Je kunt je vast voorstellen hoe mijn specerijenla eruitziet: totale chaos. Ik heb vaak geprobeerd orde aan te brengen, met mooie potjes met een net etiket. Tevergeefs. Voor mij is het systeem duidelijk, de meest gebruikte specerijen liggen bovenop. Kardemom is daar één van; net als alle specerijen een smaakbom vol verhalen. Onmisbaar in de keukens van India en het Midden-Oosten, maar ook de Scandinavische kok kan niet zonder.
Kardemom begon zijn reis duizenden jaren geleden in de tropische regenwouden van Zuid-India. Nu bezorgt deze specerij me nog bijna dagelijks veel genot in mijn Winterswijkse keuken. Van mijn ochtendchai of Arabische koffie tot de baksels voor erbij, en natuurlijk als onmisbaar onderdeel van de ras el hanout.
De kardemonplant is een bijna menshoge palmsoort met bij de grond bloeiende stengels, waar de kardemonpeulen uit groeien. Meestal zijn de peulen bleekgroen, maar ze kunnen ook zwart zijn, afhankelijk van het ras en hoe ze verder verwerkt worden. Het smaakprofiel? Bloemig, warm, licht zoet en een hint van citrus.
Wil je een kardemomplant van dichtbij bekijken zonder naar tropische regenwouden af te hoeven reizen, dan kan je naar een Hortus Botanicus, bijvoorbeeld in Leiden. Het is even goed zoeken tussen de andere planten, maar ze staan er.
Kardemom behoort tot de oudste specerijen ter wereld; al in het oude Egypte werd het gebruikt in parfums, in wierook bij religieuze rituelen en als een soort kauwgom tegen een slechte adem – goede tip!
In de Middeleeuwen nam kardemom een belangrijke plek in de specerijenhandel in. Via de Zijderoute en de Arabische handelsroutes belandde het in de Midden-Oosterse koffiehuizen en bij mensen thuis.
Ook Europeanen maakten kennis met kardemom, eerst als parfum en medicijn, maar niet veel later ook als luxe smaakmaker. De rijke Scandinavische baktraditie met de kardemummabullar (kardemombroodjes) en vele soorten peperkoek kennen we zo vanaf de achttiende eeuw. Volgens sommige bronnen zouden de Vikingen (800 -1100) het zelfs al eerder hebben geproefd en meegenomen naar het Hoge Noorden.
In het Midden-Oosten is kardemom nog altijd onmisbaar voor het dagelijkse koffieritueel. Of ik nou bij mensen thuiskom in Libanon of een hotel in Saoedi-Arabië binnenstap, overal ruik je de geur van ‘qahwa’: kleine kopjes Arabische kardemomkoffie, vaak met een dadel erbij. Ze gelden als teken van gastvrijheid, respect en verbondenheid.
Zoals het Arabische spreekwoord luidt: Een kopje koffie zonder kardemom is als een ochtend zonder zon.
Je kunt je vast voorstellen hoe mijn specerijenla eruitziet: totale chaos. Ik heb vaak geprobeerd orde aan te brengen, met mooie potjes met een net etiket. Tevergeefs. Voor mij is het systeem duidelijk, de meest gebruikte specerijen liggen bovenop. Kardemom is daar één van; net als alle specerijen een smaakbom vol verhalen. Onmisbaar in de keukens van India en het Midden-Oosten, maar ook de Scandinavische kok kan niet zonder.
Kardemom begon zijn reis duizenden jaren geleden in de tropische regenwouden van Zuid-India. Nu bezorgt deze specerij me nog bijna dagelijks veel genot in mijn Winterswijkse keuken. Van mijn ochtendchai of Arabische koffie tot de baksels voor erbij, en natuurlijk als onmisbaar onderdeel van de ras el hanout.
De kardemonplant is een bijna menshoge palmsoort met bij de grond bloeiende stengels, waar de kardemonpeulen uit groeien. Meestal zijn de peulen bleekgroen, maar ze kunnen ook zwart zijn, afhankelijk van het ras en hoe ze verder verwerkt worden. Het smaakprofiel? Bloemig, warm, licht zoet en een hint van citrus.
Wil je een kardemomplant van dichtbij bekijken zonder naar tropische regenwouden af te hoeven reizen, dan kan je naar een Hortus Botanicus, bijvoorbeeld in Leiden. Het is even goed zoeken tussen de andere planten, maar ze staan er.
Kardemom behoort tot de oudste specerijen ter wereld; al in het oude Egypte werd het gebruikt in parfums, in wierook bij religieuze rituelen en als een soort kauwgom tegen een slechte adem – goede tip!
In de Middeleeuwen nam kardemom een belangrijke plek in de specerijenhandel in. Via de Zijderoute en de Arabische handelsroutes belandde het in de Midden-Oosterse koffiehuizen en bij mensen thuis.
Ook Europeanen maakten kennis met kardemom, eerst als parfum en medicijn, maar niet veel later ook als luxe smaakmaker. De rijke Scandinavische baktraditie met de kardemummabullar (kardemombroodjes) en vele soorten peperkoek kennen we zo vanaf de achttiende eeuw. Volgens sommige bronnen zouden de Vikingen (800 -1100) het zelfs al eerder hebben geproefd en meegenomen naar het Hoge Noorden.
In het Midden-Oosten is kardemom nog altijd onmisbaar voor het dagelijkse koffieritueel. Of ik nou bij mensen thuiskom in Libanon of een hotel in Saoedi-Arabië binnenstap, overal ruik je de geur van ‘qahwa’: kleine kopjes Arabische kardemomkoffie, vaak met een dadel erbij. Ze gelden als teken van gastvrijheid, respect en verbondenheid.
Zoals het Arabische spreekwoord luidt: Een kopje koffie zonder kardemom is als een ochtend zonder zon.
‘Get ready with us for bed!”, schreeuwen twee kinderen in matchende pyjama’s en haarbanden vanuit een marmeren badkamer in de camera. In de 46 seconden die volgen, smeren de Amerikaanse Koti Garza en haar vriendje Brodi volgens een strak regime riante hoeveelheden schuimende mengsels op hun gezichtjes: eerst reinigen, dan hydrateren en tot slot een voedend serum. Garza brengt een van de producten in beeld, haar acrylnagels tikken op de roze flacon. Het is een van de ‘basics’ van de huidverzorgingslijn waar zij het gezicht van is, speciaal gericht op Gen Alpha, kinderen tot pakweg 15 jaar. ‘Want een geweldige huid moet makkelijk zijn, ongeacht je leeftijd’, luidt de slogan. Koti Garza, een skinfluencer met meer dan 5,1 miljoen volgers, is acht jaar oud.
TikTok staat vol met video’s waarin kinderen en tieners verslag doen van hun skincareroutine, huidverzorgingsrituelen bestaande uit drie tot in het extreemste geval wel vijftien stappen.
Ook bij Nederlandse tieners slaat de marketing aan. Skincare is volgens de Nederlandse Cosmetica Vereniging (NCV) een van de grootste groeimarkten binnen de branche. De totale omzet van huidverzorgingsproducten ging van 534 miljoen euro in 2022 naar 631 miljoen euro in 2024. Dat is vooral te danken aan ‘Gen Z’ en ‘Gen Alpha’, consumenten tot 27 jaar, die zichzelf via TikTok al op heel jonge leeftijd uitgebreide smeergewoonten aanleren.
Populaire doelgroep
In een Amsterdams filiaal van budgetdrogist Normal schuifelen groepjes meiden langs beautyproducten. Mila, Emma en Danielle, alle drie 16 jaar, smeren sinds hun dertiende „weleens wat op hun gezicht”. „Eerst make-upremover, dan een reiniger van de schoonheidsspecialist, dan een serum met vitamine C en dan zonnebrandcrème”, zegt Emma. „Gewoon, omdat m’n huid er dan beter uitziet.” Ze zien op hun telefoon constant video’s van hele jonge tiktokkers die producten aanprijzen. „Mijn buurmeisje van acht smeert antirimpelcrème, die kopieert gewoon alles van TikTok. Dat is echt gestoord”, zegt Mila.
Heel jonge mensen zijn een populaire doelgroep voor cosmeticaproducten. Hema heeft sinds eind vorig jaar een eigen kleurrijke skincarelijn en bij Action en Kruidvat zijn hele schappen vol goedkope serums, toners en crèmes opgetrokken.
‘Dermorexia’, zo wordt op TikTok de obsessie met een perfecte jonge huid genoemd. Verwijzend naar de eetstoornis anorexia, gaat het bij dermorexia over de mentale druk die komt kijken bij het obsessief bestrijden van puistjes, te grote poriën en rimpels.
De aangeprezen routines op TikTok zijn duur, bieden weinig tot geen voordeel en zijn vaak zelfs schadelijk voor de huid van de jonge doelgroep, concluderen wetenschappers van de Amerikaanse Academie voor Kindergeneeskunde in recent onderzoek. Twee onderzoekers maakten op TikTok accounts aan als 13-jarigen en verzamelden honderden video’s. De leeftijd van skinfluencers lag tussen de 7 en 18 jaar, gemiddeld gebruikten ze zes verzorgingsproducten en de prijs van alle producten in hun doorsnee-routine was gemiddeld 156 euro. Een groot deel van de video’s prees producten aan die bij kinderen contactallergie kunnen veroorzaken.
NRC vroeg dermatoloog Luc Laumen, verbonden aan het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht, naar de zin en onzin van de vijf populairste producten: een reiniger, een toner, een serum, moisturizer en zonnebrandcrème. „Als je deze vijf stappen volgt heb je zo’n twee- tot driehonderd stoffen op de huid aangebracht die er niet horen.” Laumen ziet steeds vaker patiënten tussen de 10 en 15 jaar met huidirritatie, krentenbaard en allergische reacties. Het gevaar zit vooral in de kleurstoffen, geurstoffen en conserveermiddelen in de producten. „Een volwassen huid kan dat nog wel verdragen, maar een tienerhuid niet. Juist op jonge leeftijd is de huid dun, het afweersysteem nog niet goed ontwikkeld en is de kans op een levenslange contactallergie veel groter.”
1Reiniger
De eerste stap van de meeste skincareroutines. „Een reiniger werkt eigenlijk net als normale handzeep, het bindt vuil met olie en water, maar op je gezicht is dat niet nodig en spoelt het op termijn ook je nuttige natuurlijke huidbarrière weg”, zegt Laumen. „Reinigen of scrubben is niet nodig, zeker niet als je jong bent. Een keer per dag met een warmlauw washandje langs je gezicht is voor kinderen meer dan genoeg.” Voor jonge patiënten met acne kan reinigen wel zinvol zijn.
2Toner
Volgens de meeste merken zou een toner de pH-waarde van de huid na het reinigen herstellen en voorbereiden op de volgende stappen. Laumen: „Hier kon ik geen wetenschappelijk bewijs voor vinden, keiharde marketing. De huid heeft juist het vermogen om binnen twintig minuten de eigen pH-waardes te herstellen. Zo’n toner voegt alleen maar meer stoffen toe waardoor het herstellen denk ik langer duurt.”
3Serums
Een breed scala aan zuren en extracten, vaak gepresenteerd in pipetvorm, voornamelijk bedoeld tegen rimpels. Ook nu : onder de 20 niet doen: „Er is nog geen verouderingsproces, dus je hebt nog niks om te verjongen”, zegt Laumen. Vitamine C, niacimide en hyaluronzuur, vaak de basis voor een serum, kunnen alle drie op de volwassen huid op de korte termijn een egaliserende werking hebben en pigmentvlekken tijdelijk lichter doen lijken, maar toekomstige rimpelvorming kunnen ze niet stoppen. Daarbij zijn veel van deze producten pas werkzaam in hoge concentraties, vaak alleen op recept verkrijgbaar.
Retinol wordt ook vaak aangeprezen als een anti-verouderingsserum. Hiervoor waarschuwt Laumen expliciet, zeker bij kinderen. „Retinol maakt de huid gevoeliger voor UV-straling. Kinderen die dit smeren en vervolgens gaan buitenspelen zonder goede zonbescherming lopen een groter risico op blijvende huidbeschadiging en huidkanker op latere leeftijd.”
4Moisturizer / Hydraterende crème
Het hydrateren van de huid is volgens veel tiktokkers essentieel om veroudering tegen te gaan. Zo wordt aangeraden om te slapen met een masker van vaseline en om de huid te ‘flooden’, te overspoelen, met meerdere lagen vochtinbrengende producten. „Het stapelen brengt niet meer vocht in dan als je één crème zou smeren. Daarbij: hoe langer je al die stoffen op je huid laat zitten, hoe meer kans om een allergie te ontwikkelen”, zegt Laumen.
Bij een écht droge huid of aanleg voor eczeem kun je beter een zalf dan een crème kiezen. „Kies de minst sexy tube, zalven op basis van ureum of vaseline zijn prima. Bij een vettere huid of acne is het smeren van een crème of zalf niet nodig en kan het de huid juist verstoppen.”
5Zonnebrandcrème
„Absoluut nodig”, volgens Laumen en „het enige bewezen product van de vijf stappen om huidveroudering, pigmentvlekken en huidkanker te voorkomen.”
De trend waarbij merken vochtinbrengende en SPF-houdende crèmes combineren, is dan ook de enige marketingtruc waar Laumen heil in ziet. „Het geeft mensen een gevoel dat ze goed voor zichzelf zorgen en beperkt het smeren van veel verschillende producten.”
‘Om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen, dook mijn vader onder op een boerderij op de Veluwe. Daar werkte hij als boerenknecht. In de Hongerwinter ging hij met een fiets zonder banden terug naar Rotterdam, om zijn ouders van eten te voorzien. Om ontdekking te voorkomen, liep hij ’s nachts.
Mijn moeder was de dochter van een bakker. Ook zij liep ’s nachts met brood over straat, gelukkig een stuk dichterbij. Na de oorlog ontmoetten ze elkaar tijdens de straatfeesten. Ze bleek zijn buurmeisje te zijn, ze woonde vijf huizen verderop.
Maar trouwen was een probleem. Tot 1970 was in het Burgerlijk Wetboek opgenomen dat beide ouders toestemming moesten geven voor het huwelijk van hun kinderen, als zij de leeftijd van dertig jaar nog niet hadden bereikt. Mijn vader was protestant en mijn moeder katholiek. Haar ouders vonden mijn vader een prima vent, maar mochten van de pastoor geen toestemming voor het huwelijk geven. Uiteindelijk bracht de kantonrechter uitkomst.
Na ongeveer drie jaar met twee kleine kinderen op zolder bij mijn vaders ouders te hebben ingewoond, kregen ze een driekamer-benedenwoning in Rotterdam Blijdorp. Mijn vader had zijn oude beroep (en hobby) weer opgepakt en werkte als automonteur. Wij hadden geen auto, we deden alles op de fiets. En we hadden het niet breed, maar we hadden altijd goed te eten en mijn moeder maakte zelf onze kleren. Op een elektrische naaimachine, het enige luxe apparaat in huis.
Toen ik zeven jaar was, gingen we voor het eerst met vakantie. Helemaal naar de Veluwe, op een boerderij vlak bij het oude onderduikadres. We werden gebracht met een bestelbusje van mijn vaders werk. We zijn nog vaak naar dezelfde boerderij geweest, we hadden altijd geweldige vakanties. Uiteraard bezochten wij het onderduikadres.
Jaren later (ik had inmiddels zelf wat geld verdiend) kocht ik met mijn broer een tweedehands auto. Omdat ik veel in het buitenland was voor werk, konden mijn ouders die gebruiken. Ze gingen er ieder jaar mee met vakantie naar de boerderij van de volgende generatie uit een van die gezinnen uit de onderduiktijd. Hoewel mijn ouders al lang geleden zijn overleden, hebben wij nog altijd contact met een van hen, een contact dat dus is ontstaan door de Tweede Wereldoorlog.”
