Op hoge poten in discussie met de scheids? Dan volgt een gele kaart. Het is te vroeg om met harde cijfers te komen – of de KNVB wil ze nog niet delen – maar de voetbalbond ziet dat deze aangescherpte maatregel die scheidsrechters in het amateurvoetbal beter moet beschermen tegen agressie en scheldkanonnades lijkt te werken. „We krijgen alom positieve reacties”, schreef Nico Baars, arbitrageplanner bij de KNVB, begin december in een mail aan amateurscheidsrechters in de regio West. „Laten we hopen dat deze trend zich ook in het nieuwe jaar voortzet.”
Met ingang van het nieuwe voetbalseizoen in augustus nam de KNVB de richtlijn over die de UEFA al bij het EK voetbal in juni had ingevoerd: alleen de aanvoerder mag aanmerkingen op de arbitrage maken. Andere spelers die dat doen, of begeleiders in de dug out, krijgen daarvoor voortaan meteen een gele kaart. De aangescherpte regel zou scènes moeten voorkomen die de laatste jaren bij voetbalwedstrijden zo gebruikelijk waren: dat een scheids- of grensrechter na een vermeende verkeerde beslissing massaal wordt belaagd.
Recordaantal incidenten
Alleen de aanvoerder spreekt dus nog tegen de scheidsrechter en houdt zijn spelers weg bij de arbitrage. Als een medespeler dat negeert, krijgt hij of zij geel. Deze UEFA-aanscherping kwam voor de KNVB op een goed moment. In de jaarlijkse analyse van ongeregeldheden in het amateurvoetbal, begin september, meldde de bond een recordaantal aan incidenten, tuchtzaken en rode kaarten. Het spel, zo luidde de conclusie, is sinds de hervatting van de competities na de coronacrisis verder verruwd. Waar het aantal gestaakte wedstrijden door „wanordelijkheden zoals vechtpartijen of ernstig verbaal wangedrag” in de seizoenen vóór de coronajaren, tussen de 1.200 en 1.400 per jaar lag, waren dat er in het seizoen 2023-2024 ruim 1.800. Ook het aantal rode kaarten en ‘zware tuchtzaken’ was vorig jaar opgelopen. Wekelijks worden er zo’n 30.000 wedstrijden gespeeld.
Met de scherpere handhaving op commentaar op de wedstrijdleiding hoopt de KNVB minder (verbale) agressie tegen scheidsrechters te bereiken.
Volgens Michael ter Riet, hoofd arbitrage amateurvoetbal bij de KNVB, klopt de indruk die Nico Baars in zijn regio al signaleerde. „Ook ik heb echt een goede indruk”, zegt hij in een telefonische reactie. Hij baseert dat op enkele themabijeenkomsten met scheidsrechters in de afgelopen maanden en regulier overleg met belangenvereniging COVS. Ter Riet: „Ik heb nog geen concrete cijfers over incidenten of stakingen, maar op deze manier hebben we de mening van zeker duizend scheidsrechters uit het hele land kunnen polsen.” Doorgaans, zegt hij, zijn scheidsrechters kritisch op vernieuwing van de regels, „maar op de vraag of de aanscherping van deze bestaande regel goed bevalt reageert men unaniem positief.”
Aan het eind van het seizoen komt de KNVB met nieuwe cijfers over wedstrijdincidenten. Ter Riet verwacht overigens niet dat het aantal stakingen per se zal dalen. „We hebben verenigingen en scheidsrechters immers gevraagd om ook op dat punt scherper te handhaven en bij incidenten wedstrijden eerder stil te leggen.”
Verschil tussen A- en B-categorie
Amateurscheidsrechter Menno Bruning uit de regio Leiden – die al jaren wedstrijden fluit op zowel A- als B-niveau – heeft een wisselend beeld van het effect van de aangescherpte ‘gele kaart-maatregel’. Hij ziet allereerst een groot verschil tussen wedstrijden op het hoogste niveau en de lagere teams uit de B-categorie. Teams uit de A-categorie nemen de maatregel serieus omdat zij geen schorsingen willen riskeren voor latere wedstrijden. „Ik vermoed dat de positieve signalen bij de KNVB vooral daarvandaan komen.”
Bij ‘gewone amateurs’ op B-niveau is de gedragsverandering in zijn ogen minder. Bij deze competities kan een gele kaart niet leiden tot een schorsing, maar is beperkt tot tien minuten verbanning naar de kant. Bruning: „Dat schrikt niet echt af, merk ik. Daarna gaat het gezeur vaak gewoon verder.”
Ook, ziet Bruning, zijn verenigingsscheidsrechters terughoudend met het sneller trekken van een gele kaart aan een speler van de bezoekende club. „Je krijgt al snel het verwijt een thuisfluiter te zijn, omdat het tijdelijk wegsturen van een speler de wedstrijd wel direct kan beïnvloeden.”
Aan het begin van het seizoen, zegt Bruning, leken de meeste teams en begeleiders nog wel onder de indruk van de scherpere handhaving en werden scheidsrechters met meer respect behandeld. Maar volgens Bruning lijkt „de nieuwigheid en het doel van de sanctie er inmiddels wel weer van af.”
