Klimaatactivisten door ‘buitensporige’ celstraffen afgeschrikt

De oranje spandoeken van Just Stop Oil houden zaterdagmiddag het verkeer in het centrum van Londen op. Activisten in felgekleurde zichtbaarheidsvesten dwingen lange rijen dubbeldekkers, zwarte taxi’s, Bentleys en Ferrari’s om te stoppen. Met honderden demonstranten slenteren ze over de brede lanen van de Britse hoofdstad. Hun eindbestemming: het hoofdkantoor van oliebedrijf Shell.

Er is één wezenlijk verschil met eerdere protesten. Dit keer weten de autoriteiten ervan en begeleidt de Londense politie de stoet, in tegenstelling tot al die keren dat de milieuactivisten verrassingsacties hielden. De afgelopen jaren bezetten activisten van Just Stop Oil dagenlang de M25, de rondweg van Londen. Gooiden ze soep naar een schilderij van Vincent van Gogh, besmeurden ze de historische stenen van Stonehenge met oranje poederverf en verstoorden ze voetbal- en cricketwedstrijden, musicals en bruiloften.

Zaterdag kwam de campagnegroep Just Stop Oil voor het laatst samen. De activisten stoppen ermee. Als officiële reden geeft de organisatie dat hun doel is bereikt. De huidige regering (Labour) geeft geen nieuwe vergunningen meer af voor boringen naar gas of olie in Britse wateren. Precies waar Just Stop Oil voor streed. Maar tussen de regels door blijkt dat wetgeving in het Verenigd Koninkrijk waarmee orde-verstorende acties harder kunnen worden aangepakt, de beweging dwingt om van strategie te veranderen. De jarenlange gevangenisstraffen die hun activisten kregen opgelegd, hebben een afschrikwekkend effect.

In Britse media wordt gespeculeerd dat de groep meer ondergrondse acties gaat organiseren, of in splinterbeweginkjes uiteen valt

Ook activist Juliette Brown – zwarte bril en feloranje vest over haar zwarte jas – is weleens gearresteerd. Het was tijdens een van de protesten waar ze met een langzame mars het verkeer ophielden. Haar zaak kwam nooit voor de rechter, maar Brown vertelt dat ze zich vooraf ervan bewust was dat een celstraf een mogelijke consequentie voor haar was. „Dat was geen makkelijk besluit, maar ja, ik vond dat het risico waard.” Ze werkt als arts in Londen en ziet geregeld patiënten die last hebben van luchtvervuiling in de stad.

Blokkeren van tunnels

In 2022 nam de toenmalige regering van de Conservatieve Partij wetgeving aan waardoor ‘het opzettelijk of roekeloos veroorzaken van overlast’ een strafbaar feit werd. Een jaar later kwam daar nog een rijtje concrete strafbare feiten bij, dat op maat gemaakt leek voor acties van clubs als Just Stop Oil en Extinction Rebellion. Jezelf ergens aan vastketenen en het blokkeren van wegen, tunnels of andere belangrijke infrastructuur werd allemaal strafbaar.

„In de context van die wetten moet je dit besluit [van Just Stop Oil om ermee op te houden, red.] zeker zien”, zegt Juliette Brown. Een vriend van haar, ook arts, kreeg een jaar celstraf vanwege een protestactie bij een benzinestation. De medische toezichthouder heeft hem vanwege die veroordeling tijdelijk geschorst, dus hij kan niet meteen weer aan het werk als hij straks vrijkomt. „Een gevangenisstraf, hoe kort of lang ook, heeft enorme impact op je leven. De afweging voor actievoeren wordt daarmee heel lastig.”

Ze wijst erop dat de repressieve maatregelen deels voortkwamen uit advies van een denktank die donaties bleek te ontvangen van het Amerikaanse oliebedrijf ExxonMobil. Brown: „Dus wij moeten het opnemen tegen corrupte politici die liever geld aannemen van de fossiele industrie en bereid zijn vreedzame demonstranten naar de gevangenis te sturen.” Labour, sinds vorig jaar zomer aan de macht, houdt de nieuwe wetten in stand. En de partijtop nam afstand van de suggestie dat hun besluit rond nieuwe boorvergunningen is ingegeven door de campagne van Just Stop Oil. De orde-verstorende acties riepen bij veel Britten irritatie op, ook al steunt een meerderheid van de bevolking beleid om klimaatverandering tegen te gaan.

Tijdens de demonstratie zaterdag is de frustratie over de straffen die hun activisten krijgen, goed zichtbaar. „Stop met het opsluiten van mensen die de waarheid vertellen”, staat op de protestborden. En op T-shirts van sommige activisten: „Juryleden hebben een absoluut recht om een verdachte vrij te spreken op basis van hun geweten.” Dit verwijst naar zaken waarin rechters, ook in hoger beroep, bepaalden dat de overwegingen van verdachten voor hun acties niet meetellen. Dus waar de demonstranten graag uitleggen dat de klimaatcrisis en het gebrek aan beleid daartegen hun protest rechtvaardigen, wordt in de Britse rechtbanken alleen gekeken naar de vraag of activisten schuldig zijn aan het feit waarvan ze verdacht worden.

Straffen twee keer zo lang

Just Stop Oil gingen in hoger beroep tegen de straffen die hun actievoerders kregen. In maart werden de straffen van zes veroordeelden inderdaad verlaagd, omdat de hogere rechters de straffen van vier en vijf jaar cel „buitensporig lang” vonden. Maar voor tien andere activisten bleef de lengte van hun straf in stand. In Engeland en Wales krijgen veroordeelden in vergelijking met andere landen in West-Europa toch al relatief vaak een celstraf opgelegd. En de gemiddelde lengte van straffen is over de afgelopen decennia ongeveer verdubbeld.

Hoe nu verder voor de klimaatactivisten? Ook al claimt Just Stop Oil succes, op de demonstratie zaterdag zien ze toekomst somber in. „Het doel om de wereld maar 1,5 graad Celsius te laten opwarmen is allang uit beeld verdwenen en de uitstoot van broeikasgassen neemt nog steeds toe”, zegt een van hun activisten Tim Crosland in zijn toespraak.

In Britse media wordt gespeculeerd dat de groep meer ondergrondse acties gaat organiseren, of in splinterbeweginkjes uiteen valt. Crosland suggereert ook dat er een vervolg van de campagne komt: „Wij hebben alvast weg vrij gemaakt voor wat hierna komt. En dat wordt goed.” Voor Britten die zich hebben geërgerd aan de overlast die Just Stop Oil veroorzaakte, heeft hij ook een boodschap: „Zeggen jullie dat we ons doel ondermijnen met onze acties? Dan zeg ik: begrijp je dan echt niet dat het ook jóúw doel is?”

Delen





Mail de redactie