedure

Schikking

Arbeidsmigranten

Betalingsregeling

Operatie-Trump is geslaagd – maar overdreef Rutte om het de president naar zijn zin te maken?

Artikel 5

Kwestie van smaak

Gevechtsvliegtuigen

Trump, zegt premier Dick Schoof, kan een ‘beslissende’ rol spelen in de wereldvrede