Klimaat en migratie zijn voor EU-voorzitter Zweden riskante thema’s

Posted on January 11, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Zweeds voorzitterschap EU Het voorzitterschap van de EU is een uitgelezen kans om je als land te profileren. Maar nu Zweden aan de beurt is, gaat veel aandacht naar de extreemrechtse gedoogpartner van de regering in Stockholm.

Sledehonden op de bevroren rivier de Torne in de buurt van het Noord-Zweedse Kiruna. Onder meer vanwege de schitterende natuur heeft Stockholm de Europese Commissie uitgenodigd om hier het Zweedse EU-voorzitterschap af te trappen. — **Sledehonden op de bevroren rivier de Torne** in de buurt van het Noord-Zweedse Kiruna. Onder meer vanwege de schitterende natuur heeft Stockholm de Europese Commissie uitgenodigd om hier het Zweedse EU-voorzitterschap af te trappen.

Foto Wolfgang Kaehler/Getty

Het ligt tweehonderd kilometer boven de poolcirkel, het is er momenteel zo’n 22 uur per dag donker en de temperatuur kan makkelijk onder de min twintig zakken. Op deze plek, in de stad Kiruna, organiseert Zweden donderdag z’n eerste bijeenkomst als voorzitter van de Raad van de Europese Unie. De hele Europese Commissie is uitgenodigd, om het Zweedse EU-voorzitterschap af te trappen.

De onherbergzame locatie is uitgekozen omdat in Kiruna een „groene industriële transitie van historische proporties” staat te gebeuren, aldus premier Ulf Kristersson, die sinds dit najaar aan de macht is. En vanwege de „schitterende natuur”, al is het tijdslot om die bij daglicht te bewonderen aan de krappe kant.

Zweden mag de aandacht graag vestigen op de potentie van het uitgestrekte Lapland, maar tijdens het zes maanden durende voorzitterschap zullen de ogen eerder gericht zijn op iets anders: de extreemrechtse gedoogpartner van de nieuwe regering. En dan specifiek op de invloed van deze partij op EU-gerelateerde onderwerpen.

Sinds dit najaar heeft de nieuwe Zweedse regering rekening te houden met de Zweden Democraten (SD). Tijdens de verkiezingen in het najaar behaalde deze partij 20 procent van de stemmen en werd zo de tweede van het land. De SD, met wortels in de neonazibeweging, zit niet in de regering, maar heeft wel een machtige positie verworven: het is de gedoogpartner van de regering, die bestaat uit drie andere (centrum-)rechtse partijen. Vergelijkbaar met de positie van de PVV in Nederland tussen 2010 en 2012.

Lees ook: Politicoloog Jan Teorell: ‘Anders dan de PVV willen radicaal-rechtse Zweden Democraten wél echte macht’

Swexit

Dat de Europese schijnwerpers nu op Zweden zijn gericht komt daarom op een ongemakkelijk moment. De komende zes maanden zitten Zweedse ministers de Europese ministerraden voor, waarmee het land een stempel kan drukken op de agenda van de EU. Speelt een EU-land het handig, dan kan het tijdens zijn roulerend voorzitterschap invloed uitoefenen op waar de EU zich mee bezig houdt én positieve aandacht voor zichzelf genereren.

Zelf heeft de Zweedse regering laten weten zich te willen richten op het concurrerend houden van de Europese economie, het bestrijden van grensoverschrijdende criminaliteit, de energietransitie en de rechtsstaat.

Maar het uitvoeren van die ambities wordt wellicht lastiger. Zweden heeft traditioneel een betrekkelijk positieve houding tegenover de EU. Dat geldt ook voor de drie regeringspartijen, maar niet voor de SD. De partij heeft in het verleden zelfs gepleit voor een Zweedse uittreding of Swexit, en is nog altijd eurokritisch. „Iedere natie en ieder volk in Europa heeft het recht om de baas te zijn in eigen huis”, zei partijleider Jimmie Åkesson volgens nieuwssite Politico laatst nog in het parlement.

Officieel is afgesproken dat de partij alleen invloed heeft op nationaal beleid, maar Europese onderwerpen hebben vaak óók een nationale dimensie. „We moeten niet onderschatten hoeveel invloed de SD op regeringsstandpunten kan hebben”, zegt de Zweedse politicoloog Markus Johansson, verbonden aan de universiteit van Göteborg en het Swedish Institute for European Policy Studies. „De dreiging dat de SD z’n gedoogsteun intrekt, is er altijd.”

Immigratie, en dan specifiek het terugdringen ervan, is een speerpunt van de Zweden Democraten

Bijvoorbeeld als het gaat over gevoelige onderwerpen als migratie en klimaat kan de SD het de Zweedse regering moeilijk maken. Immigratie, en dan specifiek het terugdringen ervan, is een speerpunt van de partij. Op dit punt zal de SD weinig zin hebben om zich flexibel op te stellen. Het staat al vast dat migratie nadrukkelijk op de Europese agenda zal staan. Op 9 en 10 februari is er een speciale top ingelast om het onder meer hierover te hebben.

Ook over ambitieuze klimaatdoelen is de SD sceptisch. Hoewel Åkesson tijdens de campagne nog zei dat ze het klimaatprobleem bij de SD niet ontkennen, stelde een parlementslid van zijn partij in oktober nog te weinig wetenschappelijk bewijs te zien om te spreken van een klimaatcrisis.

Toetreding NAVO

En niet alleen door de gedoogconstructie komt de timing van het voorzitterschap voor Zweden ongelegen. In de EU groeide de afgelopen weken de roep om een krachtig Europees antwoord op de groene subsidiegolf van de Amerikaanse president Joe Biden. De stemming in de EU is steeds sterker: méér industriepolitiek, méér staatssteun en méér Europees protectionisme. „Zweden wil een open markt, geen protectionisme. Dat kan voor conflict zorgen”, zegt politicoloog Johansson. Zweden loopt ook niet warm voor de plannen voor een fors nieuw Europees industriefonds die in Brussel inmiddels rondgaan.

Lees ook Europa worstelt met eigen antwoord op Amerikaanse subsidiegolf

Daarbij komt dat de Zweedse diplomatie de komende tijd ook nog druk is met het lidmaatschap van dat andere internationale verbond: de NAVO. Zweden wacht nog altijd op de goedkeuring van Turkije en Hongarije. Premier Kristersson leek vorige week te suggereren geen concessies meer te willen doen aan Turkije, dat eist dat Zweden politieke vluchtelingen uitlevert. Maar woensdag sloeg Kristersson plots een veel verzoenender toon aan en benadrukte hij dat de onderhandelingen met Turkije „heel goed” verlopen.

Ook Hongarije maakt het Zweden lastig. Officieel zegt Boedapest de goedkeuring van de Zweedse toetreding snel te zullen geven, maar de vrees groeit dat premier Viktor Orbán ook dit dossier zal inzetten om Europese kritiek op rechtsstaatschendingen in zijn land te smoren. De Zweedse EU-ambassadeur ontkende deze week tegenover journalisten met klem zich te laten chanteren door Hongarije, maar hoe ferm Zweden echt durft te zijn blijft afwachten.

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in
de krant
van 12 januari 2023

Dick Schoof kan weer verder met zijn kabinet: met een gedeukt imago, dat wel

admin
November 16, 2024
0

Wéér is het crisis. Wéér staan er draaiende camera’s rond het Catshuis. En wéér zegt premier Dick Schoof na urenlang praten, schorsen en toch maar weer verder praten dat er „genoeg vertrouwen” is tussen PVV, VVD, NSC en BBB om verder te gaan.

Hij ziet er niet opgelucht uit. Wel moe en gespannen. Steeds zegt hij: „Er was en is geen racisme in het kabinet. En ook niet in de coalitiefracties.”

Zo hadden ze het afgesproken in het kabinet en met de partijleiders: dit moest de boodschap zijn. Al wisten ze in het Catshuis ook dat het mogelijk een ongeloofwaardige boodschap was. Na een dag waarop de enige bewindspersoon van Marokkaanse afkomst was opgestapt, Nora Achahbar van NSC.

Waarna via veel media naar buiten kwam wat er eerder die week, maandag, gezegd zou zijn in de ministerraad. Daar zouden bewindspersonen van verschillende partijen zich racistisch hebben uitgelaten over moslims en Marokkaanse Nederlanders. Citaten die rondgingen: „halalvreters”, „antisemitisme zit diep in het dna van moslims”, „kutmarokkanen”.

Polariserende omgangsvormen

In haar ontslagbrief schrijft staatssecretaris Achahbar van Toeslagen dat ze vertrekt om „de polariserende omgangsvormen van de afgelopen weken”. Die hadden een „zodanige impact” op haar gehad dat ze haar werk als staatssecretaris „niet meer effectief” kon en wilde doen. Achahbar schrijft niets over racisme. En over welke omgangsvormen ze het precies heeft en van wie, zegt ze ook niets. Waardoor Schoof ’s nachts in zijn persconferentie bij het Catshuis kan zeggen dat ze bedoelde: de omgangsvormen „in de samenleving en in de Tweede Kamer”. En dus niet in het kabinet.

Opgeluchte leiders coalitiefracties

Hij loopt weg om plaats te maken voor de partijleiders die om de beurt tegen journalisten zeggen hoe „blij” ze zijn dat „de lucht is geklaard” en dat ze met z’n allen verder gaan. Want „spannend” was het wel. „Maar we zijn eruit gekomen”, zegt Caroline van der Plas.

Wat er dan zo spannend was en waar ze uitgekomen zijn – niemand zegt het. Zoals ze ook niet willen zeggen waar ze het de hele avond over hebben gehad, en wat er nu wel of niet gezegd is in de ministerraad. Ze stappen in hun auto’s en zijn weg. „We zijn weer een weekje verder”, appt iemand uit de coalitie aan NRC.

Week na week is het crisis. Al was het kabinet misschien wel nooit zo dicht bij de politieke afgrond als deze keer. Maar hoe lang kun je als premier blijven volhouden dat alles écht goed gaat? Elke keer krijgt Schoofs imago een nieuwe deuk, en ook zijn geloofwaardigheid. Hij wil de premier zijn voor alle Nederlanders en Nederland vooruit helpen, en zegt dat elke keer, maar moet dan toch ook weer reageren op tweetjes, uitspraken, onderlinge ruzies.

Geloofwaardigheidsprobleem NSC

Ook NSC zit met een geloofwaardigheidsprobleem. Op vrijdag is duidelijk dat Achahbar niet de enige van die partij is die wil opstappen. Judit Uitermark, minister van Binnenlandse Zaken, twijfelt ook. Zelfs al de hele week.

Toch blijven alle andere NSC-bewindslieden nu zitten. En ook tijdelijk partijleider Nicolien van Vroonhoven zegt vrijdagnacht dat er „geen racisme” is in het kabinet. Maar zo lang niet duidelijk is wat er wel of niet gezegd is in de ministerraad, zal daar twijfel blijven over blijven. Oppositiepartijen eisen op vrijdag al openbaarmaking van de notulen van de ministerraad. Normaal gesproken zijn die geheim en Schoof zegt in zijn persconferentie op besliste toon dat die notulen „staatsgeheim” zijn. „En dat blijft voorlopig zo.”

Achahbar: ‘Toon en inhoud debat in strijd met mijn persoonlijke waarden’

admin
November 16, 2024
0

„De toon en inhoud van het debat zoals dat ook de afgelopen week is gevoerd is in strijd met mijn persoonlijke waarden en integriteit”, zei de opgestapte staatssecretaris Nora Achahbar van Financiën (NSC) vrijdagnacht in een korte toelichting op haar vertrek. „En in strijd met wie ik ben”.

Ze herhaalde daarbij dat ze de huidige polarisatie in de samenleving „gevaarlijk” vindt, zoals ze ook al in haar vrijdagavond laat gepubliceerde afscheidsbrief schreef.

In haar schriftelijke en mondelinge toelichting op haar vertrek nam Achahbar het woord „racisme” niet in de mond, terwijl daar vrijdag wel uitdrukkelijk berichten over circuleerden.

Ze beantwoordde na haar korte verklaring geen vragen van journalisten, die onder meer wilden weten wat er waar is van de berichten dat bewindslieden tijdens de ministerraad van maandag zouden hebben gesproken over „kutmarokkanen” en „halalvreters”.

Liveblog
Crisisberaad kabinet

Schoof: We hebben als kabinet het vertrouwen uitgesproken met elkaar door te gaan

Column | Hypocrisie en inconsistentie

admin
November 16, 2024
0

Ik ben altijd een warm pleitbezorger geweest van hypocrisie. Vijf jaar geleden schreef ik in een column dat hypocrisie onvermijdelijk is, dat het mensen zelfs reliëf geeft. Ik moet dat leuke tegendraadse standpunt nu helaas nuanceren. De afgelopen week waren er zo veel aanstootgevende voorbeelden van hypocrisie dat het zelfs mij als liefhebber begon tegen te staan. Het dwong me om dieper na te denken over wat hypocrisie eigenlijk is, en waarom het soms storender is dan anders.

Het hypocrisieverwijt gaat vaak over inconsistentie. Als je kritiek hebt op Israëls handelen in Gaza, dan had je ook kwaad moeten zijn over de etnische zuivering in Nagorno-Karabach. Of: als je vrouwenrechten zo belangrijk vindt, dan moet je je niet alleen uitspreken over het patriarchaat in Nederland, maar ook over dat in Afghanistan. Of: als je klimaatactivist bent, mag je niet vliegen, vlees eten of op skivakantie.

Dat inconsistentieverwijt snijdt niet altijd hout. De vergelijking tussen Gaza en Nagorno-Karabach gaat bijvoorbeeld niet op, niet alleen vanwege het verschil in schaal en aantallen doden, maar ook omdat Israël westerse wapens krijgt en Azerbeidzjan niet. De verontwaardiging over het eerste is dus logischerwijs groter. Ook de vergelijking tussen het patriarchaat in Nederland en dat in Afghanistan is scheef: op dat eerste kunnen Nederlandse feministen invloed uitoefenen, op het tweede niet.

Daarnaast is consistentie niet hetzelfde als volledigheid. Wie niet al het onrecht in gelijke mate veroordeelt, is niet zozeer inconsistent als wel onvolledig. Pas als iemand een bepaald onrecht ontkent, of een overduidelijk onrecht negeert, kun je hem inconsistentie verwijten. Dat geldt bijvoorbeeld voor linkse mensen die vrouwenonderdrukking in migrantengemeenschappen negeren, met als tragisch dieptepunt een PvdA-raadslid dat ooit een regenboogboerka aantrok naar de Canal Parade.

Volgende vraag: is inconsistentie per definitie hypocriet? Het korte antwoord is nee. Na wat grasduinen in de literatuur vond ik in een paper een leuke definitie: hypocrisie is een vorm van inconsistentie die blijk geeft van een ondeugd, zoals partijdigheid of zelfingenomenheid. Er zijn dus vormen van inconsistentie die niet hypocriet zijn, omdat iemand om andere redenen niet handelt naar zijn idealen, bijvoorbeeld door geldgebrek of praktische obstakels. Denk aan voormalig klimaatminister Rob Jetten, die naar Argentinië vloog om zijn schoonfamilie te bezoeken: er is nu eenmaal geen andere manier om daar snel te komen.

Nu begrijp ik mijn irritatie van de afgelopen week over sommige reacties op het geweld in Amsterdam: die toonden niet zomaar inconsistentie, maar échte hypocrisie. Laten we even inzoomen op de casus ‘Dilan Yesilgöz’. In verschillende uitingen, van tweets tot een ‘longread’ op de partijsite, liet de VVD-leider duidelijk zien dat ze haar waarden selectief toepast.

Zo schreef ze dat we „niet tolerant mogen zijn voor intolerantie”, terwijl ze met de grootste haatzaaier uit de naoorlogse Nederlandse geschiedenis een kabinet heeft gevormd. Iemand die al twintig jaar bezig is moslims en politieke tegenstanders te demoniseren en het publieke debat van zijn laagje beschaving te ontdoen. Die nu van Marokkaanse Nederlanders tweederangs burgers wil maken door de definitie van ‘terrorisme’ zo op te rekken dat uiteindelijk elke kruimeldief met een dubbel paspoort het land uitgezet kan worden.

Ze stelde dat mensen met een migratieachtergrond „onze normen en waarden” niet onderschrijven, terwijl de haatzaaier in kwestie dat zelf niet doet (denk aan zijn intolerantie, selectieve vrijheidsbegrip en minachting voor het gelijkheidsbeginsel), en terwijl bondgenoot Israël het internationaal humanitair recht, gebaseerd op onze normen en waarden, as we speak aan het vermorzelen is. Ik snap dat zij aan dat laatste weinig kan doen – hoewel ze meer kan doen dan u en ik – maar het onbenoemd laten getuigt in elk geval van onvolledigheid en in deze context misschien wel van inconsistentie.

Als klap op de vuurpijl postte Yesilgöz zondag foto’s op X van politieagenten die bij een verboden demonstratie op de Dam stonden, met het commentaar: „En dan je afvragen waarom mensen vertrouwen in de overheid verliezen. In hemelsnaam.” Waarmee ze leek te willen zeggen: de vertrouwenscrisis komt door slappe gezagsdragers. Wat een tekst, van de leider van de partij die al veertien jaar onafgebroken regeert, de langst zittende en vaakst liegende premier ooit leverde, medeorganisator was van het Toeslagenschandaal, en aan de macht was toen tijdens de ‘functie elders’-crisis het vertrouwen een duikvlucht nam.

Het zijn zuivere voorbeelden van hypocrisie: ze tonen inconsistentie die alleen het gevolg kan zijn van partijdigheid. Yesilgöz kijkt welbewust weg van eigen falen. Maar het zal weinig indruk maken dat ik dit zeg, want het woord ‘hypocrisie’ is door kwistig gebruik impotent geworden. Het zal mensen worst wezen of ze hypocriet worden genoemd. Gelukkig is er nog een ander woord dat de lading ook prima dekt: ongeloofwaardig. Als je zegt ergens voor te staan, maar die waarden alleen toepast wanneer het je uitkomt, heb je je geloofwaardigheid verloren.

Floor Rusman ([email protected]) is redacteur van NRC

Luister naar