Kluns Biden flikt het toch maar weer

Het was de dag dat de Amerikaanse president Biden een flinke smakkerd maakte. Hij had net een klas luchtmacht-cadetten toegesproken, draaide weg om van het podium te stappen en, baf, struikelde over een zandzakje, plat op de grond. Op diezelfde dag stemde de Senaat in met een wetsvoorstel waarmee de solvabiliteit van de Amerikaanse regering wordt gewaarborgd. Op de website van de rechtse tv-zender Fox News stond vrijdagochtend het filmpje van de broze president de hele dag bovenaan. De wet die de Amerikaanse en misschien wel de wereldeconomie voor een ramp behoedde, was in een dag tijd naar de onderste regionen van het nieuws gezakt.

De stemverhoudingen waarmee het Huis van Afgevaardigden (woensdag) en de Senaat (donderdag) instemden met de Fiscal Responsibility Act bevestigen het instinct van Fox News en andere rechtse media. Deze wet is weliswaar het resultaat van onderhandelingen tussen de Democratische president en de Republikeinse voorzitter van het Huis, Kevin McCarthy, maar het lijdt geen twijfel welke partij het gelukkigst is met deze afloop. De Democraten hebben zich steeds onthouden van luide retoriek en stemden in grote meerderheid voor een voorstel waarvan de president zei: het moet maar. De meest rechtse Republikeinen zwaaiden met de vuist naar hun leider, die ze een ‘verrader’ noemen.

Hoge inzet

President Biden bleek, bij al zijn gestruikel en gestamel, een effectieve onderhandelaar die de hoge inzet van de Republikeinen heeft weggespeeld tot een laag stapeltje fiches. En hij hoeft daar zelf geen reclame voor te maken, dat doen zijn politieke tegenstanders wel voor hem; van speaker McCarthy die het presidentiële onderhandelingsteam „slim en professioneel” noemde, tot aan de ontevreden Republikeinen die zeggen dat hun leider zich heeft laten uitkleden door de president.

Zo ontstijgt de politieke betekenis van deze week de inhoud van de wet. Democratische Partij laat zien dat zij het politieke midden kan bestrijken. De Republikeinen moeten hopen dat de interne verdeeldheid niet leidt tot de afzetting van hun partijleider als voorzitter van het Huis en een machtsgreep van het meest conservatieve deel van de partij.

„Dit laat weer eens zien wat er mogelijk is als we handelen met het algemeen belang van het land voor ogen”, schreef Biden na de Senaatsstemming. De Republikeinse leider McCarthy feliciteerde zichzelf met het feit dat hij zijn compromis door het Congres wist te krijgen, maar hij weet dat een derde van zijn fractie in het Huis en een ruime meerderheid van zijn partij in de Senaat niet met hem meejubelt. Op de verre rechterflank van de Republikeinse Partij werd zijn compromis gekwalificeerd als ‘een broodje poep’.

Nu een meerderheid van de Republikeinen in het Congres heeft ingestemd met een wet die qua betekenis ver verwijderd is van het bezuinigingsvoorstel dat ze in april naar voren brachten en dat gold als het openingsbod voor de onderhandelingen met het Witte Huis, is de vraag: waarom? Is dit nou waarvoor ze nervositeit op de internationale financiële markten hebben veroorzaakt? Is dit waarvoor ze de Amerikaanse politiek weken hebben lamgelegd?

Van links tot gematigd rechts was er overeenstemming over de noodzakelijkheid van de verhoging van het schuldenplafond. Van links tot uiterst rechts is er overeenstemming over de betrekkelijk geringe feitelijke impact van deze wet op de begroting.

Absurd proces

Bernie Sanders, de linkse, onafhankelijke senator, stemde tegen omdat wordt bezuinigd op sociale programma’s voor armen en ouderen en omdat de wet energiebedrijven ruim baan geeft voor nieuwe vervuilende projecten. Maar hij zei ook dat de wet slechts „bescheiden bezuinigingen” behelst op het gebied van zorg, onderwijs en andere terreinen. En dat „deze wet een economische ramp voorkomt door het schuldenplafond te verhogen tot 1 januari 2025 – waarna we ons weer door dit hele absurde proces zullen moeten worstelen”.

Geen loze voorspelling, gezien de richting waarin de Republikeinse Partij beweegt. Kijk eens naar de tegenstemmers in de partij en één kenmerk springt in het oog: het grootste deel van hen bestaat uit ‘jonge’ afgevaardigden. Van de 71 dissidenten in het Huis werden 53 gekozen in het Trump-tijdperk. Bij de Senaat is de verhouding half-half, maar van de senatoren uit de ‘Trump-generatie’ stemden er relatief meer tegen.

Dit is misschien wel het belangrijkste resultaat van deze achteraf vrijwel betekenisloze chicken game: de gebeurtenissen van de afgelopen maanden laten zien hoe radicaal de nieuwe aanwas van de Republikeinse Partij is en hoe ver zij bereid zijn te gaan om de federale overheid uit te hollen. Nu is anti-federalisme een oud en gerespecteerd programpunt van conservatief Amerika – ‘fiscaal conservatief en tegen de Washingtonse bureaucratie’ is een gouwe ouwe in de retoriek van de Republikeinen. Maar deze jonge generatie drijft de kruistocht tegen de federale overheid op de spits – het defensiebudget altijd uitgezonderd, overigens.

Zorgwekkende schuldenberg

Het schuldenplafond was voor de conservatieven slechts het zoveelste slagveld waarop zij deze strijd voortzetten. Dat het hun niet gaat om de beperking van de inderdaad zorgwekkende Amerikaanse schuldenberg (ruim 31.400 miljard dollar, bijna 30.000 miljard euro), blijkt wel uit het feit dat de ‘oudere’ tegenstemmers in 2017 allemaal instemden met een royale belastingverlaging, die grotendeels ten goede kwam aan de rijkste Amerikanen en de overheidsschuld flink deed zwellen.

Of uit het feit dat ze uit alle macht probeerden een versterking van de belastingdienst, en daarmee een toename van de overheidsinkomsten, te voorkomen. De conservatieve Republikeinen betogen steeds dat ‘Washington’ niet werkt en hun wetsvoorstellen zijn erop gericht dat ook waar te maken.

De interne spanningen nemen de Republikeinen mee naar het verkiezingsjaar 2024, waarbij hun huidige presidentskandidaten tot dusver variëren van radicaal tot iets minder radicaal anti-Washington. Het is de vraag in hoeverre dat een winnende strategie bij de algemene verkiezingen zal opleveren.

Intussen blijft Biden koppig volharden in het zoeken naar compromissen en boekt hij op belangrijke momenten tastbare resultaten in het Congres. In analyses wordt zijn behoefte aan samenwerking regelmatig weggezet als ouderwets en naïef. Met de huidige radicale Republikeinen valt geen zaken te doen, is de redenering.

Maar Biden heeft nu een paar keer laten zien dat hij in staat is de laatste gematigde Republikeinen aan zijn kant te krijgen. Hij prijst die uitzonderingen uitvoerig, zoals hij in zijn verklaring donderdag de Republikeinse leider in de Senaat, Mitch McConnell, bij naam noemde. Zo maakt hij optimaal gebruik van de Republikeinse verdeeldheid en is eerder de vraag wanneer die partij scheurt dan wanneer Biden omvalt.