Kandidaat-Kamerlid Gijs Tuinman: ‘Het gaat niet om winnen. We moeten samenwerken’

Zonder zijn uniform ziet de oorlogsheld er verpletterend gewoon uit: normaal postuur, bodywarmer over een geruit overhemd, het halflange blonde haar getemd met een flinke lik gel.

Op een heldere donderdagochtend in oktober beent luitenant-kolonel Gijs Tuinman langs de uiterwaarden van de Waal richting Slot Loevestein. „We hebben een mooie wandeling gemaakt”, zegt hij monter als hij erachter komt dat hij ook voor de kasteelpoort had kunnen parkeren.

In 2014 werd Tuinman door koning Willem-Alexander tot ridder in de Militaire Willemsorde geslagen vanwege zijn heldhaftige optreden in Afghanistan in 2009. Al eerder kreeg hij de op een na hoogste onderscheiding, de Bronzen Leeuw. Nu staat Nederlands meest gedecoreerde militair op plaats drie van de verkiezingslijst van de BoerBurgerBeweging (BBB). Partijleider Caroline van der Plas schoof de commando al naar voren als kandidaat-minister van Defensie. Zelf liet Tuinman in een opzienbarend interview met het AD weten „geen politieke ambities” te hebben. In hetzelfde interview riep hij ook op om op CDA-Kamerlid Derk Boswijk te stemmen – een vriend van hem. Vorige week kwam hij opnieuw in het nieuws, nadat bleek dat voormalig terroriste Soumaya Sahla goede contacten onderhield met hem en oud-helikoptervlieger Roy de Ruiter, eveneens gedecoreerd met de Willemsorde. De incidenten passen in een rommelig verlopen campagne van BBB, dat bij de Provinciale Statenverkiezingen eerder dit jaar nog de grootste was, maar inmiddels is afgezakt tot vijfde partij met 12 zetels in de peilingen.

Tuinman lijkt niet wakker te liggen van de politieke tegenwind. „De vorige keer stemden ook aanzienlijk meer mensen op BBB dan de peilingen aangaven.”

Tuinman komt graag op Loevestein. Twee jaar geleden gaf hij hier een lezing over het gedachtengoed van rechtsgeleerde Hugo de Groot (1583-1645), die gevangen zat in het kasteel. Tuinman vertelde er over de „rechtvaardige oorlog” en over vrede, die hij omschreef als een periode van relatieve rust tussen twee conflicten in. Volgens Tuinman realiseren veel mensen zich niet hoe kwetsbaar Nederland is.

Tuinmans overstap naar de politiek was het gevolg van een andere lezing, die hij op 5 mei vorig jaar gaf. Daarin stelde Tuinman dat vrijheid voor iedereen iets anders kan betekenen en pleitte hij voor radicale empathie met de ander – zelfs met de Taliban. „Dat idee resoneerde bij Caroline”, zegt Tuinman. De BBB-leider vroeg hem of ze elementen van zijn speech mocht gebruiken voor haar H.J. Schoolezing, waarin zij zich keerde tegen polarisatie in de politiek en begrip vroeg voor het „onderbuikgevoel” in Nederland. Het was het begin van een periode van intensief contact tussen de twee, waarbij Tuinman ’s avonds heen en weer reed van de Hoeksche Waard naar Van der Plas’ huis in Deventer. De defensieparagraaf in het verkiezingsprogramma van BBB – met veel nadruk op investeringen in de krijgsmacht – draagt zijn stempel.

Wie vraagt naar Tuinmans ideeën moet de tijd nemen, want de voormalige commando houdt van filosoferen, en hij springt in een hoog tempo van de hak op de tak: „Mijn hoofd staat nooit stil.”

In 2013 verruilde Tuinman Defensie voor Deloitte, maar hij kon niet aarden in het vak van consultant en keerde terug bij de landmacht. Hij studeerde twee jaar aan de School of Advanced Military Studies in de VS, en doceerde tot voor kort aan de Nederlandse Defensie-academie. Tijdens zijn colleges bracht hij de studenten tot wanhoop door vaststaande ideeën over het militaire bedrijf volledig op zijn kop te zetten. Twee jaar geleden begon hij aan een proefschrift over de filosofische principes achter militaire strategie. „Ik bestudeer de complexiteitsleer. Nee dat is niet zweverig, dat is juist heel concreet.”

De kunst is om problemen op een zo laag mogelijk niveau aan te pakken

Competitieve tweeling

Tuinman is de helft van een eeneiige tweeling die op 15 november 1979 in Heerlen via een keizersnee ter wereld kwam. Broer Joost werd een minuut eerder gehaald dan hij, „maar als het een normale geboorte was geweest was ik de eerste geweest”, zegt Tuinman. „Ik lag voor hem.” De onderlinge rivaliteit hebben de broers tot de dag van vandaag volgehouden. „Je hebt Siamese tweelingen en je hebt competitieve tweelingen.”

Joost en Gijs gingen beiden naar de Koninklijke Militaire Academie, waarna ze zich samen meldden bij het Korps Commandotroepen. Voor Joost stond die keuze al jaren vast, Gijs Tuinman had lang getwijfeld over tropische landbouwkunde, in Wageningen. „Ik zou naar Ethiopië gaan, een koffieplantage bouwen.”

Tuinman vertelt graag over de historische herenboerderij in Zuid-Limburg waar Joost en hij opgroeiden, over de gemeenschapszin in het plaatsje Emmaberg, vlakbij Valkenburg. Als tieners werkten Joost en Gijs bij een boer. Hij leerde er wat werken met je handen is. Als veertienjarig jongetje gaf Tuinman leiding aan de Iraakse asielzoekers die kwamen helpen met de aardbeienoogst.

In het boerenbedrijf leerde hij te roeien met de riemen die je hebt, zo vertelt Tuinman, iets wat de Haagse politiek volgens hem vaak uit het oog verliest. „Als er een probleem is dan zeggen we tegenwoordig heel vaak: er moeten regels komen, wetgeving, extra geld. Maar voor oplossingen heb je altijd kennis en kunde nodig uit de praktijk. Als het niet lukt om in de winter een dichtgevroren bak kuilvoer in je eentje open te bikken, dan kun je met zes man gaan hakken. Maar je kunt ook met de trekker even de gastank en brander halen en de grond ontdooien. Daarna kun je het in je eentje.”

Op 21-jarige leeftijd werd Tuinman voor het eerst uitgezonden naar Afghanistan, als commandant van een ploeg van acht commando’s. Ruim drieënhalf jaar van zijn leven bracht Tuinman door in conflictgebieden. De missies, meestal uitgevoerd door een handvol special forces, hebben zijn wereldbeeld gevormd. „Met een klein team kun je heel grote effecten bereiken.”

Volgens Tuinman moet er veel meer worden geluisterd naar de werkvloer. Wat de BBB betreft worden de Haagse defensiestaven ingekrompen en gaan er meer geld en bevoegdheden naar de militaire eenheden in de provincie. Buiten de krijgsmacht geldt hetzelfde principe, zegt hij beslist. „De kunst is om problemen op een zo laag mogelijk niveau aan te pakken.”

In het AD zei u geen ‘politieke ambities’ te hebben. Waarom staat u dan op de lijst?

„Ik heb niet echt politieke ambities, maar wel ambities in de politiek.”

Is er een verschil dan?

„Jazeker. Als je politieke ambities hebt, ga je voor een politieke carrière: Kamerlidmaatschap, fractievoorzitter, minister. Ambities in de politiek hebben betekent dat je zegt: er zijn bepaalde issues in de samenleving en daar moet wat aan gebeuren. We zien dat we te maken hebben met een cluster aan crises in Nederland.”

De stikstofcrisis bijvoorbeeld.

„De stikstofcrisis kun je niet los zien van de klimaatcrisis, maar ook het gebrek aan ruimte. Er zijn problemen met water, met voedsel, met energie, met migratie. En er zijn problemen met hoe onze maatschappij functioneert. We hebben een stapeling aan crises, en het lastige is, die kun je niet van elkaar isoleren, als je tegen het ene schot duwt, begint het andere te schuiven. Je kunt er ook holistisch naar kijken. Dat betekent dat je niet probeert 100-procent-oplossingen voor alle problemen te bereiken, maar dat je zegt: dit is goed genoeg.”

Dat is niets vergeleken met de mondiale problemen: Oekraïne, Gaza…

„Als je kijkt naar onze geschiedenis, zie je dat periodes van vrede en welvaart worden afgewisseld door periodes van onrust, chaos en oorlog. We kunnen wel zeggen: dat willen we niet, maar ook Nederland zal af en toe in de loopgraaf moeten kruipen.”

De BBB pleit voor forse extra investeringen in de krijgsmacht.

„Het kabinet heeft het helemaal niet zo slecht gedaan. Het geld dat er was is goed besteed. Waar het aan ontbreekt is voortzettingsvermogen. In Oekraïne zie je dat de Rus bereid is het lang uit te zitten.”

De krijgsmacht heeft nu al een personeelsprobleem. Moet de dienstplicht terugkeren?

„Je moet die moderniseren. Dus op vrijwillige basis, en opschalen als de internationale situatie erom vraagt.”

Dat gaat ontzettend veel geld kosten.

„Dat hoeft niet. Ik was laatst op een conferentie van onderofficieren, een zaal van 750 man. Ik vroeg toen: wie staat tenminste één dag in de week voor een groep militairen? Er gingen hooguit vijftig handen omhoog. De rest zit achter de computer, gaat van vergadering naar vergadering.”

In het AD zei u dat de VVD ook een goed verhaal had.

„Als je alle plannen naast elkaar legt, dan zijn die voor 90 procent hetzelfde.”

Waarom zou je dan gaan stemmen op 22 november?

„Je kiest voor accentverschillen. Wij als BBB stellen de samenleving centraal. Je moet niet alleen kijken wat het meeste gewin oplevert. Het gaat om het samenleven van mensen.”

Het CDA zegt dat ook.

„Dat zou kunnen. Maar wij gaan het waar maken.”

Volgens u kun je net zo goed op CDA-Kamerlid Derk Boswijk stemmen.

„Als je iemand zoekt met militaire expertise en je bent principieel tegen BBB, dan kun je op Derk stemmen. Dat heb ik gezegd.”

Het beeld was: die Tuinman is naïef.

„Terwijl ik allesbehalve naïef ben. Maar wij zijn van de uitgestoken hand, van het overbruggen van de verschillen.”

Kan BBB nog winnen van Pieter Omzigt?

„Natuurlijk willen we de grootste worden, maar het gaat niet om winnen. We moeten samenwerken.”